Azərbaycan, Bakı, 26 yanvar/ Trend , müxbir S.Əliyev/
İran, Xəzər dənizinin dibi ilə Qazaxıstandan Azərbaycana neft kəmərinin çəkilməsinin əleyhinə çıxış edir, - ölkənin neft nazirinin beynəlxalq məsələlər üzrə müavini Hüseyn Noqrekar-Şirazi bildirib. Belə bəyanatın səbəbi İslam Respublikasının layihənin həyata keçirilməsi zamanı Xəzərin ekoloji vəziyyətinə görə qorxmasıdır. Bununla yanaşı, İran nazirliyinin nümayəndəsi vurğulayıb ki, Rusiya da bu layihənin həyata keçirilməsinin əleyhinədir.
Azərbaycanda sualtı boru kəmərlərinin çəkilişi bütün dəniz hasilatı vaxtlarında - ötən əsrin ortalarından həyata keçirilib və heç bir problem doğurmayıb. Bundan başqa, Azərbaycanda "Azəri-Çıraq-Günəşli" və "Şahdəniz" yataqlarının işlənilməsi kimi dünya miqyasında belə böyük layihələr həyata keçirilərkən, bütün müasir təhlükəsizlik standartlarına cavab verən kilometrlərlə sualtı neft və qaz kəmərləri çəkilib. Bu gün Azərbaycanın belə boru kəmərlərinin çəkilməsi üçün bütün zəruri infrastrukturu var və buraya həm boruların işlənilməsi və izolyasiyası üzrə müəssisələr, həm də onların düzülməsi üçün gəmilər daxildir.
Hazırki mərhələdə nə Azərbaycan, nə də Qazaxıstan Xəzərin dibi ilə neft kəmərinin çəkilməsi imkanını nəzərdən keçirmirlər. Ötən il noyabrın ortalarında iki ölkə arasında rəsmi Bakı və Astana Xəzər Neft Nəqli Sisteminin yaradılması barədə saziş imzalandı. Bu sistem Qazaxıstan neftinin tankerlərlə Azərbaycana nəqlini nəzərdə tutur. Ehtiyat bazası "Kaşağan" və "Tengiz" yataqları, eləcə də digər dəniz layihələridir.
Sistemin istismarının birinci mərhələsində sutkada 500 min barel neft nəql etmək mümkün olacaq. Sonradan onun gücü sutkada 750-1200 min barelədək çatdırılacaq. Sistemin yaradılmasının 2012-ci ilədək başa çatdırılması planlaşdırılır.
Neft Qazaxıstanın Kurık limanından tankerlərlə Bakıya çatdırılacaq. Dedveyti 60 min ton olan hər tankerin dəyəri 70-80 mln. dollar səviyyəsində nəzərdə tutulur. Hər belə gəmi 5 mln. tonadək neft daşıyacaq.
Ekspertlərin qiymətləndirməsinə görə, Qazaxıstan neftinin Azərbaycana nəqli ildə 20 mln. tonadək artarsa, sualtı neft kəmərinin çəkilməsinə zərurət yarana bilər.
Bundan başqa, iranlı məmurun Rusiyanın Xəzərin dibi ilə boru kəmərinin çəkilməsinin əleyhinə çıxış etməsi barədə bəyanatı qeyri-müəyyən görünür. Artıq Moskva qazın Türkiyəyə çatdırılması üçün Qara dənizin dibi ilə "Mavi axın" qaz kəmərini çəkib. Bu "borunun" çəkilişi aqressiv mühit (hidrogen sulfid və metan) şəraitində, eləcə də 2000 metrdən çox dərinliklərdə - Xəzərin dərinliyini xeyli ötən dərinlikdə həyata keçirilib.
Bundan başqa, hazırda Rusiya Baltik dənizinin dibi ilə qaz kəmərinin - "Şimal axını"nın çəkilişini həyata keçirir və Qara dənizin dibi ilə yeni qaz kəmərini - "Cənub axını"nı çəkmək niyyətindədir.
Qazaxıstanın ekspertləri hesab edirlər ki, iranlı nazir müavininin Tehranın Xəzərin dibi ilə boru kəmərinin çəkilməsinin əleyhinə olması barədə bəyanatı ənənəvidir.
"İran həmişə Xəzərin dibi ilə onu [İranı] ötməklə istənilən boru kəmərlərinin çəkilişinin əleyhinə olub. Bu xəbər deyil", - adının çəkilməsini istəməyən qazaxıstanlı ekspert Astanada Trend -ın xüsusi müxbirinə bildirib.
Xəzəryanı dövlətlərin İİR-də keçirilmiş sonuncu sammiti zamanı Türkmənistan və Qazaxıstan, boru kəmərlərinin çəkilişi barədə qərarı gələcək kəmərin ərazilərindən keçəcəyi dövlətlərin qəbul etməli olduğu barədə təkliflə çıxış ediblər.
"Beləliklə, bu halda İranın etirazı qeyri-müəyyəndir. Bundan başqa, məlumdur ki, Xəzərin dibi ilə, şelfin Azərbaycan və Türkmənistan hissələrində artıq təxminən 4 min kilometr boru kəmərləri çəkilib", - mütəxəssis vurğulayıb.
Qazaxıstanın nümayəndələri qeyd edirlər ki, Noqrekar-Şirazinin bəyanatı Avropa dövlətlərinin "Nabukko" qaz kəmərinin müzakirə olunacağı qarşıdakı Budapeşt sammiti və onun ardınca Davosda görüşlər ərəfəsində səslənib. Davosda Xəzər regionu ilə bağlı enerji layihələri və enerji təhlükəsizliyi məsələlərinə mütləq toxunulacaq.
Ekspertin rəyinə görə, iranlı nazir müavininin Qazaxıstandan Azərbaycana boru kəmərinin çəkilməsi ilə bağlı ehtiyat etməsi əsassızdır. Belə ki, bu gün boruların düzülməsi üzrə texnologiyalar təkmilləşir və narahatlıq üçün əsas yoxdur.
"Artan enerji istehlakı fonunda qlobal maraqlar həlledici əhəmiyyət kəsb edir", - ekspert bildirib.
Materialın hazırlanmasında K.Konırova (Astana) da iştirak edib.
Müəlliflə əlaqə saxlamaq üçün elektron ünvan: [email protected]