Azərbaycan, Bakı, 05 may / Trend , müxbir D.İbrahimova /
Hökumətlə taliblər arasında razılaşma əldə olunmayınca "Taliban" nümayəndələrinin Əfqanıstanda Prezident seçkilərində iştirakı və silaha əl atmaqdan imtina etmələri az ehtimal edilir.
"Hazırda "Taliban"ı silahı yerə qoymağa əsas verəcək bir şey görmürəm. Düşünmürəm ki, taliblər prezident seçkilərində iştirak etsin", - Əfqanıstan üzrə amerikalı ekspert Robert Kanfild Trend -a bildirib.
BMT-nin xüsusi nümayəndəsi Kay Ayde bazar ertəsi talibləri silahı yerə qoymağa və Əfqanıstanda prezidenti seçkilərinə qoşulmağa səsləyib. Seçkilər avqustda keçiriləcək. Aydenin sözlərinə görə, belə olduqda ölkədə vəziyyət sabitləşər. Elə həmin gün Əfqanıstan Prezidenti Həmid Kərzayi seçkilərdə iştirakını rəsmən təsdiqlədi.
"Taliban" hərəkatı Pakistanda islam dövlətinin yaradılması və 2001-ci ildən Əfqanıstanda olan xarici qoşunların çıxarılması uğrunda mübarizə aparır. Apreldə radikal hərəkat Əfqanıstan Prezidenti Həmid Kərzayiyə qarşı sui-qəsd və 2008-ci ilin avqustunda Hindistan səfirliyinin patrladılmasını təşkil edib.
Ekspertlər taliblərin seçki marafonuna qatılacağına və silahdan əl çəkəcəyinə inanmırlar.
"Onlar (taliblər) bunu etməlidirlər (silahı yerə qoymalıdırlar). Mən istəyirəm ki, belə də olsun. Əslində onlar elə bilirlər ki, hər şeyi düz edirlər, əsasən də Pakistanın Svat regionunda dövlət orqanları ilə şəriət qanunlarının tətbiq edilməsi uğrunda mübarizə aparan "Taliban" nümayəndələri", - elektron poçt vasitəsilə Vaşinqton Universitetinin professoru Kanfild Trend -a bildirib.
Pakistan Prezidenti Asif Zərdarinin imzaladığı qanun layihəsinə əsasən, Malakand əyalətində şəriət qaydaları qüvvəyə minib. Malakand əyalətinə ölkənin 6 şimal-qərb regionu, o cümlədən Svat vadisi daxildir.
Şəriət qaydalarının tətbiqi hərbi əməliyyatların dayandırılması müqabilində 2009-cu ilin fevralında taliblərə vəd edilib. Zərdarini dəstəkləyən Qərb ölkələri belə bir anlaşmanın əleyhinə olduqlarından qanun layihəsi bir müddət sonar - apreldə imzalanıb.
Taliblər faktiki olaraq Pakistan və Əfqanıstanı nəzarət altına götürmək niyyətindədirlər.
Hələ 2007-ci ildə Senlis Şurası Beynəlxalq analitik mərkəzinin məlumatına əsasən, taliblərin Əfqanıstan ərazisinin 54%-də hərbi birləşmələrinin və nəzarətinin olduğu bildirilib. Taliblərin əsas hissəsi Pakistanın şimal-qərb sərhəd əyalətində "müstəqil qəbilələr" zonasında və Əfqanıstanda yerləşir.
Əfqanıstan daxilində taliblərin seçkilərdə iştirakı ilə bağlı fikirlər fərqlidir. "Ölkədə milli birlik əldə olunmayanadək talibləri seçkilərə dəvət etmək cəfəngiyyatdır", - Əfqanıstanın daxili təhlükəsizliyi üzrə komitənin vitse-prezidenti Xalid Paştun hesab edir. Onun fikrincə, "Taliban" hərəkatı hökumət və beynəlxalq təşkilatlarla müqavilə bağlamayanadək onların prezident seçkilərində iştirakının xeyri olmayacaq.
Əfqanıstan hökuməti isə başqa cür fikirləşir.
"Əfqanıstan hakimiyyəti Aydenin sözlərini alqışlayır", - telefon vasitəsilə Əfqanıstan Prezidenti nümayəndəsinin müavini Siyamək Xəravi Trend -a deyib. O, əlavə edib ki, taliblər prezident seçkilərində iştirak etməyi qərara alsalar və münaqişə siyasi yolla həllini tapsa Əfqanıstan hökuməti buna dəstək verəcək.
Paştunun fikrincə, Əfqanıstanda prezident seçkilərində əsas maneə təhlükəsizlik tədbirlərinin lazımi səviyyədə olmaması, saxtalaşdırma hallarının yüksək olması və Kərzayidən başqa namizədlərə olan etimadsızlıqdır.
Əfqanıstanda seçkilərdən sonrakı vəziyyətə gəldikdə isə müşahidəçilərin fikrincə, bu, əsasən Pakistanda baş verəcək hadisələrdən asılıdır. "Pakistanda vəziyyət əvvəlki kimi olarsa Əfqanıstanda hər şeyin yaxşıya doğru gedəcəyini düşünmək çox çətindir. Pakistan hərbçiləri "Taliban" hərəkatını məhv edə bilmir və yaxud istəmir. Belə olduqda, taliblər yaranmış vəziyyətdən yararlana bilərlər", - Kanfild qeyd edib.
İnsan haqları üzrə müstəqil beynəlxalq təşkilat olan "Human Rights Watch"un 2001-ci ildəki hesabatına əsasən, Pakistanın baş kəşfiyyat orqanı "Taliban" döyüşçülərinin təlimlərini təşkil edib, onları silah-sursatla təmin edib və taliblərin bir neçə hərbi əməliyyatlarına dəstək verib.
Əfqanıstan MSK-da yalnız üç namizəd qeydiyyatdan keçə bilib. Namizədlərin qeydə alınması rəsmi olaraq aprelin 25-də başlanıb və cümə günü sona yetəcək. Seçkilərdə iştirak etməkdən ötrü 60 nəfər namizədliyini irəli sürmüşdü. MSK-nın məlumatına görə, hələ ki, onlar lazım olan sənədləri hazırlaya bilməyiblər. Prezident Kərzayi ilə yanaşı hazırda prezidentliyə iddialı olanlar general Şahnavaz Tanay və türkdilli əhalinin hərəkatı "Türk tabar"ın lideri Əkbərbəydir.
Məqalənin hazırlanmasında D.Xatınoğlu iştirak edib.
Məqalə müəllifi ilə əlaqə ünvanı: [email protected]