Trend-in Fars redaksiyasının rəhbəri Dalğa Xatınoğlu
Rusiya Prezidentinin İrana S-300 rahet əleyhinə müdafiə sistemi, hərbi təyyarələr, hərbi gəmilər və zirehli texnikaların verilməsini qadağan edən fərmanı rəsmi Moskvanın Qərblə strateji əməkdaşlıq etməsini və İrandan üz döndərməsini göstərmir.
Medvedevin fərmanı BMT Təhlükəsizlik Şurasının may ayında İrana tətbiq etdiyi sanksiyalar (1929 saylı qətnamə) çərçivəsindədir. Rusiya bu təşkilatın daimi üzvu kimi qətnaməyə səs verib.
Medvedevin imzaladığı fərmandan sonra, Nyu-Yorkda BMT Baş Assemblyasınnın iclasında iştirak etmək üçün səfərdə olan Rusiyanın xarici işlər nazirinin müavini Sergey Ryabkov jurnalistlərə açıqlamasında bildirib ki, Medvedyevin fərmanı Rusiya-İran arasında olan hərbi əməkdaşlığın pozulması anlamına gəlmir.
Bundan əvvəl Rusiya Federasiyasının Müdafiə Nazirliyinin İctimai Şurasının üzvu İqor Kroçenko "RİA Novosti"yə müsahibəsində demişdi ki, Rusiya-İran arasında hərbi əməkdaşlığın dayandırılması rəsmi Moskvaya 13 milyard dollar ziyan vuracaq. Bu göstərir ki, Ryabkovun Nyu-Yorkda jurnalistlərə İran ilə hərbi əməkdaşlığın davamı haqqında verdiyi açıqlama real əsaslara söykənir.
Rusiyanın Qərblə hərbi əməkdaşlıq faktoru
İsrailin müdafiə naziri Ehud Barak sentyabrın 6-da Moskvaya səfəri zamanı rusiyalı həmkarı ilə uzunmüddətli hərbi-texniki əməkdaşlıq haqqında müqavilə imzalayıb. 2009-cu ildə iki ölkə arasında bağlanmış müqaviləyə əsasən, İsrail Rusiyaya 12 pilotsuz təyyarə verib və yeni müqaviləyə əsasən, daha 24 pilotsuz təyyarənin Rusiyaya verilməsi və iki ölkənin müştərək pilotsuz təyyarə istehsalı zavodu tikməsi ilə bağlı razılaşma əldə olunub.
Rusiya-İsrail arasında hərbi əməkdaşlıq müqaviləsi imzalandıqdan iki həftə sonra Rusiyanın müdafiə naziri Anatoli Serdyukovun ABŞ-a səfəri və Pentaqonla hərbi təchizatın modernləşdirilməsi üzrə əməkdaşlıq haqqında müqaviləni imzalaması göstərir ki, Rusiya hərbi təchizatının modernləşdirilməsinə xüsusi maraq göstərir.
Rusiyanın hərbi xərcləri dünyada hərbi sahədə xərclənən ümumi məbləğin 3,5 faizini təşkil edir.
Rusiya bundan əvvəl də Fransa ilə hərbi dəniz qüvvələri gəmilərinin modernləşdirilməsi və "Mistral" markalı təyyarə gəmisinin Parisdən təhvil alınması barədə razılıq əldə edib.
Bu müqavilələrə baxmayaraq, ABŞ Qərb ölkələrinin Rusiya ilə hərbi əməkdaşlığına müsbət baxmır və düşünür ki, Rusiyanın Qərbin hərbi texnologiyasına yiyələnməsini onun maraqlarına ziddir. Rusiya isə NATO qüvvələrinin Şərqi Avropa, Qafqaz və Orta Asiya ölkələrinə yaxınlaşması və fəaliyyətini özünə ciddi təhlükə hesab edir.
İran nüvə proqramına görə Qərbdən təcrid olunub və Rusiya bu ölkənin bazarlarında heç bir rəqibi olmadan fəaliyyət göstərə bilər.
İran və Rusiya üç ay bundan əvvəl neft-qaz sahəsində "Yol xəritəsi" müqaviləsi imzalayıblar. Rusiya ABŞ və Avropa ölkələrinin BMT TŞ-nin qətnamələrindən əlavə İrana qarşı sanksiyalar tətbiq etməsini pisləyir.
Rusiya İranın nüvə proqramının arxivinin 2006-cı ildə BMT TŞ-yə göndərilməsindən sonra 29 ədəd Tor M1 raketlərini İrana təhvil verib və keçən ay İranda tikdiyi Buşəhr nüvə stansiyasının rəsmi açılışını həyata keçirib.
Beləliklə, İranın uranı zənginləşdirmə proqramının qarşısını almaq və bu ölkənin potensial nüvə silahı istehsalı təhlükəsini zərərsizləşdirmək Rusiya və Qərb ölkələrinin maraqlarını birləşdirən yeganə amildir.
Rusiya-İran münasibətlərinin mənfi cəhətləri
2008-ci ildə İran-Rusiya arasında maliyyə dövriyyəsi 3,7 milyard dollar (hərbi sahəni çıxmaq şərtilə) təşkil edib və İranın Rusiyadan idxal etdiyi mallar ümumi idxal ilə müqayisədə 6% təşkil edib, 2009-cu ildə isə iki ölkə arasında maliyyə dövriyyəsi 18 faiz azalaraq 3 milyard dollara çaıtb.
İran Prezidenti Mahmud Əhmədinejad II Dünya müharibəsində (1940-cı illərdə rus ordusunun İranın şimal regionunu işğal etməsi nəticəsində) İrana dəymiş ziyana görə beynəlxalq məhkəmələrə müraciət edəcəyini və təzminat tələb edəcəyini bildirib. Digər tərəfdən, İran ötən ilin okyrabr ayında 1200 kq 3,5 faiz zənginləşdirilmiş uranı 20 faiz zənginləşdirilmiş yanacaqla dəyişmək məqsədi ilə Rusiyaya göndərməkdən imtina edib və may ayında Tehranda əldə olunmuş razılaşmaya əsasən, rəsmi Tehran uranı mübadilə üçün Türkiyəyə göndərəcəyini deyib. Bu, Tehranın Rusiyaya güvənmədiyinin açıq göstəricisidir.
Hər halda, Rusiya nə Qərbin strateji tərəfdaşı ola bilər, nə də beynəlxalq ictimaiyyətin istəyinə zidd olaraq İran ilə hərtərəfli əməkdaşlıq edə bilər.