Azərbaycan, Bakı, 22 sentyabr / Trend , müxbir: D.Xatınoğlu /
Britaniyada fəaliyyət göstərən iranlı ekspertin fikrincə, İranın sentrifuqalarında əsaslı dəyişiklik yoxdur.
İranın İRNA agentliyinin məlumatına əsasən, İranın Nüvə Enerjisi Təşkilatının rəhbəri bildirib ki, ölkədə yeni növ sentrifuqa istehsal olunub. "Hələlik qoşa onluq zənciri şəkilində quraşdırılmış yeni növ sentrifuqaları sınaqdan keçirmişik və bu növ sentrifuqaları geniş şəkildə istehsal etmək üçün plan hazırlamışıq", - deyə İranın Nüvə Enerjisi Təşkilatının rəhbəri Əli Əkbər Salehi sentyabrın 22-də keçirdiyi mətbuat konfransında bildirib.
Salehi yeni sentrifuqaların əvvəlkilərədən nə ilə fərqləndiyini bildirməyib, lakin britaniyali ekspert Rıza Təqizadə hesab edir ki, baxmayaraq ki, sentrifuqaların örtüyü, roteri və iynəsinin hazırlandığı metalın növü dəyişdirilib, bununla belə, sentrifuqalarda əsaslı dəyişiklik yoxdur. "Yenə də əvvəlki kimi, sentrifuqalar qazdoldurma üsulu ilə fəaliyyət göstərir", - deyə Britaniyada fəaliyyət göstərən Glasko Universitetinin professoru Təqizadə Trend -a bildirib.
İran indiyədək üç növ sentrifuqa istehsal edib və hamısı qazdoldurma üsulu ilə fəaliyyət göstərir (onlara uran qazı - UF6 doldurulur). Birinci növ sentrifuqaların filizi alüminium xəlitəsi, ikincisi maricinq polad xəlitəsi (maraging steel) və üçüncüsü isə Təqizadənin fikrincə, qrafitdəndir.
Təqizadə çərşənbə axşamı telefonla Londondan bildirib ki, nəzərə alsaq ki, beynəlxalq bazarlarda maricinq poladın satışına limit qoyulub və İran sənaye baxımından hələ o qədər inkişaf etməyib ki, bu növ xəlitəni istehsal etsin, yeni sentrifuqaların rotoru (firlandırıcı motor), iynəsi və konstruksiyasının metalı qrafitdəndir.
Təqizadə bildirib ki, İran indiyədək qrafitdən raketlərin başlığında da istifadə edib.
Maricinq polad paslanmayan poladdır (stainless steel) ki, təyyarə istehsalında da istifadə olunur. Nəzərə alsaq ki, UF6 (Uranium_hexafluoride) sürətlə metalları paslandırır, qrafitin paslanma müqaviməti üç dəfə marciniq poladdan artıqdır, həmçinin qrafitin sürtünməsi (Friction) çox azdır. Beləliklə, az müddətdə daha çox uran qazını zənginləşdirə bilir (izotopları ayıra bilir).
Təqizadə bildirib ki, sentrifuqaların strukturunda istifadə olunan metalın istehsalı rahatdır, əsas problem sentrifuqlaların motoru, iynəsi və ümumiyyətlə 120 detalının xaricdən idxal olunması ilə bağlıdır.
İranlı ekspertin fikrincə, İran bütöv sənaye miqyasında sentrifuqaları istehsal edə bilmir, sentrifuqların detalları ayri-ayrı sexlərdə istehsal olunur.
Nəzərə alsaq ki, İran hələlik sənaye miqyasında sentrifuqa istehsal edə bilmir və hazırda 5 il müddətində yalnız 6000 sentrifuqa istehsal edib, sənaye miqyasında uranı zənginləşdirmək istəyərsə, 60 min sentrifuqa quraşdırmalıdır və bu işin həyata keçirilməsi üçün təxminən 40 il vaxt lazımdir.
MAQATE-nin sonuncu məruzəsinə əsasən, İran hazırda 1.5 ton aşağı səviyyəli (4.5%) uran zənginləşdirə bilib və Nətənz nüvə stansiyasında 8.3 min sentrifuqa quraşdırılıb.