Azərbaycan, Bakı, 17 may /Trend, müxbir İ.Xəlilova/
Azərbaycan Mərkəzi Bankı (AMB) yerli banklarla əhalinin əmanətlərinin toplanması vasitəsilə ipoteka kreditləşməsindən istifadə imkanlarını müzakirə edir. Bu barədə çərşənbə axşamı Trend-ə ölkənin bank sektorundan bildiriblər.
"Azərbaycanda ipoteka kreditləşməsinin təkmilləşdirilməsi çərçivəsində ayrıca banklar kimi fəaliyyət göstərə biləcək əmanət kassalarının yaradılmasını nəzərdə tutan alman modelinin tətbiqi planlaşdırılır. Bu halda müzakirələr çərçivəsində fəaliyyət göstərən banklarda hesabların analoji növünün açılması imkanı da müzakirə edilir", - bank dairələrindən bildiriblər.
Belə praktika digər ölkələrdə də tətbiq edilir. Orada bankda hesab açaraq müəyyən müddət ərzində ipoteka krediti üzrə başlanğıc ödənişə bərabər məbləğdə vəsaitlər toplanır. Bu, daha sadələşdirilmiş kredit almağa imkan verir.
İpoteka kreditləşməsinin belə sisteminin tətbiqi "Yaşayış-tikinti bankları haqqında" qanun layihəsində göstərilib.
Hazırda dünyada sistemin müxtəlif variantları mövcuddur və ipoteka krediti almaq üçün vəsaitlərin toplanması payı həm 50 faiz, həm də 30 faiz təşkil edə bilər.
Bundan əvvəl AMB "Yaşayış-tikinti bankları haqqında" qanun layihəsini hazırlayıb, lakin dünya bazarındakı maliyyə böhranı bu layihəni həyata keçirməyə imkan verməyib. Ona görə ki, bu sistemlər istənilən şəraitdə deyil, yalnız iqtisadi baxımdan etibarlı şəraitdə işləyir.
"İndi bütün dünyada böhrandan sonra gərginliyin azalması tendensiyası müşahidə olunur və bu gün AMB mənzilə olan tələbin kreditləşməsi üzrə bu alternativ metodun aktuallaşdırılması istiqamətində çalışır, - bundan əvvəl AMB-nin hüquq departamentinin rəhbəri Rəna Məlikova deyib. - KfW Almaniya İnkişaf Bankının xətti ilə bizə ekspert yardımı təqdim olunub".
Yaşayış-tikinti bankları ipoteka və mənzil kreditləşməsinin sosial istiqamətini təmin edir. Kreditlərin verilməsinin sürətləndirilməsi üçün qeydiyyat "bir pəncərə" sistemi ilə qeydiyyat tərəfləri arasında qarşılıqlı münasibətlərin qurulması vasitəsilə aparılacaq.
Qanun layihəsi yaşayış-tikinti banklarının ayrıca maliyyə institutları kimi yaradılmasını nəzərdə tutur. AMB-nin bank sektoruna, eləcə də bu yeni maliyyə institutlarına qarşı irəli sürdüyü prudensial tələblər yaşayış-tikinti banklarının kapitallaşdırılması tələbləri kimi ayrıca müzakirə olunacaq.
Yaşayış-tikinti banklarının mahiyyəti ondan ibarət olacaq ki, vətəndaş banka pul qoymaqla ipoteka krediti ala bilsin. Bununla yanaşı, kreditin həcmi əmanətin məbləğini xeyli üstələyəcək.
Hazırda Azərbaycan Mərkəzi Bankı yanında İpoteka Fondu 21 müvəkkil bank vasitəsilə ölkədə dövlət büdcəsinin vəsaitləri hesabına sosial ipoteka, ipoteka istiqrazlarının yerləşdirilməsi hesabına isə kommersiya ipotekalarının maliyyələşdirilməsini həyata keçirir.
Bankirlər hesab edir ki, bu gün ipoteka kreditinin alınması ipoetka üzrə faiz dərəcəsi və bazardakı vəziyyətə uyğun olan kreditin maksimal məbləği ilə deyil, ipotekanın rəsmiləşdirilməsi, daha dəqiq desək, borcalanın gəlirinə olan tələblərlə bağlı böyük problemlərlə əlaqədardır. Banklar əməkhaqqı üzrə məlumatları Dövlət Sosial Müdafiə Fondu vasitəsilə təkrar yoxlamalı olurlar. İpoteka krediti alan borcalanın rəsmi gəlirləri 700-800 manatdan başlamalı və ya yaxşı zəmanətçi tələb olunur.
Hazırda Mərkəzi Bank daşınmaz əmlak bazarındakı vəziyyəti təhlil edir. Çünki məhz mənzil bazarında qiymətlərin azalması səbəbindən ABM banklara ilkin ödənişləri normativdən çox olan (15-20 faiz) borcalanlara üstünlük verməyi tövsiyə edib. Buna uyğun olaraq, ilk növbədə ipotekanın alınmasına azı 30 faiz ödəniş təklif edən müraciətlər daxil olub.
"Bu tədbirlər Azərbaycan İpoteka Fondunun müvəkkil banklarını sığortalamaq istəyi ilə bağlıdır. Bununla əlaqədar mənzilin qiymətləri azalmağa meyilli olub, - ekspertlər hesab edirlər. - Hazırda daşınmaz əmlak bazarında qiymətlər sabitləşib, bununla əlaqədar Mərkəzi Bank ipoteka kreditinin maksimal məbləğini ilkin ödənişin əvvəlki səviyyədə saxlanılması ilə artırmağı planlaşdırır".
Bu dəyişikliklər fonunda yəqin ki, Mərkəzi Bankın banklara verdiyi tövsiyəyə ehtiyac olmur.
Bundan əvvəl Azərbaycan Mərkəzi Bankının (AMB) idarə heyətinin sədri Elman Rüstəmovun dediyinə görə, hazırda ipoteka kreditlərinin verilməsinin sadələşdirilməsi üçün yeni strategiya hazırlanır, həmin strategiya ölkədə ipoteka kreditlərinin verilməsinin sadələşdirilməsini nəzərdə tutur.
"Baxılan istiqamətlərdən biri ipoteka kreditinin maksimum məbləğinin yenidən nəzərdən keçirilməsi, faiz dərəcələrinin azaldılması və ölkədə ipoteka kreditinin inkişafı üçün şəraitin yaradılmasına imkan verən tədbirlərin həyata keçirilməsidir", - Rüstəmov bildirib.
Onun sözlərinə görə, araşdırmalar nəticəsində məlum olub ki, kreditin hazırkı maksimal məbləği gənc ailələrə yeni tikililərdə mənzil almağa imkan vermir, ona görə də onlar təkrar bazardakı mənzillərə üstünlük verirlər.
"İpoteka kreditinin şərtlərinə mənzil fondunun yenilənməsi məqsədilə gənclər üçün şərait yaradılması ilə əlaqədar baxılacaq", - Rüstəmov bildirib.
AMB rəhbərinin sözlərinə görə, bununla yanaşı, kommersiya ipotekalarının genişləndirilməsi imkanlarına da baxılır, çünki ölkədə buna böyük tələbat var.
AİF-in şərtlərinə görə, Azərbaycanda adi ipotekanın verilməsinin maksimum məbləği 50 min manat təşkil edir və illik 8 faizlə 25 il müddətinə verilir. Sosial ipoteka 35 min manat təşkil edir və dörd faiz dərəcə ilə 30 il müddətinə verilir. Güzəştli kreditlər üçün ilkin ödəniş 15 faiz, adi kreditlər üçün 20 faizdir.
2011-ci ildə AİF 2010-ci ildə 25,5 faiz artan kreditləşdirmənin templərini genişləndirir. 2011-ci ilin aprelində banklar ipoteka kreditləşdirməsini marta nisbətən 10 faiz artırıblar, halbuki bu, adıçəkilən ayda fevral ilə müqayisədə 1,5 dəfə artıb.
2011-ci il mayın 1-nə olan məlumata əsasən, fondun standartlarına görə, Azərbaycanda ipoteka kreditləşməsi 26,4 milyon manat təşkil edir. Bu, onun 2010-cu ildəki həcminin 27,5 fazinə ekvivalentdir (95,9 milyon manat).
2011-ci ilin yanvar-aprelində fond 21,1 milyon manat məbləğində əvvəllər verilmiş kreditlərin təkrar maliyyələşdirilməsini aparıb. 2011-ci ildə fondun təkrar maliyyələşdirdiyi kreditlərin həcmi hələ ki onların 2010-cu ildəki həcminin 23,3 faizini təşkil edir (90,5 milyon manat).
Sosial ipotekanın maliyyələşdirilməsi üçün dövlət büdcəsindən 2010-cu il üçün nəzərdə tutulan 14 milyon manat ayrılıb. 2010-cu ildə AİF-in ipoteka istqirazları 81 milyon manat həcmində yerləşdirilib.
2011-ci il üçün dövlət büdcəsində sosial ipotekanın maliyyələşdirilməsi üçün də 14 milyon manat nəzərdə tutulub və indi 60 milyon manat məbləğində ipoteka istiqrazları emissiyasının yerləşdirilməsi aparılır.
Azərbaycan İpoteka Fondu 2005-ci ilin sentyabrında Azərbaycan Prezidentinin fərmanı ilə dövlət təşkilatı qismində yaradılıb. Onun nizamnaməsi Prezidentin ayrıca fərmanı ilə 2005-ci ilin dekabrında təsdiq edilib. AİF-in əsas məqsədi Azərbaycan vətəndaşlarının uzunmüddətli maliyyələşdirmə vasitəsilə mənzillərlə təmin edilməsi üçün maliyyələşmə mexanizmlərinin yaradılmasından, eləcə də ipoteka kreditləşməsinə daxili və xarici investisiyaların cəlb edilməsindən ibarətdir.
AİF standartları üzrə ölkədə ipoteka kreditləşməsi prosesi 2006-cı ilin martında başlayıb.
Mayın 17-nə olan rəsmi məzənnə 0,7905 AZN/USD təşkil edir.