Bakı. Trend:
Son illər Azərbaycan ilə Mərkəzi Asiya ölkələri arasında münasibətlər təkcə dostluq və mehriban qonşuluq deyil, həm də həqiqətən strateji xarakter almışdır. Qlobal dəyişikliklər Azərbaycanın və onun Xəzər dənizinin o tayındakı qonşularının müxtəlif sektorlarda əməkdaşlıqda fəallaşmasına səbəb olub. Bu strateji tərəfdaşlıq sadəcə sözlə deyil, qitə əhəmiyyətli real iqtisadi layihələrlə əsəslanır.
Özbəkistan ən yaxşı nümunələrdən biridir. Bakı və Daşkənd artıq güclü strateji tərəfdaşlığa malikdir və ikitərəfli əməkdaşlığın bütün aspektləri onların münasibətlərinin daha geniş çərçivəsində mühüm rol oynayır. İki ölkə arasında müntəzəm olaraq keçirilən yüksək səviyyəli görüşlər onların əlaqələrinin dərinliyini vurğulayır.
Bu gün Daşkənddə Özbəkistan-Azərbaycan biznes forumu işə başlayır. Bu tədbir ticarətin genişləndirilməsi, təcrübə mübadiləsi və biznes liderləri arasında yeni tərəfdaşlıq əlaqələrinin qurulması yollarının müzakirəsi üçün platformaya çevriləcək.
Azərbaycan və Özbəkistan arasında sıx iqtisadi əməkdaşlığın əsas aspektlərinə nəzər salaq.
2023-cü ildə Özbəkistan və Azərbaycan 500 milyon dollarlıq investisiya fondunun yaradılmasına dair ikitərəfli saziş imzalayıblar. Prezident Şavkat Mirziyoyevin Bakıya sonuncu səfəri zamanı hər iki tərəf fondun kapitalının artırılması ilə bağlı razılığa gəlib.
Özbəkistan və Azərbaycan arasında sənaye əməkdaşlığı durmadan genişlənir. Hazırda Özbəkistanda Azərbaycan kapitallı 236 müəssisə, o cümlədən 62 müştərək müəssisə və 174-ü əcnəbilərə məxsus müəssisə fəaliyyət göstərir. Bundan əlavə, Azərbaycanda 70 Özbəkistan şirkəti fəal fəaliyyət göstərir. Özbəkistan-Azərbaycan birgə investisiya fondu bu artımın stimullaşdırılmasında mühüm rol oynayır. Əməkdaşlıq üçün perspektivli sahələr ipək istehsalı, toxuculuq klasterinin yaradılması, beynəlxalq məktəbin tikintisi və qida istehsalı layihələridir.
Özbəkistanın investisiya, sənaye və ticarət naziri Laziz Kudratov bu il iki ölkənin birgə onlayn ticarət platforması yaratmağı planlaşdırdığını açıqlayıb. Bu platforma hər iki ölkənin bizneslərinə asanlıqla qarşılıqlı əlaqə qurmağa, ticarət əməliyyatlarını asanlaşdırmağa və birgə investisiya layihələri başlatmağa imkan verəcək. Bu onlayn platformanı işə salmaqla Azərbaycan və Özbəkistan sahibkarları uyğun tərəfdaşlar tapmaq və ticarət-iqtisadi əməkdaşlıq üçün yeni imkanlar yaratmaq üçün dəyərli alətlə təmin etmək məqsədi daşıyır.
Bundan əlavə, iyul ayında Azərbaycan-Özbəkistan Hökumətlərarası Komissiyasının 13-cü iclası zamanı Azərbaycan və Özbəkistan arasında tərəfdaşlıq əlaqələrinin gücləndirilməsinə dair yekun protokol imzalanıb.
Ümumilikdə, 2024-cü ilin yanvar-iyul aylarında Azərbaycan ilə Özbəkistan arasında ticarət dövriyyəsi 118,2 milyon dolları ötüb. 2023-cü ildə ticarət dövriyyəsi 26,5 faiz artaraq 231,6 milyon dollar təşkil edib. Hazırda ticarət dövriyyəsinin 1 milyard dollara çatdırılması istiqamətində işlər aparılır.
"Azərbaycan Respublikası ilə Özbəkistan Respublikası arasında Ali Dövlətlərarası Şuranın yaradılması haqqında Saziş Prezident Şavkat Mirziyoyevin 2023-cü ilin avqustunda Bakıya səfəri zamanı imzalanıb. Bu səfər zamanı ümumilikdə 20 sənəd imzalanıb. Hazırda bu məhsuldar əməkdaşlığın əsasını 180-dən çox saziş təşkil edir.
Hər iki ölkənin aparıcı enerji korporasiyaları olan SOCAR və "Özbəkneftqaz" şirkətləri əməkdaşlığını yeni səviyyəyə qaldırmaq üçün fəal işləyirlər. 2023-cü ildə onlar qaz ticarəti üzrə ixtisaslaşan birgə müəssisəni uğurla yaratdılar. 2024-cü ilin mayında nazir Laziz Kudratov SOCAR-ın Özbəkistandakı neft-qaz layihələrində iştirakı ilə bağlı danışıqların davam etdiyini açıqlamışdı. Eləcə də, “Özbəkneftqaz”ın Azərbaycanda qaz hasilatı layihələrində iştirakı ilə bağlı danışıqlar yekun mərhələdədir.
Təbii ki, iki ölkə arasında əməkdaşlıq ənənəvi enerji resurslarından kənara çıxır. Enerji keçidinin əhəmiyyətini dərk edərək, Bakı və Daşkənd yaşıl texnologiyaların öz enerji sistemlərinə inteqrasiyası üçün fəal çalışırlar. Ən mühüm nailiyyətlərdən biri Azərbaycan, Özbəkistan və Qazaxıstan arasında yaşıl enerjinin ötürülməsinə dair üçtərəfli sazişdir.
Bu yaxınlarda Azərbaycan, Qazaxıstan və Özbəkistan arasında saziş Mərkəzi Asiya ölkələrinin energetika nazirlərinin Qazaxıstanda keçirilən ilk görüşündə əldə olunub. Sazişin imzalanması Mərkəzi Asiyadan Avropaya təmiz enerji ixracı üçün baş ofisi Bakıda yerləşən birgə müəssisə yaratmaq məqsədi daşıyır. Bu, 2022-ci ilin dekabrında Azərbaycan, Gürcüstan, Rumıniya və Macarıstan arasında Qafqazdan Avropaya enerji dəhlizinin yaradılmasına dair imzalanan sazişə əsaslanır. Bu təşəbbüs çərçivəsində Azərbaycandan təmiz elektrik enerjisini Gürcüstan və Qara dəniz vasitəsilə Rumıniyaya, oradan isə Macarıstana və digər Avropa ölkələrinə ötürmək üçün 1195 kilometr uzunluğunda sualtı kabel çəkiləcək. Layihənin məqsədi 4 QVt-a qədər təmiz enerji istehsal etməkdir.
Avqust ayında Astanada enerji şəbəkələrinin birləşdirilməsinə dair üçtərəfli görüşdən sonra Azərbaycan, Qazaxıstan və Özbəkistan arasında protokol imzalanıb. Onlar üç ölkə arasında təmiz enerjinin inkişafı və ötürülməsi üzrə Strateji Tərəfdaşlıq Sazişinin layihəsini razılaşdırıblar, ilkin texniki-iqtisadi əsaslandırmanın texniki tapşırığını təsdiq ediblər və onu həyata keçirmək üçün İtaliyanın "CESI" şirkətini seçiblər. Saziş Azərbaycan, Qazaxıstan və Özbəkistandan təmiz enerji ticarətini optimallaşdırmaq üçün enerji sistemlərinin birləşdirilməsi variantlarının araşdırılmasını, o cümlədən Xəzər dənizinin dibi və digər regionlarda yüksək gərginlikli kabellərin çəkilməsini nəzərdə tutur.
Bundan əlavə, əsas nəqliyyat marşrutları üzərində yerləşən Azərbaycan və Özbəkistan bu sahədə fəal əməkdaşlıq edir. Prezident İlham Əliyevin uzaqgörən siyasəti sayəsində Azərbaycan mühüm nəqliyyat və logistika infrastrukturunu inkişaf etdirib və hazırda beynəlxalq nəqliyyat şəbəkələrinə inteqrasiya olunub. Bu, Mərkəzi Asiya ölkələrindən, o cümlədən Özbəkistandan Azərbaycan vasitəsilə yük axınını xeyli artıracaq. Bununla bağlı əsas hadisə Prezident İlham Əliyevin Özbəkistana dövlət səfəri zamanı imzalanan “Azərbaycan və Özbəkistan hökumətləri arasında beynəlxalq avtomobil daşımaları haqqında Saziş”dir.
Mərkəzi Asiya ölkələri ilə möhkəm əlaqələrin qurulması Prezident İlham Əliyevin gələcəyə hesablanmış xarici siyasətinin əsas istiqamətini təşkil edir. Eyni zamanda, Azərbaycan Avropa ilə əməkdaşlığı gücləndirməklə Mərkəzi Asiyanı Qərblə birləşdirən körpü rolunu oynayır.
Bu kontekstdə Azərbaycan və onun yaxın tərəfdaşı Özbəkistan arasında həm cari, həm də qarşıda duran birgə təşəbbüslər yeni nəqliyyat layihələrinin həyata keçirilməsinə, enerji layihələrinin inkişafına və ümumilikdə infrastrukturun yaxşılaşdırılmasına yönəlib. Bu səylər regionun bütün iştirakçı tərəflərə fayda verəcək qarşılıqlı əməkdaşlıq mərkəzinə çevrilməsinə yönəlib. Bundan əlavə, bu layihələr regionlararası əlaqələri gücləndirmək və perspektivli perspektivlər yaratmaq üçün yeni imkanlar açacaq.