Azərbaycan, Bakı, 23 aprel / Trend , müxbir Ü.Sadıxova /
İsrailin XİN rəhbəri Aviqdor Libermanın sərt mövqeyi ABŞ-la korlana biləcək münasibətlərə gətirib çıxarmaq ehtimalı yaratsa da, ekspertlər hesab edir ki, İsrail hökuməti buna imkan verməyəcək və fələstinlilərlə danışıqları, onlar nəticəsiz olsa belə davam etdirəcəklər.
"Netanyahu hökuməti ABŞ Administrasiyası ilə münaqişədən qaçmaq üçün bütün səylərini ortaya qoyacaq, çünki bu İsrailin maraqlarına cavab vermir", - Trend -a elektron poçtla "Əl-Əyyam" Fələstin qəzetinin analitiki Muhəmməd Yahi deyib.
"Çərşənbə günü "Bizim ev-İsrail" sağçı partiyasının lideri Liberman ərəblərin sülh təşəbbüsünü "İsrailin məhv edilmə resepti" adlandırıb. O, hesab edir ki, bu sülh planının qəbulu İsrail təhlükəsizliyinə zərbə olacaq", - "Jerusalem Post" İsrail qəzeti xəbər verib.
Ərəb təşəbbüsünün ən problemli müddəası kimi Liberman fələstinli qaçqınların tarixi ərazilərinə qaytarılmasını göstərib.
Libermanın bəyanatları ABŞ Prezidenti Barak Obamanın ərəb liderlərinin birgə səyləri nəticəsində hazırlanmış təşəbbüsü dəstəkləyərək, onu "sülh üçün yaxşı başlanğıc" adlandırmasından sonra olub.
Ərəb sülh təşəbbüsü 2002-ci ildə Beyrutda ƏDL sammitində qəbul edilib. Sənədə əsasən, ərəb ölkələri İsraillə münasibətləri 1967-ci ildəki Fələstin və Suriya ərazilərinin sərhədlərinin azad olunacağı və paytaxtı Şərqi Qüdsdə yerləşəcək müstəqil Fələstin dövlətinin yaradılacağı halda bərpa edəcək.
Üç həftə əvvəl Liberman bildirib ki, İsrail 2007-ci ildə Annapolisdəki beynəlxalq konfransda qəbul edilən öhdəliklərə riayət etməyə məcbur deyil.
Libermanın sözləri İsrailin Baş naziri Benyamin Netanyahu və müdafiə naziri, leyborist partiyasının lideri Ehud Barakın mövqeyi ilə üst-üstə düşmür. Onlar fələstinlilərlə əvvəlki şərtlərlə danışıqların davam etdirilməsinin tərəfdarı kimi çıxış edirlər.
Vaşinqton Dünya İnstitutunun Ərəb-İsrail münaqişəsi üzrə analitiki Teodor Feyfer hesab edir ki, Libermanın bəyanatları Netanyahunu Fələstin dövlətinin yaradılmasını dəstəkləyən ABŞ-la münasibətlərdə pis vəziyyətdə qoyur.
"Prezident Obama daha çox Baş nazirdən onun sülh prosesindəki mövqeyinə aydınlıq gətirməsini gözləyəcək, - Trend -a elektron poçta Feyfer, ABŞ-ın Yaxın Şərqdəki sabiq xüsusi nümayəndəsinin müşaviri deyib. - Netanyahu Libermanı dəstəkləyərsə ABŞ-la problemlər yaşaya bilər".
Professor Eytan Qilboa hesab edir ki, bir yəhudi məmurunun mövqeyi iki ölkə münasibətlərini korlamayacaq, çünki İsrail hökumətində müxtəlif partiyalar təmsil olunur. "İsrail hökuməti koalisiyalıdır, ancaq ABŞ-la münasibətləri Baş nazir müəyyənləşdirəcək", - Trend -a telefonla Bar-İlan Universitetinin İsrail-ABŞ müasibətləri üzrə icmalçısı Qilboa deyib.
"Liberman və Netanyahu ayr-ayrı partiyalara başçılıq etdiklərindən fikirlər də üst-üstə düşməyə bilər", - Qilboa İsrail hökumətinin koalisiyalı olmasını nəzərə alaraq hesab edir. O, istisna etmir ki, İsrailin bu cür hökumət formasına yenidən baxıla bilər.
"Baş nazir üçün hökumətin vahid xəttini müəyyənləşdirmək çətindir", - İsrail Baş nazirinin ofisində sabiq müşavir Qilboa hesab edir. "Məncə, bir çox yəhudilər bu sistemə yenidən baxılmasının vacibliyi barədə düşünür".
Ancaq ABŞ-ın İsrailə təzyiqi belə Fələstin-İsrail danışıqlarını İsrail hökuməti vahid mövqe irəli sürməyincə inkişaf etdirməyəcək, - ekspertlər hesab edir.
"Fələstin dövlətinin yaradılmasına qarşı olan İsrail hökuməti ilə sülh müqaviləsi imzalamaq mümkün deyil", - Fələstin Muxtariyyətinin qanunverici şurasının üzvü Ziyad Əbu Əmr deyib.
"Mən hesab edirəm ki, sülh prosesi dalana dirənib, - Trend -a telefonla Fələstinin xarici əlaqələr üzrə assambleyasının sabiq sədri Əbu Əmr deyib. - ABŞ danışıqların inkişafı üçün hələ yeni bir şey təklif edə bilmir".
"Daha çox İsrail Baş nazirinin mövqeyi üzündən korlanan Fələstin-İsrail münaqişəsinin həlli üçün bu gün şərait yoxdur", - Trend -a Stiven Biddl, ABŞ xarici siyasət münasibətlərinin tədqiqatçısı deyib.
"Ərəb təşəbbüsündən imtina edən Liberman, əvvəlki razılaşmaların əvəzinə ABŞ-la birlikdə yeni plan hazırlamağı təklif edib", - "Jerusalem Post" məlumat verib.
Liberman hesab edir ki, yeni sənəd İsrailin öz təhlükəsizlik maraqlarını qoruya bilməsi üçün vacibdir.
"Ancaq yeni sənədin imzalanması çətin olacaq, çünki əvvəlcə İsrail və ABŞ tərəfinin əvvəlki Fələstin-İsrail sülh planlarını həyata keçirməsi lazımdır", - Əbu Əmr deyib.
"Məsələ (ABŞ-ın) sülh üçün nə edə biləcəklərindədir. Hələ ki, ABŞ-ın rolu konkret fəaliyyətsiz bəyanatlarla məhdudlaşır", - o bildirib.
Siyasi analitik Yahi hesab edir ki, Netanyahu Mahmud Abbasla görüşündən fələstinlilərlə danışıqların aparılması görüntüsü yaratmaq üçün istifadə edəcək, ancaq real işdə o, təhlükəsizlik və iqtisadiyyatın koordinasiyası məsələləri ilə maraqlanır.
Fevraldakı seçkiqabağı kampaniya zamanı Netanyahu müstəqil Fələstin dövlətinin yaradılmasına qədər fələstinlilərlə iqtisadi sülh haqqında bəyanatlar verib.
O, istisna etmir ki, Netanyahu fələstinlilərlə danışıqlardan Qəzza Zolağında yeni müharibəyə başlamaq üçün istifadə edəcək.
İsrailin Qəzzadakı son hərbi əməliyyatları 2008-ci ilin dekabrında başlayıb və 22 gün davam edib. Ehud Olmertin sabiq hökuməti bu hərbi əməliyyatları HƏMAS fələstin qruplaşmasının raket zərbələrinə qarşı mübarizə adlandırırdı. Hərbi əməliyyatlarda 1300 fələtinli həlak olub.
Məqalə müəllifi ilə əlaqə ünvanı: [email protected]