Dalga Xatınoğlu, Trend -un Fars redaksiyasının rəhbəri
Pakistan Baş naziri Yusuf Rza Gilani cümə axşamı mətbuata açıqlamasında ABŞ-ın Hindistanla nüvə məsələləri üzrə bağladığı yeni müqaviləyə cavab olaraq, rəsmi Vaşinqtonun eyni müqaviləni Pakistanla da bağlamasını da xahiş edib. "Vaşinqton Pakistan və Hindistan arasında ayrıseçkilik etməməlidir", - deyə Gilani bildirib. Baxmayaraq ki, Pakistan ABŞ-ın regionda ən yaxın müttəfiqi sayılır, Hindistandan fərqli olaraq, nüvə proqramı sahəsində ABŞ-ın əməkdaşlığını qazana bilmə şansı sıfra bərabərdir.
Əslində Pakistan cənubi Asiyada nüvə silahlı sahəsində yeganə rəqibi olan və son 61 ildə üç dəfə onunla müharibə edən Hindistanın nüvə texnikası sahəsində güclənməsinin əleyhinədir və xüsusilə də iki ölkənin Kəşmir regionun üzərində ərazi iddiaları olduğu bir halda Hindistan və ABŞ arasında nüvə məsələləri üzrə əməkdaşlığa Pakistanın reaksiya verməsi təbiidir. Lakin Gilani sözdə rəsmi İslamabadın bu müqavilədən təhlükə hiss etmədiyini bildirib. Pakistanın bu reaksiyası ABŞ-dan bir sıra güzəştlər almaq məqsədi daşıyır. ABŞ cümə axşamı bu ölkədə iqtisadi böhranı aradan qaldırmaq məqsədilə 500 milyon dollar yardım edəcəyini bildirib.
Lakin Pakistanın Hindistan kimi ABŞ-ın dəstəyini qazanacağına ümidi azdır. Belə ki, Pakistanın "nüvənin atası" sayılan xadimi Əbdulqədir Xan 2004-cü ildə ölkənin rəsmi telekanalında etiraf etmişdi ki, nüvə texnologiyası ilə bağlı sənədləri İran, Liviya və Şimali Koreyaya satıb. Bu məsələ də ABŞ-ın Pakistana etimadının itməsi ilə nəticələnmşdi. Həmçinin, Pakistanın nüvə stansiyaları Milli Ordunun nəzarətindədir və ABŞ isə dəfələrlə Milli Ordunun tərkibində olan daxili kəşfiyyat (İSİ) orqanını Talibanla əməkdaşlıqda ittiham edib.
Digər tərəfdən, ABŞ-ın Hindistanın beynəlxalq nüfuzundan istifadə etmək məqsədi güdür. Belə ki, Hindistan İran əleyhinə MAQATE-nin Hakimlər Şurasının üzvü kimi Qətnamələrin lehinə səs verib və İranın nüvə proqramına dair tətbiq olunan sanksiyaları da icra edib.
ABŞ-ın MAQATE-də nümayəndəsi Gerigori Şolte sentyabr ayında Trend -a verdiyi müsahibədə ölkəsinin rəsmi Dehli ilə nüvə məsələsi üzrə əməkdaşlığından müdafiə edərək bildirib ki, Hindistan demokratik bir ölkədir və terrorizmlə mübarizədə beynəlxalq səviyyədə müsbət imicə malikdir.
ABŞ-Hindistan müqaviləsi Çinin maraqlarına tamamilə ziddir
Əsas şübhə doğuran məsələ budur ki, Pakistanın qərbə meylli rəhbərlərindən fərqli olaraq, Hindistan heç zaman Qərbə meyilli olmayıb və bu ölkədə Amerika əleyhinə güclü və nüfuzlu partiyalar fəaliyyət göstərir. Hindistan hər zaman müstəqil siyasət yürütməyə çalışıb. Hətta soyuq müharibə dövründə SSRİ ilə güniş əlaqələri olub və 30 il müddətində nüvə fəaliyyətinə görə daim Amerikanın təzyiqlərinə məruz qalıb.
Əslində, Amerikanın rəsmi Dehli ilə nüvə müqaviləsi bağlaması bu ölkədə nüfuzunun artması ilə nəticələnəcək, bu addım həmçinin Hindistanın qonşuluğundakı digər nüvə silahına malik olan Çinə qarşı böyük təzyiqdir. Çin rəsmiləri bu məsələ ilə bağlı hələ ki reksiya göstərməyiblər.
Hindistan regionda Çinin həm hərbi, həm iqtisadi, həm də siyasi rəqibidir və bu ölkənin ABŞ-la nüvə müqaviləcb bağlaması regionda onun nüfuzunun artmasına səbəb olacaq. Digər tərəfdən, Amerika öz nüfuzunu Hindistan, Paksitan və digər region ölkələrində bir daha artırmış olacaq. Nəzərə alsaq ki, Çin və Amerika dünyanın beş süper-gücləri sırasındadır, onda aydın görünər ki, Amerikanın Çinin qonşuluğunda olan ölkələrdə nüfuzunun artması rəsmi Pekinin maraqlarına ziddir.
ABŞ-ın 30 ildən sonra Hindistanla nüvə məsələsində razılığa gəlməsi, digər tərəfdən Fransanın da rəsmi Dehli ilə nüvə məsələsi üzrə əməkdaşlığa başlaması böyük riskdir. Birincisi, bu addımlar super-güclər hesab olunan Çin və Rusiyanın milli təhlükəsizliyini və xarici nüfuzunu təhlükə altına alır. Digər tərəfdən, MAQATE-nin Nüvə Silahı Əleyhinə (NPT) konvensiyasına daxil olmayan Hindistanla əməkdaşlıq İran kimi ölkələri MAQATE ilə fəal əməkdaşlıqdan və konvensiyalara əməl etməkdən çəkindirir. ABŞ-ın regionda atdığı addımlar Çin və Rusiyanın mənfi reksiyaları ilə nəticələnəcək və bu reaksiyalar isə regionun təhlükəsizliyini və qonşu ölkələrin bir-birinə etimadını poza bilər.