Avropa təlaşda: Tramp nə edəcək?

Bakı. Trend:

Donald Tramp yenidən qayıtdı. Dörd illik fasilədən sonra Ağ Evə dönüşü bütün dünya üçün göy üzündə şimşək çaxması kimi oldu. Onun təntənəli andiçməsi “Amerika əvvəlcə” şüarının sadəcə söz deyil, mövcud dünya düzəninə real bir təhdid olduğunu göstərən yeni bir dövrün başlanğıcını qoydu. Tramp, siyasi qasırğa kimi, beynəlxalq münasibətlərin öyrəşilən mənzərəsini dəyişməyə hazırdır və onun episentrində yerləşən Avropa bu qasırğaya hazırlaşmalıdır.

Trampın ritorikasına əsasən ilk addımları sadəcə sərt deyil, həm də müttəfiqlər üçün dağıdıcı olacaq. İqtisadi proteksionizm, ticarət müharibələri və “təhlükəsizlik üçün daha çox ödə” tələbi – bunlar yalnız fərziyyələr deyil, onun sevimli mitinqlərindən tez-tez bəhs etdiyi konkret planlardır. Avropa narahatdır. Onun bazarları, iqtisadiyyatı və siyasi sabitliyi risk altındadır.

İlk hücum

Tramp seçki kampaniyası zamanı Amerika bazarını “alınmaz qala”ya çevirmək niyyətində olduğunu vəd etmişdi. O, Çin mallarına gömrük rüsumlarının 60%-ə, Kanada və Meksika kimi yaxın qonşular üçün isə 20%-ə qədər artırılacağını açıqlamışdı. Avropa da proteksionizm “silindiri”nin hədəfindədir: avropa avtomobillərinə, texnikasına və dərmanlarına 20%-lik rüsumlar artıq təhdid deyil, yaxın gələcəyin reallığıdır.

Bundan əlavə, yeni federal qurum - “Xarici Gəlirlər Xidməti”nin yaradılmasının elan edilməsi qlobal iqtisadiyyata zərbə oldu. Bu qurum sadəcə bürokratik struktur deyil, xarici ölkələrdən Amerika korporasiyalarının xeyrinə vəsait toplamaq üçün bir vasitədir. Avropa malları Amerika istehlakçıları üçün daha bahalı, daxili istehsalçılar üçün isə daha sərfəli olacaq. Bu bir müharibədir və döyüş meydanı artıq müəyyən edilib.

Almaniya hədəfdə

Çini strateji rəqib kimi görən Tramp üçün Almaniya Avropa iqtisadi üstünlüyünün simvoludur və bu üstünlüyü sarsıtmaq onun əsas hədəflərindən biridir. Uzun illər ərzində Amerika bazarı Almaniya üçün əsas ixrac istiqaməti olub: 2023-cü ildə ixracın həcmi rekord €157 milyarda çatıb. Bununla yanaşı, ABŞ-ın Almaniya ilə ticarət kəsiri €69,3 milyard təşkil edib.

Ancaq bu iqtisadi liderliyin qiyməti böyük ola bilər. Proqnozlara görə, gömrük rüsumlarının artırılması Almaniyada 300 min iş yerinin itirilməsinə səbəb olacaq. Bu, yalnız birbaşa təsirlərdir. Bazarların bağlanması, investisiyaların azalması və daxili tələbatın düşməsi nəzərə alınarsa, təsirlənənlərin sayı 1,5 milyon nəfərə çata bilər. İki illik iqtisadi durğunluqdan artıq zəifləmiş Almaniya iqtisadiyyatı dərin böhranın astanasında ola bilər.

Bundan başqa, Çinin Avropa bazarına yönəlməsi Almaniya üçün yeni bir sınaq olacaq. Çin korporasiyaları aşağı istehsal xərclərindən istifadə edərək Alman istehsalçılarını sıxışdıracaq. Rəqabət son həddə qədər kəskinləşəcək və Avropanı öz gömrük rüsumlarını tətbiq etməyə məcbur edəcək.

Trampın ticarət siyasəti qloballaşma böhranının katalizatoruna çevriləcək. ABŞ-ın yeni gömrük rüsumları zəncirvari reaksiyaya səbəb olacaq. Avropa öz maraqlarını qorumaq üçün cavab məhdudiyyətləri tətbiq etməyə başlayacaq. Çin yeni bazarlar axtaracaq, inkişaf etməkdə olan ölkələr isə iqtisadi xaosla üzləşəcək.

Amma əsas döyüş meydanı ABŞ və Avropa arasındakı münasibətlər olacaq. Trampın ikinci müddəti Avropa İttifaqı üçün “transatlantik tərəfdaşlıq” ideyasını şübhə altına alan bir çağırışdır. Müttəfiqlər rəqibə çevrilir, maraqlar isə artıq uyğun gəlmir.

Avropa üçün seçim

Avropa bir dilemmanın qarşısındadır. İlk yol – Polşa və Baltikyanı ölkələr kimi ABŞ-ın ardınca getmək və öz suverenliyinin məhvinə göz yummaqdır. İkinci yol – Fransa kimi müstəqil strategiya qurmağa çalışmaq və müstəqil Avropa ideyasını müdafiə etməkdir.

Ancaq Avropa vahid bir səs tapa biləcəkmi? Tramp və onun müttəfiqlərinin dəstəyi ilə güclənən ifrat sağların təsiri daxili fikir ayrılıqlarını daha da dərinləşdirir və Aİ-nin kövrək birliyini təhlükə altına atır. Polşa və Macarıstan Trampın yeni siyasətini salamlayır, Almaniya və Fransa isə ona qarşı mübarizə yollarını axtarmaq məcburiyyətindədir.

Trampın ikinci dövrü

Donald Trampın ikinci prezidentlik dövrü sadəcə əvvəlki idarəetmənin davamı deyil. Bu, millətçiliyin və iqtisadi eqoizmin qlobal siyasətdə dominant prinsiplərə çevriləcəyi bir eradır. Avropa üçün bu, sarsıntılar dövrüdür, burada onun gələcəyi iki seçim arasında qərar veriləcək: başqalarının oyununda passiv iştirakçı olmaq və ya taleyini öz əlinə almaq.

Bir fakt şübhəsizdir: dünya artıq əvvəlki kimi olmayacaq. Avropa öz dəyərlərini, strategiyasını və qlobal dünyadakı yerini yenidən nəzərdən keçirməli olacaq. Trampın Amerika siyasətinin sükanını yenidən ələ alması isə bu prosesin Avropanın hazırlıq səviyyəsindən daha sürətlə baş verməsinə səbəb olacaq.

Donald Trampın Ağ Evə qayıdışı ilə beynəlxalq siyasət gərginlik və sabitliyin pozulması dövrünə qədəm qoydu. İkinci prezidentlik müddəti, ABŞ imperializmini gücləndirmək niyyətində olduğunu və müttəfiqlərin maraqlarını nəzərə almadığını artıq ilk mərhələdə nümayiş etdirir. Uzun illər ABŞ-ın etibarlı tərəfdaşı olan Avropa indi onun siyasi və iqtisadi strukturlarını tamamilə dəyişə biləcək yeni çağırışlara hazırlaşmağa məcburdur.

Trampın siyasəti polarizasiya və təzyiq prinsiplərinə əsaslanır. Avropa ölkələri Ukrayna böhranının iqtisadi nəticələrinin ödənilməsi, NATO çərçivəsində müdafiə xərclərinin artırılması tələbləri və Çinin qarşısını almaq üçün aqressiv addımlarla qarşılaşacaq. ABŞ hegemonluğunu gücləndirməyə yönəlmiş bu tədbirlər, qaçılmaz olaraq Aİ-nin maraqlarına zərbə vuracaq.

Almaniyanın Xarici İşlər Naziri Annalena Berbok Trampın çağırışlarına Avropanın vahid inteqrasiyasında cavab axtarmağın vacibliyini vurğulayır:

“Trampın "Amerika əvvəlcə" siyasətinə cavab olaraq "Vahid Avropa" ideyası olmalıdır. Hamı anlayır ki, Avropa inteqrasiyası ən çox böhran dövrlərində irəliləyiş əldə edir. Avropa vahid qalacaq, çünki onun başqa seçimi yoxdur.”

Lakin almaniyalı politoloq Tomas Kleyn-Brokxofun fikrincə, Avropa qarşısında duran təhlükələrin miqyası daha dərindir: “Amerika yalnız millətçiliyə və izolasionizmə deyil, həm də tamamilə qeyri-müəyyənlik dövrünə qayıdır.”

ABŞ-ın tərəfdaşları: Polşa, Baltikyanı ölkələr və Almaniya

• Polşa və Baltikyanı ölkələr
  ABŞ-ın ənənəvi müttəfiqləri olan Polşa, Litva, Latviya və Estoniya Vaşinqtonla hərbi və iqtisadi əlaqələri gücləndirməkdə davam edir. Ukraynadakı müharibənin başlamasından sonra bu ölkələr ABŞ-ın Avropadakı siyasətinin əsas daşıyıcısına çevrilib.
  • 2023-cü ildə Polşa ordunun modernləşdirilməsi üçün $7,4 milyard ABŞ dolları məbləğində yardım alıb. Bu, ABŞ istehsalı olan Abrams tanklarının və F-35 qırıcılarının alınmasını əhatə edib.
  • Litva və Estoniya müdafiə xərclərini ÜDM-in 3%-nə qədər artırıb ki, bu da NATO-nun 2%-lik tövsiyəsini əhəmiyyətli dərəcədə üstələyir.
• Almaniya
  Ənənəvi olaraq ABŞ-la ehtiyatlı əlaqələr quran Almaniya, enerji böhranı və Ukraynada müharibə səbəbindən Vaşinqtona olan asılılığını artırıb.
  • Rusiya qazının tədarükünün dayandırılmasından sonra ABŞ Almaniya üçün əsas LNG tədarükçüsünə çevrilərək, tələbatın 40%-ni təmin edib.
  • 2023-cü ildə Almaniya ABŞ-dan €8 milyarddan çox dəyərində müdafiə texnikası, o cümlədən hava hücumundan müdafiə sistemləri və qırıcılar alıb.

İtaliya

İtaliya, ultrasağ "İtaliyanın Qardaşları" partiyasının lideri Corca Meloni rəhbərliyində, Trampın ritorikasına uyğun siyasət yürüdür. O, konservativ və antiavropalı ideyaları dəstəkləməklə yanaşı, Ukraynaya silah tədarükünü məhdudlaşdırıb. Bu addımlar Trampın daxili məsələlərə üstünlük verilməsi barədə bəyanatları ilə üst-üstə düşür.

• 2024-cü ildə İlon Maskın rəhbərlik etdiyi Tesla şirkəti İtaliyada tədqiqat mərkəzi açıb, bu da Meloni hökumətinə iqtisadi dəstək kimi qiymətləndirilib.
• İtaliya ABŞ-ın Aİ-dəki əsas müttəfiqlərindən birinə çevrilir, bu isə blokun birliyini təhdid edir.

Fransa və onun müttəfiqləri

Fransa, Emmanuel Makronun rəhbərliyində ABŞ-dan müstəqil təhlükəsizlik və iqtisadi strategiya yaratmaq mövqeyini müdafiə edir. Makron dəfələrlə Avropanın strateji avtonomluğunun vacibliyini vurğulayıb.

• Fransa Avropa müdafiə layihələrinə maliyyəni artıraraq, €6 milyarda çatdırıb və bəzi NATO proqramlarında iştirakdan imtina edib.
• 2023-cü ildə Fransa və Almaniya, ABŞ-ın F-35 qırıcılarına rəqib ola biləcək yeni nəsil qırıcıların hazırlanması barədə razılığa gəliblər.

Makronun təşəbbüslərini dəstəkləyə biləcək potensial müttəfiqlər İspaniya, Portuqaliya və Yunanıstan ola bilər. Bu ölkələr iqtisadi baxımdan daha az təsir gücünə malik olsalar da, ABŞ-dan asılılığın azaldılması kursunu dəstəkləməyə qadirdirlər.

• ABŞ və Aİ arasındakı artan gərginlik, vahid Avropa ordusunun yaradılmasını və Aİ-nin daxili bazarının inkişafını sürətləndirə bilər.

Nə gözlənilir?

Trampın siyasəti – istər daxili, istərsə də xarici – Avropa İttifaqı üçün ciddi bir sınaqdır. Blokdaxili gərginlik, üzv dövlətlər arasında yaranan fikir ayrılıqları və ultrasağ populizmin yüksəlməsi Aİ-nin birliyini təhlükə altına qoya bilər.

Avropa iki əsas yolla qarşı-qarşıyadır:

ABŞ-ın ardınca getmək: Uzunmüddətli iqtisadi və siyasi müstəqilliyə risk yaradaraq, qısa müddətli sabitliyi qorumaq. Yeni kurs formalaşdırmaq: Strateji avtonomluq və daha sıx inteqrasiya üzərində cəmləşmək.

Tramp və İlon Mask yalnız Avropanın daxili işlərinə müdaxilə etməklə kifayətlənmir, həm də onun gələcəyini formalaşdırırlar. Bu gələcək isə daha narahat və qeyri-müəyyən görünür.

Donald Trampın Ağ Evə dönüşü ilə dünya böyük dəyişikliklər dövrünə qədəm qoydu. Onun ikinci prezidentlik müddəti aqressiv proteksionizm, beynəlxalq ittifaqların dağıdılması və qarşıdurmanın güclənməsi ilə xarakterizə olunacaq. Uzun illər ABŞ-ın etibarlı tərəfdaşı olmuş Avropa indi siyasi və iqtisadi zərbələrin episentrindədir.

Trampın yalnız ABŞ maraqlarını qorumağa yönəlmiş siyasəti praqmatizmin, hətta bəzən sinizmin təzahürüdür. Onun administrasiyası sərt addımlara hazırdır: Avropa mallarına gömrük rüsumlarının tətbiqi, Aİ daxilində ultrasağ hərəkatların dəstəklənməsi kimi. Bu addımlar artıq ABŞ müttəfiqləri arasında ziddiyyətlərə səbəb olur və Avropada daxili fikir ayrılıqlarını gücləndirir.

Trampın Aİ-daxili tərəfdaşları: İtaliya və Macarıstan

• İtaliya
  Corca Meloninin rəhbərlik etdiyi İtaliya hökuməti Trampın ritorikasını fəal şəkildə dəstəkləyir. Ukraynaya silah tədarükünün məhdudlaşdırılması bu mövqenin bariz nümunəsidir.
  • 2024-cü ildə Tesla İtaliyada tədqiqat mərkəzi açıb, bu isə Meloninin hökumətinə ABŞ-dan iqtisadi dəstək kimi qəbul olunub.
  • ABŞ-ın Aİ-dəki təsiri güclənir, bu isə blokun vahidliyinə zərbə vurur.
• Macarıstan
  Viktor Orban Trampı Ukraynada sülh gətirə biləcək yeganə lider hesab edərək açıq şəkildə dəstəkləyir. O, eyni zamanda Aİ-nin əsas təşəbbüslərini bloklamaqda davam edir.
  • 2024-cü ildə Orbanın dəstəklədiyi Macarıstan mediası amerikalı biznesmenlərdən, o cümlədən İlon Maskdan əhəmiyyətli investisiyalar alıb.
  • Euroskeptisizmin güclənməsi və Aİ-nin vahid siyasi aktor kimi mövqeyinin zəifləməsi.

Tramp, Mask və Avropanın bölünməsi

Donald Tramp və İlon Mask öz təsir imkanlarından istifadə edərək Avropada ultrasağ hərəkatların güclənməsi üçün zəmin yaradır. Bu, Aİ-nin siyasi sabitliyinə ciddi təhlükədir. Maliyyə dəstəyi, media müdaxiləsi və populist liderlərə açıq dəstək bloka daxilində inamı zəiflədir və ideoloji səviyyədə dərin bölünmələr yaradır.

• Trampın nümunəsindən ilhamlanan Aİ-dəki millətçi qüvvələr əsas iqlim və iqtisadi təşəbbüsləri bloklaya bilər ki, bu da blok daxilində böhranı dərinləşdirəcək.
• Mərkəzi və Şərqi Avropa ölkələri ABŞ-a yaxınlaşmaqda davam edərkən, Qərbi Avropa daha müstəqil siyasət qurmağa çalışa bilər.

Trampın Prioritetləri: Təzyiq və proteksionizm

Trampın ikinci dövrünün mərkəzində ABŞ korporasiyalarını gücləndirməyə yönəlmiş iqtisadi proteksionizm dayanır. İlk fərmanlardan biri Çin, Avropa və Kanada mallarına gömrük rüsumlarının artırılması oldu.

• Misal: Avropa avtomobilləri və maşınqayırma məhsullarına gömrük rüsumları 20%-ə qaldırıldı.
• Nəticə: ABŞ-ın əsas ixracatçıları olan Almaniya və Fransanın iqtisadiyyatına ciddi zərbə vuruldu.

Bundan əlavə, Tramp NATO müttəfiqlərinə müdafiə xərclərini ÜDM-in 3%-nə çatdırmaq üçün təzyiqi artırır.

• Fakt: Bu tələb xüsusilə Cənubi Avropanın iqtisadi cəhətdən zəif ölkələri üçün ağrılıdır, çünki hərbi xərclərin artması daxili böhranlara səbəb ola bilər.

Trampın siyasəti ABŞ müttəfiqləri arasında narazılığın artmasına səbəb olur. Avropa, Asiya və Latın Amerikası ABŞ-ın izolasionizm və millətçiliyə yönəlmiş kəskin dönüşündən qaynaqlanan yeni iqtisadi və siyasi çağırışlarla üzləşir.

• Avropada antaqonizm: Anti-Amerika əhval-ruhiyyəsi güclənərək Aİ-də avtonomiyanı müdafiə edən sol və yaşıl partiyaların populyarlığını artırır.
• Qlobal etirazlar: İnkişaf etməkdə olan ölkələrə təzyiq, Çinlə qarşıdurmanın güclənməsi və Yaxın Şərqdəki böhranlar yeni antimonopoliya və antiglobalizm hərəkatlarının yüksəlməsinə səbəb olacaq.

Trampın ikinci dövrü Avropa üçün onun birliyi və qlobal oyunçu kimi gələcəyi baxımından ciddi bir sınaqdır. Təzyiq siyasəti, ultrasağ qüvvələrə dəstək və ABŞ-ın aqressiv proteksionizmi Avropa ölkələrini alternativ yollar axtarmağa məcbur edir.

Avropa iki əsas seçim qarşısındadır:

Trampın ardınca getmək: Bu, iqtisadi və siyasi avtonomiyanın itirilməsi riskinə baxmayaraq, qısa müddətli sabitliyi təmin edə bilər. Müstəqil kurs formalaşdırmaq: Bu, inteqrasiya və strateji müstəqillik əsasında uzunmüddətli təhlükəsizliyi təmin edə bilər.

Hansı yol seçilirsə seçilsin, aydındır ki, transatlantik tərəfdaşlığın etibarlılığı haqqında illüziyalar dövrü artıq sona çatıb.

Transatlantik dostluğun sonu

Donald Trampın Ağ Evə dönüşü Avropanı sərt bir reallıqla üzləşməyə məcbur etdi: ABŞ-la “dostluq” illüziyadan başqa bir şey deyilmiş, bu dostluq yalnız sərt praqmatizm və milli eqoizmin üstünü örtürmüş. Vaşinqtonun yeni ritorikası, iqtisadi təzyiqi və qitədəki ultrasağ hərəkatlara dəstəyi Amerikanın əsl prioritetlərini üzə çıxardı və uzun illərin transatlantik əlaqələrini şübhə altına aldı.

Tramp açıq şəkildə göstərdi ki, ABŞ-ın maraqları hər şeydən üstündür. Onun siyasəti Avropa elitalarını Vaşinqtona münasibəti yenidən nəzərdən keçirməyə məcbur edir. Qaçılmaz nəticə – ABŞ-a olan inamın zəifləməsi, Aİ daxilində daxili fikir ayrılıqlarının artması və anti-Amerika əhval-ruhiyyəsinin güclənməsi olacaq.

Trampın “İtaliyanın Qardaşları” və Macarıstanda Viktor Orbanın partiyası kimi ultrasağ hərəkatlara dəstəyi Aİ-nin daxili birliyinə ciddi bir təhlükədir. Bu hərəkatlara maliyyə və informasiya dəstəyi, İlon Mask kimi şəxslərin də təsiri ilə Avropada siyasi qütbləşməni artırır və sabitliyi təhdid edir.

• Misal: Macarıstan və İtaliyadakı ultrasağ mediaya edilən investisiyalar euroskeptisizmi gücləndirib və Aİ institutlarına inamı zəiflədib.
• Nəticə: ABŞ-a yaxınlaşan ölkələrlə daha çox avtonomiya axtaranlar arasında fikir ayrılıqları dərinləşir.

Üç düşərgə

Donald Trampın və onun müttəfiqlərinin təzyiqi Aİ-ni üç əsas düşərgəyə bölünmə riskinə gətirir:

ABŞ-ın müttəfiqləri
Mərkəzi və Şərqi Avropa ölkələri, o cümlədən Polşa və Baltikyanı dövlətlər, ABŞ-ı Rusiya təhlükəsindən müdafiə zəmanəti kimi görməyə davam edir. Trampın ideoloji müttəfiqləri
Macarıstan, İtaliya və digər ultrasağ hərəkatların güclü olduğu ölkələr ABŞ prezidentinin ideyalarını dəstəkləyir və Aİ-nin vahid siyasətini zəiflədir. Avtonomiya axtarışında olanlar
Fransa və onun potensial müttəfiqləri (İspaniya, Portuqaliya, Yunanıstan) ABŞ-dan müstəqil xarici siyasət və iqtisadi strategiya qurmaq mövqeyindədir.

Bu bölünmə yalnız Aİ-nin daxili sabitliyinə təhdid yaratmır, həm də onun qlobal səhnədə müstəqil oyunçu olma qabiliyyətini sual altına qoyur.

Trampın siyasəti Avropada anti-Amerika əhval-ruhiyyəsinin artmasının katalizatoru ola bilər. Cəmiyyət, hökumətlərindən Vaşinqtonla münasibətləri yenidən nəzərdən keçirməyi tələb edir.

• Proqnoz: Avropanın strateji avtonomiyasını dəstəkləyən partiyalar daha da populyarlaşacaq. Fransadakı sol qüvvələr və Almaniyadakı "yaşıllar" artıq ABŞ-ın diktəsinə qarşı ictimai narazılığın ifadəçilərinə çevriliblər.

Bu əhval-ruhiyyələr xüsusilə iqtisadi təzyiqin artması fonunda daha çox diqqət çəkir. Avropa mallarına gömrük rüsumlarının artırılması və müdafiə xərclərinin ÜDM-in 3%-nə çatdırılması tələbi Aİ-nin daxili işlərinə birbaşa müdaxilə kimi qəbul edilir.

Avropa, Trampın aqressiv siyasətinin təsirinə məruz qalan yeganə region deyil. ABŞ-ın bu yanaşması qlobal səviyyədə anti-Amerika əhval-ruhiyyəsini gücləndirir.

• Asiyada: Çin üzərinə iqtisadi və hərbi təzyiq Sakit Okean regionunda qarşıdurmanı gücləndirəcək və anti-Amerika alyanslarını möhkəmləndirəcək.
• Latın Amerikasında: ABŞ-ın mühafizəkar rejimləri dəstəkləməsi və region ölkələrinin daxili işlərinə müdaxiləsi yeni etiraz hərəkatlarını alovlandıracaq.
• Yaxın Şərqdə: İrana qarşı sanksiyalar və İsraili dəstəkləmək regionda sabitliyi daha da zəiflədir, Avropanı isə miqrasiya axınları və enerji asılılığı vasitəsilə yeni böhranlarla üz-üzə qoyur.

Asılılıq, yoxsa azadlıq?

Avropa üçün əsas sual, ABŞ-dan asılılığı davam etdirmək, yoxsa müstəqillik kursu qurmaqdır.

• Müsbət ssenari: Mövcud böhran Avropa inteqrasiyasının dərinləşdirilməsi üçün katalizator rolunu oynaya bilər. Avropa ordusunun yaradılması, daxili bazarın inkişaf etdirilməsi və dollar asılılığının azaldılması yeni strategiyanın əsasını təşkil edə bilər.
• Mənfi ssenari: Üzv ölkələr arasındakı ziddiyyətlərin artması, ultrasağ hərəkatların güclənməsi və vahid siyasətin pozulması Aİ-nin faktiki parçalanmasına gətirib çıxara bilər.

Donald Trampın ikinci prezidentlik müddəti Avropa üçün sərt bir oyanış oldu. ABŞ-ın tərəfdaşlıq maskası arxasında gizlənən imperializmi öz əsl simasını nümayiş etdirdi. ABŞ-a etibarlı müttəfiq kimi güvənə bilən bir dünyanın dövrü artıq keçmişdə qaldı.

Avropa, bu reallığı qəbul edib yeni strategiya qurmaq gücünü tapmalıdır. Bu strategiya Avropanın maraqlarına əsaslanmalı və onun müstəqilliyini qorumağa yönəlməlidir. Çünki Trampın “Amerika əvvəlcə” dediyi bir dövrdə, Avropa da “Avropa əvvəlcə” deməyi öyrənməlidir.

Baku Network