Azərbaycan, Bakı, 16 sentyabr /Trend, müxbir E.Tarıverdiyeva/
İndi Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin nizamlanması üzrə həmsədr ölkələrin, çətin ki, hansısa prinsipial yeni ideyaları olsun. Lakin ABŞ və Rusiya bu prosesdə öz rolunun gücünün artırılmasına səy göstərməklə, Ermənistana təzyiq göstərə bilərlər, - ekspertlər belə hesab edirlər.
"Son bir il-ilyarım ərzində ABŞ Cənubi Qafqazda kifayət qədər passivdir ki, bu da Moskvaya regiondakı təhlükəsizlik məsələlərində, eləcə də Dağlıq Qarabağ münaqişə problemində aparıcı rol oynamağa imkan verib", - "Heritage Foundation"in Rusiya, Avrasiya və beynəlxalq enerji təhlükəsizliyi məsələləri üzrə aparıcı eksperti, Trend-in Ekspertlər Şurasının üzvü Koen elektron-poçtla Trend-ə bildirib. - Lakin onun fikrincə, yaxşı olardı ki, Vaşinqton və Moskva Ermənistanı işğal olunmuş yeddi rayonu Azərbaycana qaytarmağa inandıra bilsinlər.
ATƏT Minsk qrupunun amerikalı həmsədri Robert Bradtke BBC-yə müsahibəsində Azərbaycan və Ermənistan XİN başçılarının gələn həftə ABŞ-da görüşəcəklərini bildirib.
Bradtke, həmçinin bildirib ki, həmsədrlərin Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin nizamlanması üzrə yeni ideyaları var.
İki Cənubi Qafqaz ölkəsi arasında münaqişə 1988-ci ildə Ermənistanın Azərbaycana qarşı ərazi iddiası irəli sürməsi zəminində yaranıb. Azərbaycan torpaqlarının iyirmi faizi, yəni Dağlıq Qarabağ ərazisi və bu əraziyə bitişik yeddi rayon Ermənistan silahlı qüvvələrinin işğalı altındadır. 1994-cü ildə tərəflər atəşkəs rejiminə dair razılaşma əldə ediblər və o vaxtdan bəri ATƏT-in Minsk qrupunun himayəsi altında, Rusiya, Fransa və ABŞ-ın həmsədrliyi ilə hələ də nəticəsiz sülh danışıqları aparılır.
BMT Təhlükəsizlik Şurasının Dağlıq Qarabağ və ətraf rayonların azad edilməsinə dair qəbul etdiyi dörd qətnaməni Ermənistan bu günə qədər yerinə yetirməyib.
Ekspertlərin fikrincə, Dağlıq Qarabağ üzrə sülh danışıqlarının ABŞ-da təşkil olunması, Vaşinqtonun Cənubi Qafqazda öz rolunu gücləndirmək istəməsindən xəbər verir.
"Amerika üçün Dağlıq Qarabağ üzrə danışıqlarda uğurlu missiya əhəmiyyət daşıyır, belə ki, prosesdə fəal iştirak edən danışıq aparanlar regionda öz əhəmiyyətlərini və geosiyasi çəkilərini nümayiş etdirirlər", - Qazaxıstan politoloqu Dosım Satpayev belə hesab edir.
"Uğurlu sülhməramlının rolu indiki administrasiyaya 2013-cü il Prezident seçkilərində vasitə kimi lazımdır", - Trend-ə telefonla Almatıdan risklərin qiymətləndirilməsi qrupunun direktoru, Trend-in Ekspert Şurasının üzvü Satpayev deyib.
Satpayevin sözlərinə görə, amerikalılar Qafqaz regionunu ən mühüm və maraqlı region hesab edir və onun problemlərinin həllində "birincilik məşəli"nə nail olmaq istəyirlər. "Bu mənada, ABŞ üçün Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin nizamlanmasında kömək, əlbəttə ki, vacibdir", - Satpayev hesab edir.
"ABŞ ATƏT-in Minsk qrupu həmsədri rolunda öz fəallığını artırmalıdır", - Trend-in Ekspertlər Şurasının üzvü Koen deyib.
Politoloq hesab edir ki, ABŞ-ın Azərbaycana səfirinin təyin olunması da sülh prosesində müəyyən müsbət rol oynaya bilərdi.
Lakin "Qarabağ: Azərbaycan və Ermənistan - sülh və müharibə arasında" kitabının müəllifi, ingilis jurnalist Tomas de Vaal Birləşmiş Ştatların münaqişəyə marağını itirməsi fikri ilə razı deyil.
Onun fikrincə, Rusiya Prezidenti Dmitri Medvedevin və xarici işlər naziri Sergey Lavrovun son vaxtlar Dağlıq Qarabağ məsələsində fəallıqlarını artırması, müəyyən qədər Kremlin regionda fəallığına işarə olub.
"Lakin bu, digər iki həmsədr ölkə - ABŞ və Fransa ilə yaxşı əlaqələndirilmiş fəaliyyət olub. Bu ona işarə oub ki, Minsk qrupunun hər üç həmsədri Dağlıq Qarabağ problemi üzrə harmonik işləyir", - Trend-ə elektron-poçtla Karneqi Beynəlxalq Fondunun Qafqaz üzrə baş elmi əməkdaşı Tomas de Vaal bildirib.
Ekspertlərin fikrincə, irəliləyişə nail olmaq üçün ABŞ Rusiya ilə birlikdə Ermənistana təzyiq göstərə bilər.
Satpayevin sözlərinə görə, bu yaxınlarda, xüsusilə, erməni mənbələrində tərəflərə, əsasən də Yerevana vasitəçilər tərəfindən ATƏT-in dekabrda Astanadakı sammitinədək bəzi irəliləyişin əldə olunması məqsədilə təzyiqin artması barədə məlumat yayılıb.
Onun sözlərinə görə, Vaşinqton irəliləyişə nail olmaq üçün tərəflərə təsir göstərməyə hazırdır.
"Lakin bununla bağlı Bakının mövqeyi kifayət qədər ciddi və prinsipialdır. Bu il Azərbaycanın, hətta ABŞ-ın diplomatik reveransı kimi kompromisə razılaşacağı çox az güman edilir", - ekspert bildirib.
Koenin fikrincə, başa düşmək lazımdır ki, əslində, vasitəçilər kimi, ABŞ da danışıqlar prosesi üçün daha çox şey təklif edə bilmir".
Onun fikrincə, yaxşı olardı ki, Vaşinqton və Moskva Ermənistanı işğal olunmuş yeddi rayonu Azərbaycana qaytarmağa inandıra bilsin.
"Doğrudur, əgər Moskva Vaşinqtonla birgə Ermənistana təzyiq göstərsə, mən çox təəccüblənərəm", - Koen bildirib.
Bununla yanaşı, Bradtkenin bəyanatına baxmayaraq, bütün müşahidəçilər əmindirlər ki, vasitəçilərin danışıqlar prosesinə təsir edə biləcək heç bir yeni radikal ideyaları yoxdur.
Azərbaycanlı politoloq Rasim Ağayevin fikrincə, əgər söhbət prinsipial olaraq hansısa yeni ideyadan gedirsə, onda bu, Qarabağın statusuna da aid olmalıdır.
"Lakin belə güman edirəm, söhbət yeni vəziyyət adı altında şərh olunmuş köhnə ideyalardan gedir. Yeni düzəlişlərin əlavə oluna biləcəyi köhnə planın gerçəkləşdirilməsinə cəhd olunur", - Ağayev deyib.
Onun fikrini De Vaal da bölüşür. "Mən inanmıram ki, həmsədrlərin Dağlıq Qarabağ üzrə danışıqlar masası üçün hansısa yeni radikal ideyaları olsun", - o deyib.
Onun sözlərinə görə, indi müzakirə mərhələsində "dairəni necə kvadrat etmək" məsələsi kimi yaradıcılıq ideyaları durur". Yəni, vasitəçilər tərəflərin razılığa gələ bilmədikləri məsələlərin, o cümlədən, Madrid prinsipləri haqqında məsələlərin həllini tapmağa çalışırlar.
Azərbaycanlı politoloq Fikrət Sadıqovun sözlərinə görə, həmsədrlərin yeni ideyaları "Ermənistan və Azərbaycanı sakitləşdirmək" barəsində növbəti fikirlərlə bağlıdırsa, onda heç nə alınmayacaq.
"Əgər Minsk qrupu bu vaxta qədər Ermənistandan Madrid prinsipləri üzrə təkliflərinə aydın cavab ala bilməyibsə, onda Ermənistanın Minsk qrupunun irəli sürdüyü yeni ideyalara necə reaksiya verəcəyini bilmirəm", - Sadıqov deyib.
Politoloqların fikrincə, buna görə də tərəflərin ABŞ-dakı görüşündən nəzərəçarpacaq irəliləyiş gözləməyə dəyməz.
"Beləliklə, çox güman ki, yaxın gələcəkdə bizi nəzərəçarpacaq irəliləyiş deyil, çoxlu görüş və danışıqlar gözləyir", - Koen bildirib.