Azərbaycan, Bakı, 13 mart / Trend , müxbir E.Tariverdiyeva /
Ekspertlər hesab edirlər ki, Türkiyə gələcəkdə "soyqırım" probleminin uğurlu həlli üçün vaxt udmaq məqsədilə, bu məsələyə dair razılaşma əldə etmədən Ermənistan ilə münasibətləri yoluna qoya bilər.
"De-fakto çoxqütblü iqtisadi münasibətlərə malik olan Türkiyə və Ermənistan şansı qaçırmamaq və hər şeyi de-yure rejimində normaya salmaq üçün çox güman ki, "soyqırım" problemini sonraya saxlayacaq", - deyə azərbaycanlı ekspert Tofiq Abbasov bildirib.
Dünən Fransanın Beynəlxalq Diplomatiya Akademiyasında çıxış edən Ermənistanın xarici işlər naziri Edvard Nalbəndyan bildirib ki, erməni-türk münasibətlərinin nizamlanması prosesi erməni "soyqırımı" faktını şübhə altına qoya bilməz.
Türkiyə və Ermənistan hələ 1993-cü ildə pozulan münasibətləri normallaşdırmağa çalışırlar. Türkiyə prezidenti Abdullah Gül Ermənistan prezidenti Serj Sarkisyanın ötən ilin sentyabrın 6-da Avropa çempionatının qrup oyunları çərçivəsində keçirilmiş Ermənistan və Türkiyə futbol yığma komandalarının oyununu izləmək üçün Yerevana səfərə dair dəvətini qəbul etmişdi. Bu səfərdən sonra iki ölkə arasında münasibətlərin normallaşdırılması istiqamətində diplomatik səylər davam etdirilir.
1993-cü ildə dilomatik münasibətlərin pozulmasına Yerevanın qondarma soyqırım iddiaları ilə bağlı apardığı antitürk kampaniyası, Ermənistan tərəfindən Azərbaycan torpaqlarının 20 faizinin işğal olunması və erməni tərəfinin Türkiyə Anadolusuna qarşı ərazi iddiaları səbəb olub.
Ermənistan və erməni lobbisi bəyan edir ki, Türkiyənin sələfi olan Osmanlı İmperiyası 1915-ci ildə Anadoluda yaşayan ermənilərə qarşı "soyqırım" törədib. Bu faktın dünya səviyyəsində tanınmasını istəyən ermənilər, dünya ölkələrində qondarma soyqırım təbliğatını gücləndirərək bir sıra dövlətlərin parlamentləri tərəfindən bu faktın tanınmasına nail olublar. Erməni lobbisinin aprel ayında qondarma soyqırım hadisəsinin ildönümü münasibəti ilə dünya ölkələri parlamentlərində, xüsusilə də ABŞ Konqresində öz fəaliyyətini gücləndirəcəyi gözlənilir.
ABŞ prezidentinin aprel ayında Türkiyəyə planlaşdırılan səfəri ərəfəsində dörd konqresmen Barak Obamaya məktub göndərib. Onlar məktubda Ağ Evin rəhbərini 1915-ci ildə törədilmiş erməni "soyqırım"nın tanınmasına sadiqliyini qoruyub saxlamağa çağırıblar.
Politoloqların fikrincə, Türkiyə "soyqırım" məsələsi üzrə yekun razılaşma əldə olunmadan da Ermənistan ilə münasibətlərin normallaşdırılmasına gedə bilər, lakin gələcəkdə bu problemi uğurlu həll etmək üçün vaxt udmaq məqsədilə. Belə olan halda Ermənistan Türkiyənin işgüzar və siyasi tərəfdaşı kimi öz şərtlərini yeridə bilməyəcək.
Türkiyəli politoloq Sinan Oqan hesab edir ki, erməni "soyqırımı"nın ABŞ-da tələsik müzakirəyə çıxarılması Türkiyəni qorxutmaq və ona təzyiq məqsədi güdür, çünki bu məsələnin tanınması Türkiyənin xarici siyasətinə zərbə olacaq.
"Türkiyə gəlcəkdə bu problemi həll etmək üçün "soyqırım" məsələsi üzrə ilkin razılaşma əldə etmədən Ermənistan ilə münasibətlərin yaxşılaşdırılmasına gedə bilər. Çünki tərəfdaşla razılıq əldə etmək Türkiyə üçün yüngül olacaq", - deyə Trend -a "Turksam" Strateji Araşdırmalar Mərkəzinin direktoru Oqan vurğulayıb.
Abbasovun sözlərinə görə, üstünlük Türkiyə diplomatiyasındadır və o, "soyqırım" problemini aradan qaldırmaq iqtidarındadır. Ermənistan tərəfinin bununla barışmaqdan başqa yolu yoxdur. O hesab edir ki, Yerenvanın alternativi yoxdur.
"Ermənistan hazırkı şəraitidə "soyqırım" məsələsinin ilk mövqelərdən birini tutması ilə, problemlərin mərhələli şəkildə həlli üzrə öz şərtlərini Türkiyəyə diktə etmək potensialına malik deyil", - deyə Trend -a Lider Media-Holdinq analitik qrupunun eksperti Abbasov bildirib.
Onun fikrincə, hətta əlverişli zəmin olsa belə, bu məsələ hələ "çox uzadılacaq", əks təqdirdə hər şey hələ başlamamış puç olacaq. ""Soyqırım" məsələsi tez alışan və uzun sürən prosesidir və bu səbəbdən tezliklə öz həllini tapa bilməz", - deyə Abbasov bildirib.
Erməni politoloq Tevan Poqosyanın fikrincə, iki müxtəlif məsələ var: tarixi həqiqətin bərpa olunması və bir-biri ilə sülh şəraitində yaşamaq naminə qarşılıqlı əlaqələri yaxşılaşdırmalı olan iki qonşu ölkə arasında münasibətlər problemi.
"Mən düşünürəm ki, bir məsələ digərinin həlli üçün problem ola bilər", - deyə Trend -a Beynəlxalq Sosial İnkişaf Mərkəzinin icraçı direktoru Poqosyan bildirib.
Onun sözlərinə görə, Ermənistan heç bir ilkin şərt olmadan diplomatik əlaqələrin bərpası və münasibətlərin normallaşdırılmasına hazır olduğunu dəfələrlə bəyan edib, lakin "soyqırım"ın tanınması məsələsi buna heç bir halda təsir göstərmir.
"Türkiyə ilə münasibətlərin normallaşdırılması gələcəyin, "soyqırım" problemi isə keçmişin məsələsidir", - deyə Poqosyan bildirib
Materialın hazırlanmasında R.Hafizoğlu, D.İbrahimova iştirak edib.
Məqalə müəllifi ilə əlaqə ünvanı - [email protected]