Azərbaycan, bakı, 25 yanvar/Trend, D.Xatınoğlu/
Beynəlxalq Atom Enerji Agentliyinin (BAEA) rəhbəri Yukiya Amano ABŞ, Fransa və Britaniyanıntəsiri altındadır və İranın nüvə proqramı ilə bağlı qərəzli mövqe tutur, bunu çərşənbə axşamı Trend-ə telefonla İran Parlamentinin Təhlükəsizlik Komissiyasının sədr müavini İsmayıl Kövsəri (Esmaeel Kosari) bildirib.
Amano, yanvarın 25-də Associated Press agentliyinə verdiyi müsahibədə bildirib ki, İranın gizlicə nüvə silahı istehsal etmə cəhdinin olmamasına heç bir qarantı yoxdur. Amano bidlirib ki, İranın BAEA ilə əməkdaşlığı yetərincə deyil və biz əmin deyilik ki, İran bütün nüvə sahəsində fəaliyyətlərini BAEA-yəyə aydınlaşdırır.
"Beləliklə, İranın nüvə proqramının sülhməramlı məqsəd daşımasına əmin deyilik"- deyə Amano bildirib.
İran və BMT Təhlükəsizlik Şurasının daimi üzvləri (Altılıq ölkələri: ABŞ, Britaniya, Fransa, Çin, rusiya + Almaniya) 14 ay müzakirələri dayandırdıqdan sonra, dekabr ayında Vyenna da görüş keçiiriblər. Görüşün ikinci dövrü yanvarın 21-də İstanbuda keçirilib. Altılıq ölkələri nümayəndələrinə başçılıq edən Avropa Briliyinin Xarici Siyasət üzrə nümayəndəsi Katrian Aşton müzakirələrdən sonra, bildirib ki, "İran yetərincə əməkdaşlıq etmir, heç bir irəliləyiş əldə edə bilmədik və müzakirələrdən məyus olmuşuq".
İran tərəfi isə, müzakirələrin davamı və nəticəsi üçün bu ölkənin nüvə proqramının legitimliyinin tanınması, beynəlxalq sanksiyaların ləğvini tələb edib.
Aşton bidlriib ki, İran önşərt qoymadan müzakirələr aparmalıdır.
İran Parlamentinin Təhlükəsizlik Komissiyasının sədr müavini bildirib ki, Qərb ədalətli şəkildə müzakirəyə qoşulmalıdır. O, hesab edir ki, İrana qarşı sanksiyaların ləğv olunmaması və bu ölkənin nüvə proqramının legitimliyinin Qərb tərəfindən tanınmaması, özlüyündə müzakirələrə mane deyil.
"Əsas problem budur ki, Qərb mövqeyini dəyişsin, reallıqlarla barışsın və ədalətli mövqe tutsun. Qərb həmişə zor tətbiq etməklə irəli gəlir, onlar bu baxışı dəyişməlidirlər"- Kövsəri bildirib.
Kövsəri bildirib ki, Təhlükəsizlik Komissiyası və ölkə rəhbərliyi İstandul müzakirələrində İranın nüvə proqramı ətrafında danışıqlar aparmaq üçün iranlı heyətə icazə verməyib.
Kövsəri bildirib ki, Qərbin tələblərinə həmişə müsbət cavab verə bilmərik.
"Bizim də maraqlarımız var və bundan geri çəkilmək Qərb qarşısında təslim olmaq deməkdir" -deyə Kövsəri bildirib.
Qərb, xüsusilə də ABŞ, İranın nüvə silahı istehsal etmək niyyətində olduğundan şübhələnir. BMT TŞ İranın nüvə proqramını dayandırmaq üçün indiyədək bu ölkəyə 6 Qətnamə çərçivəsində 4 dövr iqtisadi sanksiya tətbiq edib. ABŞ, Avropa və müttəfiqləri də BMT TŞ-nin sanksiyalarından kənar İrana daha sərt sanksiyalar tətbiq ediblər. İran iddia edir ki, nüvə enektrik enerjisi istehsal etmək istəyir.
Yukiya Amano dəfələrlə, İranın BAEA-nin inspektorlarına nüvə obyektlərini, o cümlədən Ərak ağır sular zavodunu sərbəst araşdırmaqlarına mane olmaq və bu agentliyin iki ikspektoruna İrana daxil olmağa qadağa qoyulmasını tənqid edib.
İran bildiriri ki, BAEA-nin sabiq sədr müavini Olli Haynonen (olli heinonen) və onun digər həmkarının ölkəyə daxil olmasına buna görə icazə vermir ki, onlar qərəzli məruzələr yazırlar və İranın nüvə sirrlərini ABŞ-a ötürürlər.
İran (ABŞ, britaniya, Almaniya və Fransanı çıxmaq şərtilə) xarici ölkələrin nümayəndələrini yanvarın 15-də İranın Nətənz uran zənginləşdirmə zavodu və Ərak ağır sular istehsalı zavodunda görüş keçirməyə dəvət edib. Avropa ölkələri, Rusiya və Çin bu dəvəti rədd etsə də, 5 nümayəndə İrana səfər ediblər. İran bu nümayəndələri 120 ölkənin nümayəndəsi (o cümlədən Tərəfsiz Ölkələr) adlandıraraq, iddia edib ki, 120 ölkənin nümayəndələri İranın nüvə proqramında görüş keçirib, onun sülhməramlı olmasını təsdiq ediblər.
Avropa Birliyi hesab edir ki, İranın nüvə obyektlərində görüş keçirmək BAEA-nin işidir və İran adi nümayəndələrə deyil, bu agentliyin inspektorlarına sərhədsiz inspeksiya keçirməyə imkan yaratmalıdır.
Lakin, Kövsərinin fikrincə, Amano başda olmaqla, digər ölkələrin də nümayəndələri İranın dəvətinə müsbət cavab verməli idi. "İranın dəvəti böyük bir fürsət idi, Qərb bunu əldən verdi" - Kövsəri hesab edir.