Azərbaycan, Bakı, 9 iyun /Trend, müxbir E.Tarıverdiyeva/
Ağ Ev administrasiyası Azərbaycanın strateji tərəfdaş kimi regionda rolunun vacibliyini dərk edərək onunla son bir ildə pisləşən münasibətlərini yoluna qoymaq niyyətindədir. Ekspertlər belə hesab edirlər.
"Azərbaycan ümid edə bilər ki, ABŞ Əfqanıstandakı əməliyyatlarda Azərbaycanın dəstəyinin vacibliyini anlayaraq, eləcə də ölkənin geostrateji mövqeyini və onun NATO-ya üzvlüyünün mümkünlüyünü dərk edərək Bakı ilə münasibətlərin yaxşılaşdırılması ilə bağlı qətiyyətli addımlar atacaq", - Cənubi Qafqaz üzrə amerikalı ekspert Maykl Günter belə hesab edir.
ABŞ-ın müdafiə naziri Robert Geyts iyunun 6-7-də Bakıya səfəri zamanı Barak Obamanın Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevə ünvanlanan məktubunu ölkə rəhbərliyinə çatdırıb. Həmin məktubda Ağ Ev rəhbəri Azərbaycan liderinə Əfqanıstandakı sülhməramlı missiyasındakı dəstəyə görə minnətdarlığını bildirib, Azərbaycan-ABŞ əlaqələrinin genişlənəcəyi və dərinləşəcəyinə ümidvar olduğunu ifadə edib.
"Birləşmiş Ştatlar Azərbaycanın regional və beynəlxalq təhlükəsizliyin təmin olunmasında verdiyi töhfəsini etiraf edir" - məktubda deyilir. - "Ümid edirəm ki, biz yaxın aylar və illər ərzində münasibətlərimizi genişləndirə və dərinləşdirə biləcəyik".
Geyts ABŞ dövlət katibi Hillari Klintonun Bakıya gözlənilən səfəri barədə də məlumat verib.
ABŞ və Azərbaycan arasında münasibətlər Vaşinqtonun Azərbaycanın maraqlarını nəzərə almadan Türkiyə-Ermənistan sərhədlərinin açılmasını israr etməsindən sonra nəzərəçarpacaq dərəcədə pisləşib. ABŞ Konqresi tərəfindən Dağlıq Qarabağa 8 milyon dollar həcmində humanitar yardımın ayrılması isə bu münasibətləri daha da pisləşdirib.
Vaşinqtonla Bakı arasında mürəkkəb münasibətlərin pisləşməsində Konqresin Nümayəndələr Palatasının Xarici əlaqələr komitəsinin 2010-cu ilin martında "erməni soyqırımı" haqqında qətnamə qəbul etməsi də müəyyən rol oynayıb.
Ekspertlərin fikrincə, ABŞ-ın lobbiçilik etdiyi Ermənistan-Türkiyə prosesinin iflasa uğramasından sonra Vaşinqton bəzi xarici siyasət mövqelərini yenidən nəzərdən keçirməli olub və indi Bakı ilə münasibətləri yoluna qoymağa çalışır.
Obamanın məktubu, Geytsin Azərbaycana gəlişi, Hillari Klintonun gözlənilən səfəri, Metyu Brayzanın səfir postuna namizədliyi - bütün bunlar ABŞ-Azərbaycan münasibətlərinin yaxşılaşdırılmasına yönəlmiş səylərin bir hissəsidir. Cənubi Qafqaz və Türkiyə üzrə amerikalı ekspert Mark Kats belə hesab edir.
Katsın sözlərinə görə, Obama administrasiyası hesab edirdi ki, bir az əvvəl Ermənistan-Türkiyə münasibətlərinin normallaşdırılmasına göstərilən səylər Azərbaycan-Ermənistan münasibətlərinin yaxşılaşmasına kömək edəcək. Əlbəttə ki, bu baş vermədi.
"İndi Obama administrasiyası anlayır ki, Azərbaycan ABŞ diplomatik səyləri dairəsinə daxil edilməlidir", - ABŞ-ın Corc Meyson Universitetinin beynəlxalq münasibətlər departamentinin siyasət professoru Kats elektron poçt vasitəsilə Trend-ə bildirib.
Azərbaycanlı politoloq Tofiq Abbasovun fikrincə, ABŞ Azərbaycanla "laxlayan" münasibətlərinin bərpası ilə müəyyən qədər məşğul olur.
Abbasovun sözlərinə görə, nə qədər paradoksal olsa da, havadan asılı vəziyyətdən daha çox ABŞ itirib.
"Mən deyərdim ki, onların mövqeləri Avrasiyada getdikcə zəifləyir və Azərbaycan əldən getdiyi halda, amerikanlar yalnız vacib tranzit tərəf deyil, həm də müsbət imicli bir tərəfdaş itirəcəklər. Bu tərəfdaş isə funksional olaraq bölgədə geosiyasi vəziyyətə təsir edir", - Trend-ə "Lidet-TV" analitik qrupunun eksperti Tofiq Abbasov deyib.
Onun sözlərinə görə, Vaşinqtonun Azərbaycanı "öz yerində oturtmaq" məqsədilə atdığı bəzi addımlar hiddətləndirən amillərdən biridir. Çünki, ölkəmiz belə bir münasibətə layiq deyil.
Günterin fikrincə, ABŞ-ın Bakı ilə münasibətləri yaxşılaşdırmaq səyləri Ermənistana münasibətdə və Dağlıq Qarabağ problemi üzrə ABŞ-ın gələcəkdəki balanslaşdırılmış mövqeyi deməkdir.
"Metyu Brayzanın təyin olunması da Bakının ABŞ üçün əhəmiyyətli olmasına bir işarədir. Çünki o, postsovet vəziyyət barədə daha çox məlumata malik diplomatdır", - bunu Trend-ə elektron poçtla amerikalı ekspert, ABŞ-ın Tennesi ştatının Texnoloji Universitetinin siyasi elmlər professoru Maykl Günter deyib.
ABŞ-Azərbaycan münasibətlərinin yaxşılaşması Birləşmiş Ştatların özünün bəzi xarici siyasi hərəkətlərinə bir az başqa prizmadan baxması ilə bağlıdır. Bu hərəkətlər Barak Obama administrasiyasının Ağ Evdə olmasının ilk dövrlərində atılıb. Rusiyanın Azərbaycandakı sabiq səfiri, "Rus dünyası" fondunun icraçı direktorunun müavini Vasili İstratov bu fikirdədir.
İstratovun sözlərinə görə, Obama administrasiyasının heç də bütün hərəkətləri zamanın sınağından çıxa bilmir.
İndi Obama administrasiyası bəzi yenidənqurmalara məruz qalmalı olur və Azərbaycana münasibətdə olan dəyişikliklər Bakının bu və ya digər fəaliyyəti ilə deyil, Vaşinqtonun mövqeyi ilə bağlıdır. Bu mövqedə hadisələrin realist formada çatdırılması üstünlük təşkil edib.
"Obama administrasiyasının beynəlxalq arenada "sürətli hücum" yolu ilə həll etmək istədiyi bir çox məsələlər həll oluna bilməyib. Bu səbəbdən onlar bəzi əsas məqamlara qayıdırlar", - o deyib.
İstratov hesab edir ki, bunun nə qədər Cənubi Qafqaz üçün xeyirli olacağını zaman göstərəcək.
Ekspertlərin fikrincə, Azərbaycan ABŞ üçün rəsmi Vaşinqtonun Ankara ilə münasibətlərinin pisləşməsi fonunda böyük rol oynamağa başlayıb.
Katsın fikrincə, amerika-türk münasibətlərinin pisləşməsi ilə ABŞ və Azərbaycan arasında münasibətlərin yaxşılaşması Ankara ilə münasibətlərin normallaşdırılmasından daha vacib və real görünür.
Abbasovun fikrincə, ABŞ Ermənistana təzyiq vasitəsilə Qafqazda vəziyyətin sağlamlaşdırılmasına real şəkildə təsir edə bilər. Onun Ermənistana təzyiq etməsi Ermənistanı "soyqırım" mifi ilə spekulyasiya etməkdən çəkindirəcək və o, özünün müharibədən əvvəlki sərhədlərinə çəkiləcək.
"Bunun üçün Vaşinqtonun bütün vasitə və imkanları var və bu imkanlara Rusiya, Fransa və digər ölkələrlə səylərin paralelləşdirilməsi daxildir", - o deyib.
Onun sözlərinə görə, hadisələrin belə inkişafı yalnız Azərbaycan üçün deyil, həm də vasitəçi ölkələr üçün faydalıdır, çünki böyük dövlətlərin imicinin sağlamlaşdırılmasına aparan yol sağlam vasitəçilikdən keçir.
Ekspertlərin fikrincə, ABŞ-Azərbaycan münasibətlərinin nə dərəcədə yaxşılaşması bir çox faktorlardan asılıdır.
Katsın sözlərinə görə, ABŞ-ın Azərbaycanla münasibətləri normallaşdırmağa yönələn səylərinin nə dərəcədə müvəffəqiyyətli olacağı hər iki ölkənin hökumətlərinin buna nə dərəcədə hazır olmasından asılıdır.
"Ola bilər ki, ABŞ-Azərbaycan münasibətləri yaxın zamanlarda yaxşılaşacaq. Amma bu, qaçılmaz bir proses deyil", - Kats hesab edir.
Günterin fikrincə, əgər Azərbaycan bu işdə maraqlıdırsa, onun ABŞ ilə münasibətləri yaxın gələcəkdə yaxşılaşacaq.
"Nə olursa olsun, Rusiya sözsüz ki, bu hadisələri çox diqqətlə müşahidə edəcək", - Günter deyib.