Azərbaycan, Bakı, 11 dekabr /Trend, müxbir İ.Xəlilova/
2010-cu ilin sonu - 2011-ci ilin əvvəlində bank olmayan kredit təşkilatları (BOKT) da Azərbaycan Mərkəzi Bankı yanında fəlaiyyət göstərən Mərkəzləşdirilmiş Kredit Reyestrindən (MKR) istifadə edəcəklər. Bu barədə şənbə günü Azərbaycan Mikromaliyyə Assosiasiyasının (AMFA) icraçı direktoru Jalə Hacıyeva deyib.
"Ədliyyə Nazirliyi artıq BOKT-ların normativ aktlar toplusu şəkilndə dərc edildikdən sonra qüvvəyə minəcək kredit reyestrində hesabat qaydalarını təsdiq edib", - Hacıyeva bildirib.
Onun fikrincə, BOKT-ların kredit reyestrinə qoşulması prosesi dərhal baş verəcək. Belə ki, texniki baxımdan onlar artıq buna hazırdırlar.
BOKT-ların kredit reyestrindən istifadəsini təmin edən "Bank olmayan kredit təşkilatları haqqında" qanun ölkənin Milli Məclisi tərəfindən 2009-cu ilin sonunda qəbul edilib. Qanun qüvvəyə mindikdən sonra (2010-cu il, fevral) bank olmayan kredit təşkilatları kredit reyestrinə onlayn rejimdə qoşulmaq üçün informasiya sisteminin yaradılması ilə məşğul olmağa başlayıblar.
Hacıyevanın sözlərinə görə, birinci mərhələdə BOKT-lar üçün Mərkəzləşdirilmiş Kredit Reyestrindən istifadə məhdud olacaq. Belə ki, reyestr xidməti əvvəlcə bu kredit təşkilatların təqdim etdikləri informasiyanın həqiqiliyini yoxlamalıdır.
"Odur ki, iki ay ərzində, məlumatların yoxlanılması zamanı BOKT-lar müvəqqəti serverdən istifadə edə biləcəklər ki, bunun da vasitəsilə yalnız bank olmayan kredit təşkilatlarından borc alanlar haqqında informasiyaya çıxış əldə edəcəklər", - AMFA nümayəndəsi qeyd edib.
BOKT-larda borcalanların kredit tarixini diqqətlə yoxlamaq üçün vaxtlarının olmaması səbəbindən mikromaliyyə təşkilatları dünya maliyyə böhranı başlanandan bəri kredit portfelinin artım tempini 80-85 faiz azaldıblar. BOKT-ların böhran dövründə də əlavə kredit resurslarını cəlb etməkdə davam etməyindən asılı olmayaraq, onlar borcların yerləşdirilməsi üçün tələsməyiblər. Onlar öz şəxsi resurslarından kreditləşməyə vəsaitlər yönəltdiklərinə görə, kreditləşmənin həcmi böyük olmayıb. Assosiasiya nümayəndəsi onlar üçün indi vəsaitlərin yeni kreditlərdən verilməsinə başlamaq üçün portfelin keyfiyyətinin saxlanılmasını vacib hesab edir.
2010-cu il oktyabrın 30-na olan vəziyyətə görə, Azərbaycanın mikromaliyyə sektorunda aktiv müştərilərin sayı 323,449 mindir, kredit portfeli isə 504,6 milyon dollar təşkil edir. 2010-cu il ərzində portfel 5-10 faiz artıb ki, bu da əsasən "AccessBank"ın sayəsində təmin olunub.
AMFA-nın məlumatlarına görə, oktyabrın sonuna risk altında olan mikromaliyyə təşkilatlarının portfeli 3,14 faiz olub (ödənişlərin +30 gün uzadılması ilə), lakin sentyabrla müqayisədə bu göstərici azalaraq 3,17 faiz təşkil edib, 2010-cu ilin yanvarında isə 3,1 faiz səviyyəsində olub.
"Vaxtı uzadılan kreditlərin payının 10,42 faiz səviyyəsində olduğu kiçik və orta sahibkarlıqla müqayisədə portfeldə xüsusi riskli mikrokreditləşmə müşahidə olunmur", - Hacıyeva bildirib. Risk altında olan portfelin belə böyük səviyyəsi vaxtı uzadılan kreditlərin kifayət qədər yüksək səviyyədə olduğu ayrı-ayrı bankların sayəsində təmin edilib.
MKR 2005-ci ilin martından etibarən fəaliyyət göstərməyə başlayıb və bu gün ondan yalnız banklar istifadə edə bilir. Fiziki şəxs üçün bir sorğuya görə tarif 1,1 manat, hüquqi şəxs üçün isə 2 manat təşkil edir. Kredit reyestri kommersiya məqsədləri güdmür, tariflər isə inzibati xərcləri ödəmək üçün tətbiq edilib.
MKR-in yaradılması üzrə məsləhətçi kimi "Norway Registers Develoрment", icraçı qismində isə "R.I.S.K. Company" çıxış edib. Kredit reyestrinin yaradılmasının maliyyələşdirilməsi Dünya Bankının "Maliyyə sektoruna texniki yardım" (FSTA) kreditinin hesabına aparılıb.