Obama qələbə qazanarsa, seçkiqabağı vədlərini yerinə yetirməyəcək – ekspertlər

Azərbaycan, Bakı, 20 oktyabr/ Trend , müxbir V.Javoronkova/ ABŞ - da prezidentlik yarışında aşkar lider Barak Obama, ona qədər çox sayda digər Amerika prezidentləri kimi, çətin ki, qələbə qazandığı halda seçkiqabağı vədlərini yerinə yetirəcək, ekspertlər hesab edirlər.
 "Obamanın planlarının tam həcmdə yerinə yetiriləcəyinə ümid yoxdur. Belə ki, bütün prezidentliyə namizədlər verə biləcəklərindən çox şey vəd edirlər", - seçkilər üzrə amerikalı ekspert Con Makadams (John McAdams) Trend -a bildirib.
  ABŞ - da prezident seçkilərinə ay yarımdan bir qədər çox vaxt qalıb və namizədlərin çıxışları amerikalıların diqqətini cəlb edir. Namizədlərin öz proqramlarını təqdim etdikləri oktyabrda keçirilən televiziya debatlarına milyonlarla tamaşaçı baxıb. Nielsen Media Research-un məlumatlarına əsasən, namizədlərin ötən həftə keçirilmiş sonuncu debatlarını təxminən 56,5 mln. nəfər izləyib.

Müxtəlif sorğuların  nəticələrinə görə, respublikaçı rəqibini 6-10 bənd qabaqlayan Demokratlar partiyasından ABŞ prezidentliyinə namizəd Barak Obama seçicilərə amerikalıların həyatının bütün sahələri və ölkənin xarici siyasətinə toxunan geniş islahatlar proqramı vəd edib. O, ilkin şərtlər olamadan İranla danışıqlara başlamaq niyyətindədir,  prezident vəzifəsini tutduqdan 16 ay sonra qoşunları İraqdan çıxarmağı vəd edir, işləyən əhalinin 95 faizinin vergilərini ildə 500 dollaradək azaltmaq niyyətindədir, 100 saat ictimai işlərdə işləmək şərtilə, tələbələrə kolleclərdə təhsilin haqqının 2/3-ni ödəməyi vəd edir, hər amerikalıya çəkilən xərcləri 2,5 min dollar azaldacaq tibbi sığorta təklif edir.

Lakin, çox ehtimal ki, amerikalıları məyusluq gözləyir. Kimin seçiləcəyindən asılı olmayaraq, reallıq yeni prezidenti seçkiqabağı vədlərdən geri çəkilməyə məcbur edəcək. Prezidentin vədlərinin yerinə yetirilməsinin bütövlüyü yalnız onun ilkin səmimiliyindən deyil, həm də prezidentin konqresmenlərin dəstəyini səfərbər etməkdə siyasi uğurundan, vəsaitlərin və siyasi şəraitin olmasından asılıdır, -seçkilər üzrə amerikalı ekspertlər bildirirlər.
  Böhran artıq Obamanı geriyə bir addım atmağa məcbur edib. Əvvəllər Obama xarici yardımın həcmini iki dəfə artırmaq istəyirdisə, bir müddət əvvəl bildirib ki, iqtisadi böhranla əlaqədar bunu ən azı vəzifəyə gəldikdən sonra edə bilməcəyək.
 "Obamanın vədlərini yerinə yetirə biləcəyinə heç bir imkan yoxdur. Birləşmiş Ştatların iri büdcə kəsiri var və o, artmaqda davam edir. Obamanın təkziblərinə baxmayaraq, sadə hesab onu planlarından geri çəkilməyə məcbur edəcək", - seçkilər üzrə amerikalı ekspert Con Pitni (John Pitney) Trend -a bildirib.
 Yalnız büdcə kəsiri deyil, həm də iqtisadiyyatın vergi daxilolmalarını azaldacaq kəskin düşməsi Obamanın imkanlarını qəfil məhdudlaşdıracaq, - Harvard Universitetinin (Harvard University) professoru Makadams hesab edir.
 Seçkilər üzrə daha bir amerikalı ekspert Keri Kovinqton (Cary Covington) da onlarla eyni rəydədir. "Onun etmək istədiklərinin hamısının haqqını ödəməyə pulu çatmayacaq", -  Kovinqton elektron poçtla  Trend -a bildirib.
  Ekspertlərin rəyinə görə, iqtisadi böhrandan savayı, Obamanın öz vədlərini yerinə yetirməsinə Konqres də birbaşa təsir göstərəcək.
  Professor, Ayova universitetinin (University of Iowa ) elmi əməkdaşı Kovinqtonun rəyinə görə, Obamanın planlarının realizəsi, əsas etibarilə, Konqresin nəyə razılıq verməsindən asılı olacaq. Tezliklə Konqresin hər iki Palatasının demokratların nəzarəti altında olacağına baxmayaraq, senatdakı respublikaçılar Obamanın və demokratların planlarının həyata keçməsinin qarşısını ala bilərlər, - Kovinqton bildirib.
 Öz vaxtında, prezident Klinton Konqresin dəstəyini ala bilmədiyi üçün, səhiyyə sahəsində vəd etdiyi islahatları həyata keçirə bilməyib.
 "Təkliflərinin qəbul edilə bilməsi üçün, Obama Senatdakı respublikaçılarla razılığa gəlməyə məcbur olacaq", - Kovinqton bildirib.
 Obama öz vədlərindən geri çəkiləcək birinci ABŞ prezidenti olmayacaq.
 Son illərin ən gurultulu yerinə yetirilməyən seçkiqabağı proqramları Lindon Consonun Vyetnama qoşun göndərməmək vədi, böyük Corc Buşun vergiləri artırmamaq vədi və Bill Klintonun səhiyyə sistemində islahatlar aparmaq və homoseksuallara orduda xidmət etməyə icazə vermək vədi olub.

Nəticədə, ABŞ ordusu bir neçə illiyə Vyetnamda ilişdi, müharibəni uduzdu və minlərlə hərbi qulluqçu itirdi, vergilər artırıldı və bu ,böyük Buşa təkrar seçkilərdə vəzifəsi ilə başa gəldi, səhiyyədə islahatlar aparılmadı, homoseksuallar orduda onların seksual oriyentasiyasının qanuniləşdirilməsinə nail ola bilməmələrindən narazı qaldılar.
 Ümumiyyətlə, heç bir prezident seçkiqabağı vədləri yerinə yetirə bilməz,- amerikalı analitiklər bildirirlər.
 "Prezident həmşə prezident kampaniyasında çox şey vəd edir - pulların imkan verdiyindən çox proqram, vergilərin ölkənin imkan verə bildiyindən çox azaldılması", - amerikalı politoloq, American Enterprise Institute-un əməkdaşı Norman Ornştayn (Norman Ornstein) elektron poçtla  Trend -a bildirib.
  Kovinqtonun rəyinə görə, əksər prezidentlər vədlərinin təxminən 3/4 - nü həyata keçirməyə cəhd göstərsələr də, onların yalnız yarısını həyata keçirə bilirlər.
 Yalnız ekspertlər deyil, ABŞ sakinləri də gözəl başa düşürlər ki, seçkiqabağı vədlər tam yerinə yetirilməyəcək.
  Seçicilər prezident kampaniyalarına şübhə ilə yanaşsalar da, onlara namizədin xarakter və şəxsiyyətini qiymətləndirmək vacibdir,- Makadams hesab edir.
 Amerikalılar namizədlərin platformasının hər hərfini və rəqəmini izləmirlər, - Ohayo Ştatı Universitetinin (Ohio State University) elmi əməkdaşı Piter Şeyn (Peter Shane) deyir.
 "Onlar vədləri siyasi prioritetlərin və hər namizədin əsas dəyərlərinin göstəricisi kimi qiymətləndirirlər. Amerikalılar siyasi liderlərin öz kampaniyaları kimi eyni istiqamətdə hərəkət edəcəklərinə ümid edirlər", - ekspert hesab edir.

Müəlliflə əlaqə saxlamaq üçün elektron ünvan: [email protected]