Azərbaycan, Bakı, 18 iyun / Trend , müxbirlər T.Cəfərov, T. Konyayeva /
İranda Prezident seçkilərinin nəticələri ilə bağlı şübhələr yalnız səslərin yenidən sayılması ilə aradan qaldırılmayacaq, çünki seçki prosesində də müəyyən şübhələr var.
"Prezidentliyə namizədlər Mir Hüseyn Musəvi və Mehdi Kərrubi yalnız səslərin sayılmasını deyil, seçkilərin yenidən keçirilməsini tələb edirlər, çünki seçki prosesində böyük saxtakarlıq faktları olub", - iranlı ekspert İsa Səhərxiz cümə axşamı Tehrandan telefonla Trend -a bildirib.
İyunun 12-də DİN-in təşkilatçılığı və Nəzarət Şurasının nəzarəti ilə İranda keçirilən prezident seçkilərində Əhmədinejad səslərin 63,6 faizini qazanmaqla qalib olub. Digər üç namizəd seçkilərin şübhəli keçirildiyini elan edib.
Mehdi Kərrubi və Mir Hüseyn Musəvi seçkilərin yenidən keçirilməsini tələb ediblər. Musəvinin seçki qərargahında Səslərə Nəzarət Komitəsinin rəhbəri Əli Əkbər Möhtəşəmipur iyunun 17-də keçirdiyi mətbuat konfransında bildirib ki, "Həqiqət Araşdıran Komitə" təşkil olunmalıdır və seçki prosesi, səslərin sayılması bir daha araşdırılmalıdır. Lakin Səhərxiz bu komitənin uğurlu fəaliyyət göstərə biləcəyinə şübhə ilə yanaşır.
Kərrubinin seçki kampaniyasının üzvu olan Səhərxiz bildirib ki, "Həqiqət Araşdıran Komitə"nin yaradılması o zaman uğurlu olar ki, komitənin üzvləri müstəqil şəxslər olsun. Onun fikrincə, komitə üzvlərinin qarşısında maneələr olmamalıdır.
İranın Nəzarət Şurası İran İslam Respublikasının nəzarət qurumlarından biridir. Bu şuranın 12 üzvü var. Nəzarət Şurasının 6 üzvu birbaşa ali dini rəhbər Xameneyi tərəfindən təyin olunur, digər altı üzvu isə hüquqşünaslardır. Onlar İran Ədliyyə Nazirliyi tərəfindən parlamentə təqdim olunurlar və səlahiyyətləri parlament tərəfindən təsdiqlənir. Nəzarət Şurası İran Parlamentinin bütün qanunlarının və eləcə də bələdiyyə seçkilərindən başqa, ölkədə keçirilən bütün seçkilərdə iştirak edəcək namizədlərin səlahiyyətlərini təsdiqləyir. İranın ədliyyə naziri bir başa ali dini rəhbər tərəfindən təyin olunur. Bununla yanaşı, Xameneyinin seçkidən sonra dərhal Əhmədinejadı yenidən prezident seçilməsi münasibətilə təbrik etməsi Nəzarət Şurasının tərəfsiz mövqe tutmayacağına şübhələri daha da artırır. Möhtəşəmipur Nəzarət Şurasının düzgün qərar qəbul edəcəyinin sual altında olmasını elan edərək, "Həqiqət Araşdıran Komitə" üzvlərinin müstəqil, nüfuzlu və etibarlı şəxslərdən təşkil olunmasının vacibliyini vurğulatıb.
Sabiq konservativ deputat, iranlı ekspert İmad Əfruğ isə hesab edir ki, Nəzarət Şurası əslində dövlət qurumudur, seçkilərin nəticəsinə yenidən baxılmasına isə müstəqil qurum nəzarət etməlidir. Əfruğ Trend -a bildirib ki, həm seçkilərin prosesi, həm də səslərin sayılması yenidən araşdırılmalıdır.
Lakin Səhərxiz hesab edir ki , komitənin təşkil olunması ilə bütün problemlər həll olunmur. "Ola bilsin ki, komitənin təşkil olunmasına razılıq verməklə, hakimiyyət vaxt qazanmaq üçün xalqı aldatsın və nəticə etibarilə, seçkilərin şəffaflaşdırılması üçün heç bir addım atmasın", - Səhərxiz hesab edir. Onun fikrincə, mövcud vəziyyətdə səslərinin yenidən hesablanmasından danışmağa dəyməz, ona görə ki, hələlik hər bir səsvermə qutusunda olan səslərin statistikası namizədlərə təqdim olunmayıb. "Ola bilsin ki, qutular dəyişdirilib, çünki qutuların hesablanmasında müşahidəçi olmayıb. Onlar əvvəlcədən elan etdikləri statistikaya uyğun qutulardakı səsləri dəyişə bilərlər", - Səhərxiz bildirib.
İranda keçirilən prezident seçkilərinə etiraz olaraq, müxtəlif şəhərlərdə milyonlarla vətəndaş aksiya keçirir. Aksiya iştirakçıları hakimiyyətin reaksiyası ilə üzləşib, kobud şəkildə döyülüb, 13 nəfərin güllələnərək həlak olması rəsmən təsdiq olunub.
ABŞ eksperti, antropologiya üzrə Washington Universitetinin professoru Bob Kanfild (Bob Canfield) hesab edir ki, İran administrasiyası çalışır ki, seçkilər sağlam keçirilməsə də, seçkinin nəticələri və Əhmədinejadın qələbəsi öz təsdiqini tapsın. "Administrasiyanın davranışı göstərir ki, onlar açıq şəkildə xalqın seçkilərin nəticəsini qəbul etməməsinə dözə bilmirlər, ona görədə çalışırlar ki, sərt və kobud tədbirlər həyata keçirsinlər ki, xalqı sakitləşdirə bilsinlər", - Kanfild cümə axşamı elektron poçtla Trend -a bildirib.
Onun sözlərinə görə, İran hakimiyyətinin nəticə etibarilə seçkilərin "demokratik" keçirildiyinin təsdiqinə ehtiyacları var. "Beləliklə düşünürəm ki, İran Administrasiyası elə bir komitənin təşkil olunmasına icazə verəcək ki, yaradılacaq komitənin işinin nəticəsi elan olunmuş nəticədən fərqlənməyəcək", - Kanfild deyib.
Səhərxiz hakimiyyətin xalqı aldadacağını ehtimal edərək düşünür ki, əhali geri çəkilməməlidir və namizədlər də pozulmuş hüquqlarının bərpası üçün qanun çərçivəsində addımlar atmalıdır, yəni komitənin işə başlaması ilə digər görə bilinəcək işləri dayandırmaq lazım deyil.
Ekspertlərin fikrincə, hakimiyyət İran xalqına hörmətlə yanaşmasa, ölkədə qeyri-sabit vəziyyət yarana bilər. Kanfild hesab edir ki, İran xalqının dini inanclarına baxmayaraq, onların dini alimlərə münasibəti xeyli dərəcədə azalıb. "Onlar ayətulla rejiminə inanmırlar, çünki dini hakimiyyət İslamdan sui-istifadə edir və xalq bunu bilir. İranlılar 78-79-cu illərdə Şah rejimini devirdiyi kimi, molla rejimini də devirə bilərlər", - ABŞ eksperti hesab edir.
Kanfild düşünür ki, hakimiyyət təzyiqləri və yalanları elə səviyyəyə çatdırmamalıdır ki, əhalinin qəzəbi "bomba" kimi partlasın.
Məqalə müəllifi ilə əlaqə ünvanı: [email protected]