Azərbaycan, Bakı, 22 yanvar/ Trend , müxbir E.Tariverdiyeva/ Cari il Türkiyə və Ermənistan arasında münasibətlərin normallaşması ili ola bilər və Amerikanın yeni administrasiyasının "soyqırım" məsələsi üzrə siyasəti bu münasibətlərə təsir göstərəcək. Lakin mütləq mənfi şəkildə yox, - ekspertlər hesab edirlər.
"ABŞ -ın düzgün
olmayan addımı Ermənistan və Türkiyə
arasında münasibətlərin normallaşması
prosesinə zərər yetirə bilər", - Türkiyənin
xarici işlər naziri Əli Babacan ötən həftə
bildirib, - Hurriyet Daily News qəzeti yazır.
Yanvarın 20 - də vəzifəsinin icrasına
başlamış ABŞ prezidenti Barak Obama
seçkiqabağı kampaniyada 1915 - ci ildə Osmanlı
imperiyasındakı hadisələri soyqırım kimi
təsnif edib.
Dövlət Katibi vəzifəsinə
təyin edilmiş Hillari Klinton qeyd edib ki, ABŞ - ın yeni
administrasiyası bu məsələdə ardıcıl olacaq.
Seçkiqabağı kampaniya zamanı Klinton "soyqırım"
üzrə mövqeyi birmənalı surətdə
müəyyən edib. "İnanıram ki, Osmanlı
imperiyasının erməni əhalisinə qarşı
təşkil etdiyi və həyata keçirdiyi faciəli
hadisələr Konqres və ABŞ prezidentini ermənilərin
soyqırımını tanımağa və
xatırlamağa məcbur edir", - Hillari Klinton ötən ilin
yayında prezident kampaniyası zamanı bəyan edib.
Bundan sonra Türkiyə XİN - in "bu məsələdə
üçüncü ölkənin mövqeyini
nəzərə almaq rasional deyil" bəyanatı ABŞ - ın
yeni administrasiyasını Birinci dünya müharibəsi
illərində Osmanlı impersiyasında ermənilərin
"soyqırımının" tanınması ilə bağlı
xəbərdar edib.
Ermənistan və Türkiyə arasında diplomatik münasibətlər yoxdur. Türkiyə Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ilə əlaqədar 1993 - cü ildə Ermənistanla sərhədləri bağlayıb. O, bu münaqişədə Azərbaycanın tərəfində çıxış edir.
2008 - ci il sentyabrın 6 - da Türkiyə prezidenti Abdullah Gül Ermənistan prezidenti Serj Sərkisyanın dəvəti ilə iki ölkənin yığma komandaları arasında futbol oyununu izləmək üçün İrəvana gəldi.
Müşahidəçilərin rəyinə görə, Amerikanın "soyqırımın" tanınması məsələsinə müdaxiləsi Türkiyə - Ermənistan münasibətlərinə, həqiqətən, təsir göstərəcək. Lakin mütləq mənfi şəkildə yox.
Amerikanın yeni administrasiyası və ya onun bir hissəsi "soyqırım" problemində Ermənistana iltifat göstərir və bu, dünyada, Ermənistan-Türkiyə münasibətlərində İrəvanın mövqeyini gücləndirir, - rusiyalı politoloq Mixail Remizov hesab edir.
Onun rəyinə görə, Ermənistanın ABŞ - dakı lobbi mövqeyinin möhkəmlənməsi və digər tərəfdən, Türkiyə və ABŞ - ın münasibətlərinin soyuması ilə, İrəvan və Vaşinqtonun münasibətlərinin yaxşılaşması dəyişikliklərə gətirə və İrəvanla Ankaranın münasibətlərinin yaxşılaşmasına səbəb ola bilər.
"Türkiyə, regionda ABŞ - ın əlaltısı olmaqdan uzaqlaşdıqca, regional liderə çevrilməlidir. Bunun üçün isə o, Ermənistanla bütün məsələləri həll etməlidir", - Milli Strategiya İnstitutunun direktoru Remizov Trend -a bildirib.
Barak Obamanın ABŞ prezidenti vəzifəsinə başlaması ilə Konqresin ermənilərin "soyqırımının" tanınması haqqında qətnamə qəbul etməsi işində "real irəliləyiş" gözləmək lazımdır, - Ermənistan Milli Elmlər Akademiyası Şərqşünaslıq İnstitutunun direktoru Ruben Safrastyan hesab edir, - Mediamaks agentliyi xəbər verir.
İl ərzində Ermənistan -Türkiyə münasibətlərində bəzi müsbət irəliləyişlər mümkündür, - Safrastyan hesab edir.
"Bu irəliləyişlər, əsasən, Türkiyə diplomatiyasının Ermənistana təzyiq siyasətindən nə qədər uzaqlaşacağı və tədricən Ermənistanın mövqeyinə, daha dəqiq - hər hansı ilkin şərt olmadan, münasibətlərin qurulmasına yaxınlaşmağa başlamasından asılıdır", - o, çərşənbə günü jurnalistlərə bildirib.
Türkiyə ikitərəfli münasibətlərin qurulması üçün bir sıra şərtlər, o cümlədən Ermənistanın Birinci dünya müharibəsi illərində Osmanlı imperiyasında erməni "soyqırımının" beynəlxalq aləmdə tanınması siyasətindən imtina etməsi, eləcə də Ermənistanın Türkiyə ilə sərhədləri tanıması şərtlərini irəli sürür.
Türkiyəli politoloq Sinan Oğanın rəyinə görə, məhz Amerika administrasiyasının "soyqırım" məsələsinə loyallığı Türkiyə və Ermənistanın münasibət qurması prosesini sürətləndirəcək. Amerika Ankara ilə münasibətlərini pozmaqdan qorxduğu üçün, Türkiyə - Ermənistan münasibətlərini vasitəçi kimi çıxış etmədən yoluna qoymağa çalışır, - Oğan hesab edir.
"Obama administrasiyası "soyqırım" faktını qəbul etməyə hazırdır və bununla əlaqədar, Türkiyə, "soyqırım" faktı Ağ Evdə tanınanadək, Ermənistanla münasibətləri yoluna qoymağa çalışacaq", - Türksam Elmi Araşdırma Mərkəzinin direktoru Oğan İstanbuldan telefonla Trend - a bildirib.
Rusiyalı politoloq da hesab edir ki, Türkiyə, dialoqun güclü tərəfi kimi ABŞ - la münasibətlərin pisləşməsi fonunda, soyqırım mövzusunda əvvəlki ilə müqayisədə daha konstruktiv fikir yürüdə bilər. "Ola bilsin, birmənalı tanınma və qəti inkar etmək arasında hansısa aralıq variantlar var və onlar işə salına bilər", - Remizov deyib.
Onun rəyinə görə, məsələnin daha ətraflı öyrənilməsi üçün komissiyanın yaradılması təşəbbüsü sadə addım ola bilər. "Tarix və diplomatiya elminin qovşağında komissiyanın təşkili konstruktiv dialoqun başlanğıcını qoya bilər və cari siyasi münasibətləri məhz bu məsələ ilə çox sərt bağlamamaqda ölkələrə yardım edəcək", - Remizov qeyd edib.
Amerikalı politoloq Mark Katsın rəyinə görə, Türkiyə və Ermənistan yaxın gələcəkdə münasibətləri yaxşılaşdıra biləcəklər. Bu, Qərbdə Türkiyənin imicini yaxşılaşdıracaq, onun Aİ-yə daxil olmasına kömək edəcək, - Corc Menson Universitetinin siyasət professoru Kats Trend -a bildirib.
Katsın rəyinə görə, avqust hadisələri göstərib ki, Rusiya ilə sıx dialoq mütləq şəkildə Ermənistanın maraqlarında deyil. "Ermənistana daha çox dost, o cümlədən Türkiyə lazımdır. Belə ki, Rusiyaya o qədər də güvənmək olmaz", - o deyib.
Tanınmamış Cənubi Osetiya respublikasında hərbi əməliyyatlar avqustun 8 -nə keçən gecə başlayıb. Gürcü qoşunları Tsxinvaliyə daxil oldular. Sonradan Rusiya qoşunları şəhəri tutub və gürcü hərbçilərini Gürcüstan ərazisində sıxışdırdılar. Rusiya avqustun 26-da Abxaziya və Cənubi Osetiyanı müstəqil dövlətlər kimi tanıdı, sentyabrın 9 - da isə onlarla diplomatik münasibətlər quruldu.
"Bu dialoqda məhz Türkiyə güclü tərəfdir, məhz o, problemi öz regional təsirini gücləndirmək üçün həll etməkdə maraqlıdır. Ermənistan isə, fövqəladə dərəcədə zəifdir", - Remizov deyib.
Materialın hazırlanmasında R.Ağayev (Moskva), B.Həsənov (Bakı) iştirak ediblər.
Müəlliflə əlaqə saxlamaq üçün elektron ünvan: [email protected]