Azərbaycan, Bakı, 26 may / Trend müxbir E.Tariverdiyeva, R.Hafizoğlu/ Kiprin birləşməsi hər iki icmadan kompromissa qetmək iqtidarında olmasını tələb edəcək, lakin çoxsu belə qərarınqeyri-səmərəllik hesab edirlər. "Kiprdə yaşayan həm yunan, həm də türk icmalarında elə Adam çoxdur ki, onlarda adanın birləşməsi məsələsi şübhə yaradır, çünki onlar bunun onların maraqlarına nə dərəcədə cavab vərəcəyindən əmin deyilər", - Kipr problemi üzr inqilis ekspert Ceyms Ker-Lindsey (James Ker-Lindsay) hesab edir.
Kiprin türk və yunan icmaların liderləri Mehmet Əli Tələt və Dimitris Xristofias cümə günü Kiprin birləşməsi məsələlərini müzakirə ediblər. Martda tərəflər icmaarası birləşmək məsələsi üzrə razılaşmaya gələndən bu icma başçılarının birinci rəsmi görüşü oldu. Məqsədə çatmaq üçün liderlər qərara aldılar ki, ekspert qrupları yaradılsın və bu qruplar yeni uzlaşmanın təfərrüatlarını müzakirə etsinlər.
"Kipr-yunanları öz dövlətlərinə malikdirlər, Avropa ittifaqına üzv olublar, onların stabil iqtisadi durumları var. Adanın birləşməsi naminə bu üstünlüklərlə risk etmək deyərmi?", - bazar ertəsi elektron poçt vasitəsilə Trend ə yazan Kinqston Universitetinin professoru Ker-Lindsey belə deyir.
Ekspertin fikrincə, Kipr yunanların bir qismi 1974-cü ildə Türkiyənin adaya zorla gəlməyi ilə itirilən hüquqlarının bərpasını və türk ordusunun Kiprdən getməsini istəyirlər. Yunanların bu qrupu, Ker-Lindseyin sözlərinə grə, şübhəsiz ki, birləşmədən xeyir əldə edəcəklər. "Kipr türkləri üçün belə qərar təcriddən çıxış, adanın Aİ-nın üzlüyündən bütün imtiyazlardan bəhrələnmə deməkdir", - ekspert deyir. Politoloq hesab edir ki, ümümiyyətlə çox Adam belə adanın birləşməsindən faydalana bilər. "Sual ondadır ki, hansı qərar onları qanə edir və məqsədə çatmaq naminə onlar hansı kompromislərə getmək hazırdılar", - o yazır.
Ker-Lindseyin fikrinci indiki durumda hərbi münaqişəyə dönmək ehtimalı çox azdır. O qeyd edir ki, "Yaşıl xətt" beş il bundan öncə açılandan indiyə kimi türk və yunan kiprləri adada sadələşdirilmiş hərək edə bilirlər, iki icma arasında toqquşma halları isə olduqca az olmuşdur. "Adada yaşayan insanların əksəriyyəti indii etiraf edir ki, mübarizəyə qayıdış faciəli nəticələrə getirib çıxaracaq, xüsusəndə son illər Kiprdə inkişafda olan iqtisadiyyat üçün", - espert dedi. Lakin, onun fikrincə, yadda saxlağ lazımdır ki, nə gədər ki bölünmə prosesi davam edir, nə gədər ki hərbi patrullar mövcuddur, hər an təsadüfi faciəli hadisə ehtimalı var. "Bu baxımdan qərar, şübhəsiz ki, nəinki adada, həm də Türkiyə və Yunanıstan arasında qərginliyin aradan qaldırmasına zəmin yaradacaq",- Ker-Lindsey yazır.
Kipr müsəlmanlarının lideri Əhməd Yünlüyərin fikrincə, yunanlar onların əllərindən qəldiyini eləyirlər ki Türkiyənin Kipr türklərinə olan təsirini azaltsınlar. "Mən inanmıram ki, Kiprin birləşməsi üzrə danışıqlar müvəffəqiyyətlə başa çatacaqlar. Kipr türkləri adanın birləşməsinin əleyhinədirlər, çünki Kipr yunanları, türklərin adada qalmasının zamini olan Türkiyə qoşunlarının adadan çıxarılmasını tələb edirlər", bazar ertəsi Trend ə Nikosiyadan telefonla Yünlüyər dedi.
Ekspertin fikrincə, yunalar adanın yunan-türk federasiyası olmasının istəyirlər. Uğurlu birləşmək üçün lazımdır ki, adada iki dil, iki din, iki millət bərabar hökm sürsünlər. Lakin əfsuslar olsun ki yunanlar bunu istəmir, buna görə də türklərin təklifini qəbul edəcəyi ehtimalı çox azdır, Yünlüyər deyir. "Lakin fikirləşmirəm ki, adanın birləşməsindən sonra yunanlar və türklər arasında toqquşmalar olacaq, çünki insanlar münaqişə istəmir", - ekspert dedi.
Kiprin hər iki icmasına bölünməni öz strateji xeyrinə istifadə edən digər ölkələr və yerli siyasətçilər həmişə təsir göstariblər, yunanıstan əsilli London eksperti Teofanis Eksadaktilos (Theofanis Exadaktylos) hesab edir. "Mən əminəm ki şəxsi heysiyyət və maraqlar unudulmalıdır. Əməkdaşlığa, konstruktiv dialoqa əsaslanan danışıqlar zamanı artıq çatıb və iki tərəf danışıqlar masasına oturmalıdırlar. Bu hər iki tərəfi qanə edəcəyi qərarı hazırlamaq kömək edəcək", - bazar ertəsi elektron poçtla Trend ə Ekstera universitetin (İngiltərə) əməkdaşı Eksadatilos yazıb.
Yunan kiprin yeni rəhbərliyi - prezident Kristofias, - ekspertin fikrincə, qərarlar adamıdır. "Mən əminəm ki onun vəzifəyə seçilməsi danışıqlarda yeni bir mərhələyə başlanğıc deməkdir. İnanmıram ki yeni gərgənliyin yaranma ehtimalı var", - ekspert hesab edir.
Eksadatilosun fikrincə, hər iki icma əvvəlki birləşmə cəhdlərdən yorulublar, buna görədə birləşmənin yaxın zamanlarda baş tutmasına çalışıcaqlar.
Məqalənin müəllifi ilə əlaqə saxlamaq: [email protected]