Qazaxıstan, Astana, 15 may / Trend , müxbir K.Konırova /
Trend -ın Astanadakı xüsusi müxbirinin "Ərzaq müqaviləsi korporasiyası" SC MŞ-nin xarici iqtisadi fəaliyyət departamentinin direktoru Daulet Uvaşevlə müsahibəsi.
- Qazaxıstan taxılının Azərbaycana tədarükü ilə bağlı işlər nə yerdədir?
- Qafqaz ölkələri - Azərbaycan və Gürcüstan həmişə uğrunda mübarizə apardığımız bazarlardır. Azərbaycana hər il 700-800 min ton taxıl tədarük edirik. Üstəlik, Bakıda paritet əsasında bizə məxsus olan taxıl terminalı da yerləşir. Yayda isə dəyirman kompleksi də işə düşəcək. Yəni biz bu bazara təkcə taxıl deyil, həm də un tədarük edəcəyik.
Azərbaycanda idxal olunan taxıla 18 faizlik ƏDV tətbiq olunub ki, bu səbəbdən də qiymət bir qədər artıb. ƏDV-nin ödənilməli olduğunu nəzərə alsaq, Azərbaycan şirkətləri buğdanı bizdən daxili bazarımızda olduğundan da aşağı qiymətə alır.
- Qiymətlər nə səviyyədədir?
- Taxılın tonu Qazaxıstandakı elevatorda təxminən 125 dollardır. Bu, azərbaycanlı dəyirmançıların öz regionlarında məhsulun rahat realizəsi üçün təklif edə biləcəkləri qiymətdir. Ancaq bu qiymət bizə sərf etmir, çünki daxili bazarda qiymət bir tona görə 166 dollardır.
Hazırda Azərbaycan bazarı dördüncü sinif rus buğdası və Ukraynadan kiçik buğda idxalı hesabına işləyir. Amma indi Azərbaycan yaxşılaşdırıcı qismində Qazaxıstanın buğdasına maraq göstərir. Çünki Rusiyanın taxılı qazax taxılına keyfiyyətdə uduzur. Qazaxıstan taxılında özün (öz - taxılın tərkibində olub xəmirə yapışqanlıq xassəsi verən zülali maddə) faizi çox yüksəkdir və ötən il elə məhsuldar olub ki, taxıldakı özün faizi heç vaxt olmadığı kimi 27-30 faiz olub.
- Qazaxıstanın daxili bazarında taxılın qiyməti necədir?
- May ayında bir qədər artım müşahidə olunur. Martda bir ton taxıla görə 125 dollar ödənilirdisə, indi bu qiymət 166 dollara qədər qalxıb. Belə artım proqnozlaşdırılırdı, çünki may-iyun aylarında Mərkəzi Asiyanın əsas ənənəvi idxalçıları - Özbəkistan və Tacikistan öz ehtiyatlarını yüksək keyfiyyətli taxılla doldururlar. Artıq iki ildir ki, Türkmənistan bizim buğdanı fəal şəkildə almağa başlayıb. Ümumilikdə, Qırğızıstan da daxil olmaqla, Mərkəzi Asiya ölkələri hər il orta hesabla 2-2,5 milyon ton qazax taxılı alır.
Bununla yanaşı, ötənilki quraqlıq səbəbindən aşağı həcmdə məhsulun əldə edilməsi İranı 8 milyon ton taxıl idxal etməyə məcbur etdi. Əsas tədarükçü rolunda isə Qazaxıstan çıxış etdi. Onun yüksək keyfiyyətli məhsulu İran tərəfinin tələblərinə tam cavab verir. Bu il quraqlıq üzündən alıcılar sırasına Əfqanıstan da qoşulub.
Ancaq Qazaxıstanın ildə 6-7 milyon ton taxıl ixracı potensialı olmasına rəğmən, mayın 10-na olan məlumata görə, respublika cəmi 4 milyon ton taxıl və un ixrac edib. Odur ki, respublikanın satış taxılı ehtiyatı yetərincədir.
- Bəs niyə əsas idxalçı ölkə olan Azərbaycana Rusiyadan taxıl almaq sərfəlidir?
- Bu il qiymət fərqi səbəbindən (Qazaxıstan taxılı rus taxılından bahadır) Azərbaycan ucuz Rusiya taxılını almağa üstünlük verib. Ötən il Rusiya və Ukrayna rekord məhsul yığıb: Rusiya 108 milyon ton taxıl (onlardan 63,5 milyonu buğda), Ukrayna 52,5 milyon ton taxıl yığıb. Ukraynada iki il əvvəl bu rəqəm 26 milyon ton olub.
Bu ölkələrdəki yüksək məhsuldarlıq səbəbindən taxılın qiyməti aşağı düşməyə başladı. Üstəlik, Azərbaycana qonşu olan Stavropol vilayətindən gələn taxıl da yüksək öz səviyyəsinə malikdir. Bu da onu Azərbaycan üçün həm qiymət, həm də daşınma baxımından sərfəli edir.
Bu il göstərdi ki, dünya maliyyə böhranı şəraitində istehlakçılar keyfiyyətə yox, qiymətə fikir verir. Hansı daha ucuzdur, onu da alırdılar.
- Payızda taxıl qiymətlərinə proqnoz necədir?
- Bu, bir çox faktorlardan asılıdır. İlk növbədə təbiətin şıltaqlıqlarıdır ki, taxıl bazarı da buna qarşı çox həssasdır. Bir sıra analitiklərin fikrincə, böyük taxıl istehsalçıları istehsalı az qala 37 milyon tona qədər azaltmağı düşünür. Məsələn, Rusiya istehsalı 5 milyon ton azaltmaq niyyətindədir. Eyni zamanda bir çox ölkələrin taxıl ehtiyatı topladığını da nəzərə almaq lazımdır.
Ancaq qeyd etmək istərdim ki, son üç həftədə durum dəyişməyə başlayıb və dünya bazarlarında taxılın qiyməti yuxarıya doğru irəliləməyə başlayıb.
FOB (şərtlər satışı) üçün bütün mövsüm ərzində əsas oriyentr Amerika, Fransa və Kanada taxılının qiymətləridir. Belə ki, bütün mövsüm ərzində Amerika taxılının qiyməti 180 dollar olubsa, indi o, 200 dollarlıq psixoloji səddi keçərək, bir tonuna görə 204 dollar həddinə çatıb. Fransa da 200 dollarlıq səddi arxada qoyub. Rusiya taxılının Novorossiyskdəki FOB qiyməti bir ton üçün 185-190 dollar təşkil edib.
Məqalə müəllifi ilə əlaqə ünvanı: [email protected]