Bakı. Trend:
2025-ci ildə Azərbaycan Dəmir Yolları (ADY) 145 illik yubileyini qeyd edir. Bu müddət ərzində ADY ölkənin iqtisadi və sosial inkişafında mühüm rol oynayıb beynəlxalq nəqliyyat dəhlizlərinin əsas iştirakçısına çevrilib və müasir rəqəmsal həllərlə fəaliyyətini təkmilləşdirib.
Tarixi irs: 145 ilin yolu
Azərbaycan dəmir yollarının əsası 1880-ci ildə Bakı–Tbilisi xəttinin istifadəyə verilməsi ilə qoyulub. Bu xətt neft sənayesinin inkişafına təkan verib və regionun iqtisadi əlaqələrini gücləndirib. Sovet dövründə dəmir yolları sənaye və kənd təsərrüfatı məhsullarının daşınmasında əsas rol oynayıb, II Dünya Müharibəsi zamanı isə cəbhəyə texnika və ərzaq çatdırılmasında mühüm əhəmiyyət kəsb edib. 1941–1945-ci illərdə Azərbaycan dəmir yolları ilə 600 mindən artıq neft və neft məhsulları ilə dolu olan sistern, 700 min vaqon yük cəbhəyə göndərilib.
Müstəqillik dövründə ADY infrastrukturunu modernləşdirərək və beynəlxalq layihələrdə iştirakla fəaliyyətini genişləndirib. 2018–2020-ci illərdə Abşeron dairəvi dəmir yolu xətti tam istismara verilib, Bakı–Gəncə marşrutu üzrə müasir qatarlar istifadəyə verilib.
Geosiyasi mövqe: Beynəlxalq dəhlizlərdə ADY-nin rolu
Azərbaycanın coğrafi mövqeyi onu Şərq–Qərb və Şimal–Cənub nəqliyyat dəhlizlərinin kəsişməsində yerləşdirir. ADY bu dəhlizlərin inkişafında aparıcı rol oynayır. Orta Dəhliz vasitəsilə Çindən Avropaya yükdaşımalar həyata keçirilir. ADY bu sahədə qabaqcıl beynəlxalq təcrübəyə əsaslanaraq konteynerləşmə və tranzit daşımaları sahəsində idarəetmənin təkmilləşdirilməsinə start verib. Şimal–Cənub dəhlizi üzrə də ADY mühüm rol oynayır. Bu dəhlizlə yükdaşımaların həcmi artırılıb və infrastruktur layihələrinin inkişafı təşviq edilib.
ADY sədrinin Rəqəmsallaşma və beynəlxalq investisiyalar üzrə müşaviri Arif Ağayev Zəngilan şəhərində keçirilən “Beynəlxalq nəqliyyat-logistika dəhlizi: Zəngilandan inkişaf impulsları” mövzusunda beynəlxalq elmi-praktik konfransda çıxışı zamanı deyib ki, nəqliyyat və logistika dəhlizləri dayanıqlı inkişaf məqsədlərinə çatmaq üçün mühüm rol oynayır.
2024-cü ildə “Azərbaycan Dəmir Yolları” QSC (ADY) ümumilikdə 18 milyon 565 min ton yük daşıyıb. Bu göstərici 2023-cü illə müqayisədə 1,5% artım deməkdir.
Bunun 8,1 milyon tonu beynəlxalq, 3,3 milyon tonu daxili, 7 milyon tonu isə tranzit daşımalar olub. 2025-ci ildə isə tranzit daşımaların 8 milyon tona çatdırılması planlaşdırılır.
Əlavə olaraq, 2024-cü ildə yükdaşımalarda istifadə edilmiş qatarların orta gündəlik sayı 7,6 olub ki, bu da 2023-cü illə müqayisədə 5,5% çoxdur. İstifadə edilmiş konteynerlərin sayı isə 0,2% azalaraq 71 239 olub.
ADY tərəfindən əsas yükdaşımalar aşağıdakı istiqamətlər üzrə həyata keçirilir:
Orta Dəhliz (Transxəzər Beynəlxalq Nəqliyyat Marşrutu): Çin–Qazaxıstan–Azərbaycan–Gürcüstan–Avropa marşrutu üzrə 2022-ci ildə 3,9 milyon ton yük daşınıb. Bakı–Tbilisi–Qars (BTQ) dəmir yolu: 2017–2022-ci illərdə 1,3 milyon ton yük daşınıb; 2022-ci ildə isə 432 min ton yük daşınıb.
Zirə Limanı: 2025-ci ildə Mərkəzi Asiyadan Avropaya kükürd və karbamid kimi yüklərin daşınmasına başlanılıb; ayda 60 min ton yük daşınması planlaşdırılır.
Çin–Azərbaycan marşrutu: 2024-cü ilin yanvar ayında Çindən Azərbaycana 10 konteyner blok qatarı göndərilib; bu, son 10 ilin ən yüksək göstəricisidir.
Rusiya istiqaməti: Kənd təsərrüfatı məhsullarının, məsələn, xurma və almanın daşınması üçün vaqonların sayı artırılıb. ADY həmçinin ilmenit qumu kimi yeni yük növlərinin daşınmasına da başlayıb.
2025-ci ilin fevral ayında Prezident İlham Əliyev Azərbaycan Dəmir Yolları Qapalı Səhmdar Cəmiyyətinin yenidən təşkili barədə fərman imzalayib. Bu fərmana əsasən, ADY, Bakı Beynəlxalq Dəniz Ticarət Limanı ilə birləşdirilərək vahid bir struktur halına gətirilib. Bu addım, ölkənin nəqliyyat və logistika sektorunun effektivliyini artırmaq və beynəlxalq nəqliyyat dəhlizlərində Azərbaycanın rolunu gücləndirmək məqsədi daşıyır.
Müasir sərnişindaşıma: ADY-də yeniliklərin tətbiqi
Azərbaycan Dəmir Yolları (ADY) sərnişinlərin rahatlığını və məmnuniyyətini artırmaq məqsədilə son illərdə bir sıra yeniliklər və təkmilləşdirmələr həyata keçirib.
Sərnişin sıxlığının azaldılması və pik saatlarda rahat səyahətin təmin olunması məqsədilə ADY Abşeron dairəvi dəmir yolu xətti üzrə qatarların hərəkət cədvəlini optimallaşdırıb. Məsələn, Bakı–Sumqayıt marşrutu üzrə ekspres qatarın vaqonlarının sayı artırılıb və yeni hərəkət qrafiki tətbiq edilib. Eyni zamanda 2024-cü ilin oktyabr ayından etibarən ADY ölkədaxili səfərlər zamanı sərnişinlərin internetdən istifadəsini asanlaşdıraraq qatarlarda ödənişsiz Wi-Fi şəbəkəsi istifadəyə verib. Bu xidmət sərnişinlərin səyahət zamanı əlaqə və əyləncə ehtiyaclarını qarşılayır.
Bununla yanaşı ADY 2024-cü ilin sentyabr ayından etibarən şəhərətrafı qatarlarla səfər edən sərnişinlər üçün “ADY Mobile” tətbiqi vasitəsilə loyallıq proqramını tətbiq edib. Bu proqram gedişlər üzrə keşbek və bonuslar qazandırır. Həmçinin, 1 noyabr tarixindən ölkədaxili marşrutlar üzrə dinamik qiymət siyasətinə keçilib.
ADY həm də inklüziv cəmiyyət prinsiplərinə xüsusi önəm verir. Əlilliyi olan şəxslər üçün yönləndirmə sistemləri və dəstəkləyici xidmətlər təklif olunur. Məsələn, oturacaqlarda nömrələmə sistemi, məlumat lövhələrində Brayl əlifbası ilə yazılar, xüsusi giriş qapıları və sanitar qovşaqlar mövcuddur.
Sərnişinlərin platformalara keçidini sürətləndirmək məqsədilə Bakı Dəmiryol Vağzalı və Koroğlu dayanacağında turniketlərin sayı artırılıb. Məsələn, Bakı Dəmiryol Vağzalında turniket sayı 28-dən 36-ya çatdırılıb. Bu da sərnişinlərin rahatlığı baxımdan atılan addımlardan biridir.
ADY-nin həyata keçirdiyi tədbirlər nəticəsində sərnişindaşıma göstəricilərində yüksək artım müşahidə olunub. 2024-cü ildə dəmir yolları ilə ölkə daxilində daşınmış sərnişinlərin sayı təqribən 8,5 milyon nəfər təşkil edib. Bu tədbirlər ADY-nin sərnişin yönümlü strategiyasının bir hissəsidir və sərnişinlərin rahat, təhlükəsiz və müasir nəqliyyat xidmətlərindən faydalanmasını təmin edir.
İndi ADY ilə sərnişinlərin həyatlarının nəqliyyat hissəsi asanlaşıb və günü-gündən asanlaşmağa davam edir.
Rəqəmsal transformasiya: Gələcəyə baxış
ADY rəqəmsal həllərin tətbiqi ilə fəaliyyətini təkmilləşdirir. Bu, yükdaşımaların səmərəliliyinin artırılmasına və müştəri məmnuniyyətinin yüksəldilməsinə xidmət edir. 2024-cü ildə “ADY Konteyner” MMC “ADY Ekspress” MMC-yə qoşulub və nəticədə müştərilərə daha geniş əhatəli və səmərəli xidmətlər təqdim edilməyə başlanılıb. Bundan əlavə, ADY beynəlxalq əməkdaşlığa da önəm verir. Məsələn, Almaniyanın “Rhenus Group” şirkəti ilə beynəlxalq nəqliyyat dəhlizləri üzrə əməkdaşlığın genişləndirilməsi planlaşdırılır.
2025-ci ildə Prezident İlham Əliyev "2025-2028-ci illər üçün Süni İntellekt Strategiyası"nı təsdiqləyib. Bu strategiya, ölkədə rəqəmsal texnologiyaların, o cümlədən nəqliyyat sektorunda süni intellektin tətbiqini təşviq edir. Bu, ADY-nin fəaliyyətində rəqəmsal həllərin tətbiqini genişləndirməyə və xidmət keyfiyyətini artırmağa yönəlib.
Bu tədbirlər və qərarlar, Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə Azərbaycanın nəqliyyat və logistika sektorunun modernləşdirilməsi və beynəlxalq arenada ölkənin rolunun gücləndirilməsi istiqamətində atılan mühüm addımlardır.
Bütün bu atılan addımlar deməyə əsas verir ki, ADY təkcə bu günün yox, həm də gələcəyin strateji nəqliyyat və logistika platforması kimi formalaşır.
“Azərbaycan Dəmir Yolları” QSC və Mətbuat Şurasının “Azərbaycan Dəmir Yolları – 145 illik inkişaf yolu” mövzusundakı birgə müsabiqəsinə təqdim olunur.