Bakı. Trend:
Trend BİA "Texnologiya sahəsində qadınlara dəstək" İctimai Birliyinin - "FEMMES DIGITALES"in təsisçisi və sədri Yana Krimpe ilə müsahibəni təqdim edir:
- Azərbaycan Qadınları İKT-də Assosiasiyası yaratmaq ideyası necə yarandı? Assosiasiyanın rolu nədir, əsas məqsədləri, uğurları hansılardır?
- Gücləndirilmiş mobil elektron imza olan "Asan İmza"nın texniki operatoru B.EST Solutions Azerbaijan IT şirkətini təsis etdikdən sonra bir çox peşəkar görüşlərin, iclasların, konfransların, o cümlədən müxtəlif texnoloji tədbirlərin fəal iştirakçısı oldum ki, onların auditoriyası demək olar ki, tamamilə kişilərdən ibarət idi. O zaman özümə sual verdim: "Doğrudanmı Azərbaycanda texnologiya sahəsində qadın yoxdur?" Beləliklə, bu qadınları axtarıb tapmaq, onları birləşdirmək və informasiya texnologiyaları sahəsində qadınlara dəstək verən birgə təşkilat yaratmaq ideyası yarandı. Bu il təşkilatımızın artıq 9 yaşı tamam oldu və əsas məqsədimiz Azərbaycanda texnologiya sahəsində qadınları, onların nailiyyətlərini ictimaiyyətə təqdim etmək və öz seçiminə hələ qərar verməmiş və ya texnologiyanın istənilən peşədə və insanların gündəlik həyatında nə qədər əhəmiyyətli olduğunu bilməyən digər qadınlara kömək etməkdir. Bu müddət ərzində Femmes Digitales texnologiya sahəsində qadınları dəstəkləyən və onların uğurlarına təsir edən dəyişikliklərin tərəfdarı olan ən böyük təşkilatlardan birinə çevrildi. Qeyri-kommersiya təşkilatı olaraq biz, elm və texnologiyanın bütün sahələrindən olan qadınlara arzularına çatmaqda kömək etməyə çalışırıq. Biz qadınların cəmiyyətə və iqtisadi inkişafa verdiyi böyük töhfəni tanıyır və onların layiq olduqları imkanları və cəmiyyət tərəfindən tanınmasını təmin etmək üçün çox çalışırıq. Bizim əsas məqsədimiz qadınların öz potensiallarını aça biləcəyi, peşəkar inkişaf edə biləcəyi və uğurlu nəticələr əldə edə biləcəyi ruhlandırıcı və dəstəkləyici mühit yaratmaqdır. Biz həmçinin texnologiya sənayesində qadınların üzləşdiyi maneələri aradan qaldırmaq və bu sahədə gender bərabərsizliyi məsələlərinə diqqəti yönəltmək istiqamətində fəal işləyirik. Bakıda gənclər üçün müxtəlif tədbirlər, kurslar və sərgilər də daxil olmaqla çoxlu imkanlar var. Lakin Azərbaycanın bölgələrində belə imkanlar yoxdur və təşkilatımız tərəfindən regional proqramın yaradılmasının əsas səbəbi də bu idi. Biz bu boşluğu doldurmağa çalışırıq və regionlardan olan qızlara texnologiya sahəsində qabaqcıl qadınlarla şəxsən görüşmək, onların müsbət təcrübəsini öyrənmək, ilkin bacarıqlar əldə etmək və İT təhsilinə niyə daha çox diqqət yetirməyin lazım olduğunu başa düşmək, həmçinin cəmiyyətdə formalaşmış stereotipləri qırmaq və başlanğıc kodlaşdırma bacarıqlarına yiyələnməkdə kömək etmək üçün çalışırıq. Bu proqram çərçivəsində biz regionun hər yerindən 7-9-cu siniflərdə oxuyan qızları bir araya toplayaraq, onları texnologiya sahəsinə cəlb etmək, gələcəkdə onların peşə seçiminə təsir etmək məqsədilə master-klaslar təşkil edirik. Hər bir regional tədbirdə Azərbaycanın müxtəlif bölgələrindəki müxtəlif şəhər və kənd məktəblərindən 70-dən çox qız şagird iştirak edir. Qürur hissi ilə qeyd edirəm ki, biz artıq Masallı, Quba, Qəbələ, Şamaxı, Mingəçevir, Lənkəran və İsmayıllıda 7 regional tədbir keçirmişik. Bu tədbirlər xeyriyyə xarakteri daşıyır və artıq Azərbaycanın müxtəlif bölgələrindən olan 700-dən çox qızı əhatə edib. Birinci mərhələdə biz qızları startapların əsasları və informasiya texnologiyalarından istifadə etməklə innovativ ideyaların hazırlanması ilə tanış edirik. Sonra məktəbli qızlar komandalar şəklində öz innovativ layihələrini və onların həyata keçirilməsi planlarını təqdim edirlər. Praktiki dərsdə STEP IT Academy-nin mentorları qızları proqramlaşdırma və robototexnikanın əsasları ilə tanış edir. Tədbirin sonunda bütün məktəbli qızlara diplomlar və xatirə hədiyyələri təqdim olunur. Bu proqramlar bizim üçün çox həvəsləndiricidir, çünki mövcud olduğu illər ərzində təkcə Azərbaycanda deyil, həm də xaricdə informasiya texnologiyaları fakültələrinə daxil olmuş istedadlı qızlar artıq regionlarda da vardır. Bu, texnologiya sahəsində qabaqcıl qadın-liderlərimizlə ünsiyyət qurmaqla asanlaşdı. Xüsusilə vurğulamaq istəyirəm ki, Azərbaycanın bölgələrində gələcəkdə texnologiya sahəsində aparıcı mütəxəssis ola biləcək innovativ ideyalara malik istedadlı və həvəsli qızlar çoxdur.
- Azərbaycan qızlarının İT sferasında potensialını necə qiymətləndirirsiniz?
- Yəqin ki, hər bir ölkədə olduğu kimi Azərbaycanda da qızların böyük potensialı var. Cəmiyyətdə formalaşmış stereotiplərə görə valideynlər qızlarının STEM təhsilinə resurs ayırmağı vacib hesab etmirlər. Qızlar öz qabiliyyətlərinə hər zaman inanmırlar, səhv etməkdən və ya ən yaxşı olmamaqdan qorxurlar, bir sıra peşələrin, o cümlədən texnoloji peşələrin qadın işi olmadığına əmindirlər. Bütün bu stereotiplər qadın sahibkarlığının inkişafını ləngidir. Amma cəsarətlə sizi əmin edə bilərəm ki, Azərbaycan qadınları çox istedadlı, inanılmaz ixtiraçı, böyük potensiala və imkanlara, ən əsası isə böyük motivasiyaya malikdirlər.
Məhz nailiyyətlərindən çəkinməyən, özünü cəmiyyətə cəsarətlə bəyan etmək istəyən qız və qadınları ruhlandırmaq və həvəsləndirmək üçün "Azərbaycan Qadınları İT-də - AWITA Mükafatı" (The Azerbaijan Women in IT Awards) mükafatını təsis etdik. Tədbirin əsas məqsədi ölkənin rəqəmsal iqtisadiyyatında gender bərabərliyini təşviq etmək, informasiya texnologiyaları sahəsində əldə olunan nailiyyətlərdə qadınların rolunu tanımaq, təcrübə mübadiləsi və İT peşəkarlarını bir araya gətirmək üçün platforma yaratmaqdır. Bu günə kimi biz artıq 3 AWITA Mükafatı tədbirini keçirmişik və qeyd etmək istəyirəm ki, hər növbəti tədbirlə müsabiqədə iştirak edən qadınların sayı artır.
Azərbaycanın bütün regionlarından 200-dən çox qadın AWITA 2023 mükafat nominasiyalarında iştirak üçün ərizə ilə müraciət etmişdir. İctimai xadimlərin, nəhəng İT şirkətlərinin rəhbərlərinin və parlament deputatlarının daxil olduğu münsiflər heyətinin 33 eksperti 33 finalçı və 12 qalibi seçmişdir. Bu, Azərbaycanda qadınların informasiya-kommunikasiya texnologiyaları sahəsində artan təsirinin əyani sübutudur. Nüfuzlu mükafat qadınların İT sahəsində əldə etdiyi nailiyyətləri təqdir etməklə yanaşı, digər qadınları da maneələri dəf etməyə və uğura can atmağa ruhlandırır.
"AWITA 2023" tədbirində İT sənayesinin 400-dən çox aparıcı nümayəndəsi, ictimai və dövlət xadimləri, qabaqcıl universitetlərin rəhbərləri, tələbələr, məktəb direktorları, eləcə də müxtəlif ölkələrin Azərbaycanda akkreditə olunmuş fövqəladə və səlahiyyətli səfirləri iştirak ediblər. Biz fəxr edirik ki, AWITA tədbiri getdikcə daha çox ictimaiyyətin və medianın diqqətini cəlb edir ki, bu da Azərbaycanda texnologiya sahəsində qadınların geniş auditoriyaya istiqamətlənməsinə və ictimaiyyətin məlumatlılığının artırılmasına kömək edir. Məqsədimiz Azərbaycanda qadınların informasiya texnologiyaları sahəsində peşəkar yüksəlişini stimullaşdırmaq və əhəmiyyətli nəticələrin əldə edilməsinə töhfə verməkdir. AWITA - İT sahəsində qadınların müsbət imicinin formalaşdırılmasında, stereotiplərin qırılmasında və onların nailiyyətlərinin tanınmasında mühüm rol oynayır.
Mən əsl ruhlandırıcı real hekayələrdən birini nümunə göstərmək istərdim: bir qız universiteti bitirdikdən və AWITA mükafatını aldıqdan sonra indi süni intellekt sahəsində həkimdir və Almaniyada Mercedes Benz-də işləyir. Bu, dəstəyin və tanınmanın necə təsiredici peşəkar inkişafa səbəb ola biləcəyinin ən bariz nümunəsidir.
Sizə regional proqramımız sayəsində valideynlərini təhsililə bağlı qərarlarını dəyişməyə inandıra bilən, təhsilini müəllimlik peşəsindən informasiya texnologiyaları sahəsinə istiqamətləndirən bir qızın hekayəsindən də danışmaq istəyirəm. Bu nümunə göstərir ki, bizim təsirimiz və master-klaslarımız gənc qadınlara yeni imkanlar kəşf etməyə və gələcəklərini dəyişməyə necə kömək edə bilər. Belə hekayələrimiz isə onlarladır.
Bu hekayələr təşkilatımız Femmes Digitales-in Azərbaycanda İT sahəsində qadınların karyera inkişafına və uğurlarına necə təsir etdiyinə dair çoxsaylı nümunələrdən yalnız bir neçəsidir. Biz bu dinamik və innovativ sahədə daha çox qadına dəstək olmaqdan və onlara ilham verməkdən qürur duyuruq.
- Qadınların Milli Biznes Gündəliyi İT sahəsinə daha çox qadın cəlb etməyə necə kömək edə bilər?
- Qadınların Milli Biznes Gündəliyi (QMBG) biznesdə qadınları dəstəkləmək və onlar üçün bərabər imkanlar yaratmaq üçün ABŞ Beynəlxalq İnkişaf Agentliyinin (USAID) təşəbbüsüdür. QMBG xüsusilə İT sahəsinə istiqamətlənməsə də, QMBG daha çox qadını texnologiya sahəsinə cəlb etmək imkanı ilə sıx əlaqədə olan 2 əsas vəzifə əlavə edilmişdir: Qadın top menecerlər və işçilərin sayının artırılması; Dövlət və özəl sektorda gender statistikası.
Qeyri-kommersiya təşkilatımızın təcrübəsini nəzərə alaraq hesab edirəm ki, bu problemi həll etmək üçün aşağıdakı addımları atmaq lazımdır:
Məlumatlılığın artırılması: QMBG qadınlar üçün İT sahəsində çalışmaq imkanları və faydalarını müzakirə etmək məqsədilə maarifləndirmə kampaniyaları, tədbirlər və forumlar təşkil edə bilər. Bu, qeyd olunan sahədə karyera yolları və perspektivlər haqqında bilikləri artırmağa kömək edəcək.
Təhsil və Dəstək: QMBG qadınlara İT sahəsində uğurlu karyera üçün lazım olan bacarıqları inkişaf etdirməyə kömək etmək üçün təhsil proqramları və təlimlər təqdim edə bilər. Buraya proqramlaşdırma, proqram təminatlarının işlənib hazırlanması, layihənin idarə edilməsi və digər əsas bacarıqlar üzrə təlimlər daxil ola bilər.
Netvorkinq: QMBG qadınların İT cəmiyyətləri arasında koordinasiya yaratmağa təsir edə bilər, burada onlar təcrübələrini bölüşə, bir-birlərinə mentorluq edə və dəstək ola bilərlər. Bu, izolyasiya problemlərini azaltmağa və İT sahəsində peşəkarlarla əlaqə saxlamağa kömək edəcək.
Tanınma və qəbul edilmənin yüksəldilməsi: QMBG tədbirlər, müsabiqələr və mükafatlar vasitəsilə İT sahəsində qadınların tanınması və qəbul edilməsinin yüksəldilməsi istiqamətində çalışa bilər. Bu, qadınların İT sahəsində nailiyyətlərini vurğulamağa kömək edəcək və başqalarını da qoşulmağa ruhlandıracaq.
Təşkilatımızın QMBG platformasına verdiyi töhfəni böyük məmnunluq hissiylə qeyd etmək istərdim. Biz İT sahəsində qadınların məlumatlılığının artırılması və bu sahədə yüksək ixtisaslı qadınların tanınması kimi məqsədlərə nail olunmasına fəal şəkildə təsir göstəririk. 17 may 2023-cü il tarixində SHE (Smart, Happy, Equal) konqresində USAID-in dəstəyilə "Female make ICT, STEAM, Tech and AI" adlı panel sessiyasını təqdim etdik. Bu panel sessiyasının əsas məqsədi texnologiya sənayesində gender bərabərliyini təşviq etmək idi.
Panel sessiyası çərçivəsində biz nüfuzlu liderlər arasında məlumatlılığı artırmaq, qadınların texnologiya sahəsində mövqelərinin möhkəmləndirilməsi üçün çağırış və imkanları aşkarlamağa, dialoq aparmağa və bu aktual problemin həlli üçün ən yaxşı təcrübələri müəyyən etməyə çalışdıq. Məqsədimiz gender bərabərliyi sahəsində tərəqqiyə töhfə verəcək və qadınları texnologiyada gələcək irəliləyişlərə ruhlandıracaq bilik və təcrübə mübadiləsi üçün güclü platforma yaratmaq olmuşdur.