Azərbaycan, Bakı, 11 fevral / Trend , müxbir E.Tariverdiyeva/ Rusiya və ABŞ raket əleyhinə müdafiə (RƏM) üzrə əməkdaşlıq barədə razılığa gələ bilər, lakin bu prezident Barak Obamanın Avropada üçüncü pozisiya sahəsinin yaradılmasından imtina etməyə hazır olması və İranın nüvə silahı üzərində işdən imtina etməsindən asılı olacaq.
"ABŞ, Rusiya və Avropanın ümumi RƏM sistemi yaratmaq üzrə əməkdaşlığı mümkündür və olduqca lazımlıdır. Biz sevinirik ki, Rusiya bu sahədə əməkdaşlıq barədə təklifləri daha rədd etmir", - deyə çexiyalı politoloq Roman Yox bildirib.
"Amerikanın səsi" məlumat verir ki, fevralın 10-da Çexiyanın xarici işlər naziri Karel Şvartsenberq ilə keçirilən birgə mətbuat konfransında ABŞ Dövlət Katibi Hillari Klinton administrasiyanın şübhələrinin olduğunu bildirib və bundan əlavə bəyan edib ki, İran nüvə silahının hazırlanması üzərində işləri dayandırarsa layihə ümumiyyətlə ləğv edilə bilər.
Klinton bildirib ki, bizim RƏM-i nə vaxta və hansı miqyasda həyata keçirəcəyimiz - əgər iş bunadək gəlib çatarsa - sırf texniki məsələdir.
Fevralın 2-də telemüzakirələr zamanı Şvartsenberq qeyd edib ki, RƏM məsələsi üzrə Rusiya ilə əməkdaşlığın yoluna qoyulması mümkünlüyünü istisna etmir.
Müzakirələrdə iştirak edən ABŞ prezidentinin keçmiş müşaviri Zbiqnev Bjezinski bildirib ki, Çexiyada radarın tikilməsi "bu gün ABŞ üçün birinci növbəli məsələ deyil". Bjezinski qeyd edib ki, Şərqi Avropa RƏM sisteminin səmərəliliyi hələ də sual altındadır.
Ekspertlər hesab edirlər ki, Rusiya RƏM layihəsinin dayandırılmasının əvəzində ABŞ və İran arasında danışıqların başlamasına yardım göstərə bilər, lakin bu, Moskva və Vaşinqtonun münasibətlərindən və prezident Obmanın Avropada üçüncü pozisiya sahəsinin yaradılmasını dayandırmağa hazır olmasından asılı olacaq.
"Mən hesab edirəm ki, Rusiya Tehranın nüvə proqramının inkişafı ilə bağlı İran və Qərb arasında danışıqlara yardım göstərə bilər", - deyə Trend -a Amerikanın hərbi eksperti Viktoriya Samson (Viktoria Samson) bildirib.
ABŞ ilə İran arasında əlaqələr 1981-ci ildə pozulub və o vaxtdan tərəflər arasında yüksək səviyyədə danışıqlar aparılmayıb. İki ölkə arasında münasibətlər İran nüvə proqramını inkişaf etdirdikcə daha da pisləşir. ABŞ bu proqramın dinc mahiyyətli olmasına şübhə ilə yanaşır, İran isə öz növbəsində onu dinc mahiyyətlə inkişaf etdirdiyində təkid edir.
Müdafiə İnformasiya Mərkəzinin (Center for Defense information) eksperti Samsonun fikrincə, Amerika-İran münasibətlərində Rusiyanın vasitəçiliyi ABŞ və Rusiya arasında olan münasibətlərdən asılı olacaq.
O, elektron poçt ilə Trend -a bildirib ki, Rusiyanın vasitəçiliyi ABŞ-ın Avropada RƏM sistemini yerləşdrib-yerləşdirməyəcəyi, Rusiyanın Kalininqradda "İskanderlər" yerləşdirməkdən imtina edib-etməyəcəyi, Moskva və Vaşinqtonun HSA-2 (Gələcəkdə strateji hücum silahlarının məhdudlaşdırılması və azaldılması barədə razılaşma) danışıqların bərpası barədə qarşılıqlı razılığa gəlib-gəlməyəcəyindən asılıdır.
ABŞ 2010-cu ilədək İran tərəfindən mümkün raket təhlükəsi bəhanəsi altında Çexiyada radar və Polşada on raketin qarşısını alan obyekt yerləşdirmək niyyətindədir. Rusiya ehtiyat edir ki, bu sistemlər onun təhlükəsizliyinə təhlükə yaradacaq. Rusiya Federasiyasının prezidenti Dmitri Medvedyev noyabrın əvvəlində bildirib ki, Rusiya Amerikanın Avropada RƏM elementləri yerləşdirməsinə cavab olaraq Kalininqrad vilayətində "İskander" raket kompleksi yerləşdirəcək, həmçinin RƏM elementlərinin radioelektron yatırtma sistemini tətbiq edəcək.
Lakin İran eksperti əmindir ki, Tehrana Rusiyanın vasitəçiliyi lazım deyil.
"İran üçün ABŞ ilə əməkdaşlıq sərfəli olarsa, əgər bu əməkdaşlıq üçün şarait yaranarsa, Obama administrasiyası sözdə deyil, əməldə İranla əməkdaşlıq istəyini nümayiş etdirərsə, o zaman Tehran və Vaşinqtona vasitəçi lazım olmayacaq", - deyə Trend -a telefonla Behiştipur bildirib.
Amerikanın təhlükəsizlik üzrə eksperti Yanis Stivaçtis (Yannis Stivachtis) hesab edir ki, ABŞ-ın Avropadakı raket əleyhinə müdafiə sisteminin gələcəyi Obama administrasiyasının yeni maliyyə nazirindən asılı olacaq.
O bildirib ki, Avropada RƏM sisteminin quraşdrılması barədə qərar əvvəldən ABŞ və Rusiya arasında ixtilafın əsas məsələlərindən biri olub. "Əgər Obama bu vəziyyətin yaxşılaşmasını istəyirsə, Rusiya və Amerika üçün mövcud imkanlar diapazonu genişdir", - deyə Trend -a elektron poçt ilə Vinciniya Universittetinin beynəlxalq münasibətlər şöbəsinin (ABŞ) direktoru Stivaçtis bildirib.
Ümumi təhlükəsizlik siyasəti bütün maraqlı tərəflərin - Rusiya, ABŞ və RƏM yerləşdirilməli olan ölkələrin təhlükəsizlik probleminin həllinə yardım göstərə bilər.
Lakin, çexiyalı politoloqun rəyinə görə, Barak Obamanın RƏM sistemini yerləşdirilməsindən imtina barədə hər bir təklifi vaxtsızdır.
O hesab edir ki, RƏM sisteminin yaradılması prosesi ola bilsin ki, iqtisadi böhrandan sonra ABŞ-ın qarşılaşdığı maliyyə problemi ilə əlaqədar olaraq yubadılacaq.
"Lakin yenə də prezident Obama RƏM yerləşdirilməsi fikrindən yan keçərsə, bu onun böyük geosiyasi səhvi olacaq və bu, bir gün astronomik böyüklükdə səhvə çevriləcək", - deyə Trend -a elektron poçt ilə Praqanın Vətəndaş İnstitutunun direktoru Roman Yox bildirib.
Lakin Rusiya və ABŞ-ın raket əleyhinə müdafiə sahəsində əməkdaşlığı rusiyalı müşahidəçilərdə şübhə yaradır.
Rusiyanın hərbi eksperti Konstantin Sivkov hesab edir ki, RƏM sisteminin yerləşdirilməsi üçün artıq əhəmiyyətli dərəcədə vəsait yatırılıb. "Ola bilsin ki, vaxt baxımından bir qədər gecikmə olsun, lakin bu və ya digər formada bu sistem yerləşdiriləcək", - deyə Trend -a Geosiyasi Problemlər Akademiyasının vitse-prezidenti Sivkov bildirib. O, hesab edir ki, nüvə raketi olmasa belə, müşahidə sistemi - radar yəqin ki, orada yerləşdiriləcək.
Sivkovun sözlərinə görə, Rusiya ilə əməkdaşlıq mümkün deyil, çünki istənilən hərbi sistem hazırda Rusiyada deyil, ABŞ-da yerləşən vahid sistem tərəfindən idarə olunur.
Onun fikrincə, Rusiya üçün bu kimi əməkdaşlıq yolverilməzdir.
Materialın hazırlanmasında R.Ağayev (Moskva), D.İbrahimova iştirak edib.
Məqalə müəllifi ilə əlaqə ünvanı - [email protected]