Azərbaycan, Bakı, 21 oktyabr/ Trend , müxbir S.Əliyev/ Rusiya, İran və Qətər qaz sənayesinin məsələlərini tənzimləyəcək təşkilatın - "qaz OPEK"inin yaradılması haqqında razılıq əldə edib. Üç ölkənin enerji idarələri rəhbərlərinin görüşündə bu təşkilatın yaradılması barədə qərar qəbul edilib.
Ölkələr yeni qaz müqavilələri bağlayarkən, öz aralarında razılığa gələcəklər. Beləliklə, düya qaz bazarının əsas oyunçuları (bu üç ölkə qaz ehtiyatına görə dünyada müvafiq olaraq birinci, ikinci və üçüncü yeri tuturlar) qazın ixrac həcminin və dünyada onun qiymətlərinin formalaşmasına bilavasitə təsiri olacq təşkilat yaradıblar.
BP-nin "Dünya energetikası - 2008" hesabatının məlumatlarına əsasən, Rusiya qaz ehtiyatlarının həcminə görə birinci yeri tutur - 44,65 trln. kubmetr, 27,8 trln. kubmetrlə İran ikinci, 25,6 trln. kubmetrlə Qətər üçüncü yeri tutur.
Rusiya Avropaya əsas qaz ixracatçılarından biri kimi çıxış edir. Tehranın nüvə proqramı ilə bağlı olaraq, İrana qarşı sanksiyaların tətbiq edilməsi ilə əlaqədar, İran qazı bu regiona ixrac edilmir. Lakin Tehranın digər ixracatçılar, xüsusilə də Rusiya tərəfdən yeni müqavilələrin bağlanılması prosesində iştirakı vəziyyəti dəyişməsə də, onu xeyli çətinləşdirə bilər.
Qətər mayeləşdirilmiş qaz istehsalına görə dünyada birinci yeri tutur. Ölkədə qazın mayeləşdirilməsi üzrə beş müəssisə fəaliyyət göstərir. Xammal dünyada ən iri "Şimal yatağı"ndan hasil edilir. Bu gün Qətərdə mayeləşdirilmiş qazın istehsalı ildə 30 mln. tona çatır. Hökumətin planlarına əsasən, 2012 - ci ilə mayeləşdirilmiş qaz istehsalı ildə 77 mln. tonadək arta bilər.
Bununla yanaşı, hər üç ölkə coğrafi baxımdan kifayət qədər əlverişli yerləşiblər. Bu onlara həm Avropa bazarlarına, həm də hər il artan Asiya bazarlarına (Çin, Hindistan, Pakistan və digərləri) təbii qaz ixrac etməyə imkan verir. Beləliklə, bu üç dövlət daha çox tələbatın olduğu bazarların tam əhatə edilməsini həyata keçirir və bu bazarlarda razılaşdırılmış vahid siyasət apara bilərlər.
Neft kartelinin qaz analoqunun həm hasilatçı, həm də istehlakçı ölkələrdə problemlərin yaranmasına gətirəcəyini hesab edən ABŞ və Avropa İttifaqı "qaz OPEK"inin yaradılmasının əleyhinə çıxış ediblər. Bundan əlavə, bunun qazın qiymətlərinin kəskin artmasına gətirəcəyi qorxusu var.
Hazırda qazın qiymətləri neftin qiymətlərindən birbaşa asılıdır və "qara qızıl"ın qiymətlərinə əsasən hesablanır. Bununla əlaqədar, hələ ki, dəyişikliklərdən danışmağa dəyməz. Lakin təşkilatda iştirak edən ölkələr ixracın həcminə xeyli təsir göstərə bilərlər ki, bu da yanacağın çatdırıldığı bazarlara və ilk növbədə, Avropa bazarlarına mənfi təsir göstərəcək.
Qazın qiymətlərinin dəyişməsi mümkün hesab edilmir. Belə ki, ixracat uzunmüddətli qarşılıqlı razılaşmalar əsasında həyata keçirilir. Bu razılaşmaların pozulması ixracatçı şirkətə qarşı sanksiyalara gətirə bilər. Bu gün böyük həcmdə azad qazın və onun saxlanılması üçün istehsal obyektlərinin olmaması ilə əlaqədar, qazın azad (birja) satışı həyata keçirilmir.
Müəlliflə əlaqə saxlamaq üçün elektron ünvan: с[email protected]