Bakı. Trend:
Cütlüklərin psixoloji uyğunluğunu müəyyən etmək üçün ilk olaraq emosional ehtiyaclar və şəxsi sərhədlər müəyyən edilməlidir. Bu barədə Səhiyyə Nazirliyi 2 saylı Kliniki Psixiatriya Xəstəxanasının klinik psixoloqu, psixoterapevt Rövşən Nəcəfov deyib.
Trend R.Nəcəfov ilə müsahibəni təqdim edir:
- Rövşən müəllim, cütlüklərin evlilikdən əvvəl psixoloji uyğunluğunu necə müəyyən etmək olar?
- Fərdi dəyərlər, həyat məqsədləri və münasibətdən gözləntilər
haqqında səmimi söhbətlər aparmaq lazımdır. Bu uyğunluğu təsdiq
etmək üçün psixoloji testlər və anketlərdən istifadə edilməlidir.
Şəxsiyyət tipləri və emosional halları ölçən psixodiaqnostik
testlər keçirərək, cütlüklərin münasibətlərini dəyərləndirmək olar.
Cütlüklərin münaqişə zamanı davranışları, stresə reaksiyaları və
qərar vermə prosesləri müşahidə edilməlidir.
Birlikdə vaxt keçirmək və müxtəlif çətin situasiyalarda
bir-birilərinə necə dəstək olduqlarını təhlil edərək,
uyğunsuzluqlar aşkara çıxa bilər. Tərəflər psixoloji travmalarını
paylaşaraq bir-birini daha yaxşı tanımalıdır. Eyni zamanda,
münasibətin hər iki tərəfə emosional təhlükəsizlik və dəstək
verdiyinə əmin olmaq lazımdır. Cütlük terapiyasına müraciət etməklə
gələcək münaqişələri əvvəlcədən müəyyən etmək və sağlam
münasibətlər qurmaq olar.
Uyğunluq yalnız oxşarlıqlarda deyil, fərqlərin hörmətlə
qarşılanması ilə tənzimlənir. Psixoloji uyğunluq, cütlüklərin birgə
həyatdakı çətinliklərə qarşı mübarizə üçün təməl yaradır.
- Mübahisələri necə konstruktiv şəkildə həll etmək olar?
- Mübahisələri konstruktiv şəkildə həll etmək üçün ilk addım,
hər iki tərəfin bir-birini dinləməyə hazır olmasıdır. Münasibətləri
dialoq sağlamlaşdırır. Aktiv dinləmə zamanı tərəflər bir-birinin
hisslərini və fikirlərini qəbul etdiklərini göstərməlidirlər.
Problemləri təhlil edərkən, ittiham və ya qərəz dilindən uzaq
durmaq vacibdir. Cütlüklər öz hisslərini empatiya quraraq ifadə
etməkləri daha faydalıdır. “Sən həmişə belə edirsən” əvəzinə, “Bu
vəziyyətdə özümü narahat hiss edirəm” demək daha doğrudur.
Mübahisələrin məqsədi həll yolu tapmaq olmalıdır, qalib və məğlub
axtarmaq deyil.
Tərəflər, emosional reaksiyalarını idarə edə bilmədikləri hallarda
qısa fasilə vermək və sakitləşmək üçün zaman ayıra bilərlər.
Kompromis mədəniyyətini inkişaf etdirmək və hər iki tərəfin
maraqlarına cavab verən ortaq qərarlar qəbul etmək mübahisələri
müzakirələrlə əvəz edir. Problemləri şəxsləşdirməmək vacibdir.
Mübahisələrdən sonra bir-birindən üzr istəmək və hər iki tərəfin
hisslərini müzakirə etmək əlaqəni gücləndirir.
- Cütlüklər evlilikdən əvvəl stres və gərginliyin öhdəsindən necə gələ bilərlər?
- Stres və təzyiqlərlə başa çıxmaq üçün cütlüklər açıq və səmimi
ünsiyyət qurmalıdırlar. Hər iki tərəf bir-birinin stres mənbələrini
başa düşməli və bunları aradan qaldırmaq üçün dəstək göstərməlidir.
Stresi idarə etmək üçün birlikdə zaman keçirmək faydalıdır.
Prioritetləri düzgün müəyyən etmək və birgə planlama aparmaq,
cütlüklərin stressi azaldaraq idarə etməsinə kömək edir.
Cütlüklərin fərdi olaraq emosional sağlamlıqlarını qorumaq üçün
fərdi terapiya və psixoloji seanslar almağı vacibdir. Cütlüklərin
bir-birinə empatiyası münasibətləri möhkəmləndirir.
Streslə bağlı məsələləri müzakirə etməkdən çəkinməmək vacibdir,
çünki susqunluq problemləri daha da dərinləşdirə bilər. Ailədə
susmaq yox, paylaşmaq lazımdır. Stresli vəziyyətlərdən sonra birgə
vaxt keçirmək və əlaqəni gücləndirən jestlər etmək münasibətə
müsbət təsir göstərir. Cütlüklərin streslə mübarizədə psixoloji
dəstək almaqlarına ehtiyac varsa, təxirə salmaq olmaz.
- Cütlüklərin fərqli həyat tərzləri münasibətə necə təsir edə bilər?
- Fərqli həyat tərzləri münasibətə həm müsbət, həm də mənfi
təsir edə bilər. Müxtəlif dünyagörüşləri münasibəti zənginləşdirə,
lakin anlaşılmazlıqlara səbəb ola bilər. Cütlüklərin psixoloji
uyğunsuzluğunda müşahidə olunan hal olaraq dəyərləndirilir.
Cütlüklər bu fərqləri qəbul etməyi və bir-birinin seçimlərinə
hörmət göstərməyi öyrənməlidirlər.
Həyat tərzlərinin uyğunlaşdırılması üçün açıq ünsiyyət və empatiya
vacibdir. Evlilik öncəsi cütlüklər fərqlilikləri qəbul edib bu
fərqləri münasibətlərinə necə uyğunlaşdıracaqlarına dair ortaq
qərarlar verə bilərlər. Müxtəlif həyat tərzlərini münasibətə təhdid
kimi deyil, inkişaf fürsəti kimi görmək önəmlidir. Cütlüklər ortaq
dəyərlərini inkişaf etdirməlidirlər. Fərqliliklər üçün psixoloji
dəstək və cütlük terapiyası alınmalıdır. Cütlüklərin fərqləri başa
düşmək və psixoloji uyğunlaşmaqları münasibətlərini sağlam inkişaf
etdirəcəkdir.
- Evlilikdən əvvəl bir-birlərinin ailəsi ilə münasibətləri necə tənzimləmək olar?
- Evlilikdən əvvəl ailələrlə münasibətlərin tənzimlənməsi üçün
dəyər və hörmətli ünsiyyət əsasdır. Hər iki tərəf ailələrini
bir-birinə tanıdaraq doğmalıq mühiti yarada bilər. Şəxsi sərhədləri
qorumaq və ailələrin münasibətə həddən artıq müdaxiləsini
məhdudlaşdırmaq vacibdir. Cütlüklər ailələrlə qarşılaşan
problemləri birgə müzakirə edib ortaq həll yolları tapmalıdır.
Münaqişələrin qarşısını almaq üçün hər iki tərəf ailələrin fərqli
mədəniyyət və dəyərlərini başa düşməyə çalışmalıdır. Mühit və ailə
gözləntilərinin başa düşülməsi münasibətlərin harmoniyasını
artırır.
Cütlüklər öz aralarında razılığa gəlib ailələrlə necə
davranacaqlarına dair strategiya qurmalıdırlar. Stresli
vəziyyətlərdə sakit və hörmətli davranış göstərmək gərginliyi
azaldır. Ailələrlə münasibətlərdə dürüstlük vacibdir. Cütlüklərin
sağlam ailə münasibətləri dürüstlüklə tənzimlənməlidir.
- Evlilikdə şəxsi sərhədlərin qorunması nə dərəcədə önəmlidir?
- Şəxsi sərhədlərin qorunması sağlam və uzunmüddətli evlilik üçün vacibdir. Hər bir tərəfin öz maraqlarına, şəxsi vaxtına və fərdi azadlıqlarına hörmət edilməsi münasibətlərin balansını təmin edir. Şəxsi sərhədlər, cütlüyün bir-birinə qarşı güvən və hörmətini artırır. Cütlüklər bir-birinin fərqliliklərini qəbul etməlidirlər. Qəbullanmaq çətin deyil, amma əziyyətlidir. Burda psixoloji əziyyətdən söhbət gedir. Qəbullanmaq fədakarlıq tələb edir. Fədakarlıq edərkən sərhədlər pozulmamalıdır. Sərhədlərin pozulması cütlüklər arasında gərginlik yarada və emosional bağlılığı zəiflədə bilər. Açıq və səmimi ünsiyyət sərhədlərin müzakirəsində və müəyyən edilməsində əsas rol oynayır. Hər iki tərəf sərhədlərin nə olduğunu və niyə vacib olduğunu başa düşməlidir. Sərhədlərə hörmət göstərmək cütlüklərə daha güclü emosional bağ yaratmağa kömək edir. Fərdilik fərqlilik yarada bilər, amma ailədə fərqlilik sağlam düşüncədir. Ailə “mən” düşüncəsi ilə başlayır, “biz” ifadəsi ilə davam edir.