Azərbaycan, Bakı, 22 sentyabr /Trend, müxbir T.Konyayeva/
Hərbi qüvvələrin İranın siyasi və ictimai həyatına təsirinin güclənməsinə baxmayaraq, yaxın vaxtlarda ölkədə hərbi diktaturanın qurulma ehtimalı azdır, - ekspertlər bu qənaətdədirlər.
"İran rejiminin hərbi diktaturaya çevrildiyini təsdiqləmək mübaliğə olar", - ABŞ-ın Kato Universitetinin müdafiə və xarici siyasətin öyrənilməsi şöbəsinin (Defense and Foreign Policy Studies, Cato Institute) vitse-prezidenti Ted Qalen Karpenter (Ted Galen Carpenter) elektron-poçtla Trend-ə bildirib. - "Lakin aydındır ki, İnqilab Qvardiyası İranın siyasi həyatında getdikcə daha mühüm rol oynayır və görünür, Əhmədinejad hökuməti qvardiyanın dəstəyindən hər hansı əvvəlki rejimdən daha çox asılıdır".
ABŞ dövlət katibi Hillari Klinton bazar günü İranın məsul mülki və dini liderlərini dövlət aparatı üzərində nəzarətin gücləndirilməsi ilə bağlı tədbirlər həyata keçirməyə çağırıb, hərbçilərin və İslam İnqilabı Keşikçiləri Korpusunun (İİKK), xüsusilə, ötənilki Prezident seçkilərindən sonra, ölkənin siyasi həyatına təsirinin artması ilə bağlı narahatlığını bildirib.
"Nə qədər ki siz hərbçilərə onların qanuni etiraz və nümayişləri dağıda bilmələri üçün hüquqlar verirsiniz, o zaman sizi naməlum istiqamətə aparacaq qüvvələrə impuls vermiş və onları xilas etmiş olursunuz", - o deyib. - "Və mən biliriəm ki, bu, İranın öz daxilində adamlarda narahatlıq doğurur".
Bu ilin fevralında Qətərə səfəri zamanı Klinton İranın hərbi diktaturaya çevrildiyini bildirmiş və xəbərdarlıq etmişdi ki, İİKK o qədər nəhəng hakimiyyətə malikdir ki, o, tədricən, hökumətin yerini tutur.
Karpenterin fikrincə, İran Prezidenti Mahmud Əhmədinejadla İİKK rəhəbrliyi arasında isti münasibətlər, həqiqətən, ölkənin dini rəhbərliyini əsəbiləşdirməyə başlayıb və bu, bəzi vəzifələrə bir sıra təyinatlara qarşı etirazların səbəblərindən biri ola bilər.
İİKK - 1979-cu ildə böyük ayətullah Ruhullah Müsəvi Xomeyni tərəfdarlarının islam inqilabi komitələrinin hərbiləşdirilmiş dəstələrindən yaradılmış elitar hərbi hissələrdir. İİKK-nin bir çox nümayəndələri hökumətdə təmsil olunur və onların sayı artmaqdadır. İİKK cəmiyyətdə təkcə inzibati sahədə deyil, həm də iqtisadiyyatın maliyyə və kommersiya sektorlarında təmsil olunan real hakimiyyətdir. İİKK müdafiə silahlanması, inşaat, neft və nüvə sahələrində geniş iqtisadi maraqlara malikdir.
İİKK-nin tərkibinə, həmçinin, onun komanda heyətinin tamhüquqlu hissəsi kimi "Bəsic" hərbi qruplaşması da daxildir və bu qruplaşma İranın daxili siyasətində onun iştirakını möhkəmləndirir.
2009-cu ilin iyun və dekabr aylarında İrandakı iğtişaşlar zamanı təhlükəsizliyin təmin olunmasının həvalə edildiyi "Bəsic" nümayəndələri nümayişçilərə qarşı odlu silah tətbiq ediblər.
"Əlbəttə ki, hansısa dərəcədə Pakistanda baş verənlərə bənzər rejim dəyişikliyindən söhbət gedə bilməz", - "Massaçusets-Louell" Universitetinin cinayət mühakimə üsulu və kriminalistika fakültəsinin professoru Ceyms Forest (James Forest) elektron-poçtla Trend-ə bildirib.
O hesab edir ki, Əhmədinejad hakimiyyətdə olduğu dövrdə bir neçə düşmən qazanıb, ona görə də şübhə yoxdur ki, İrandakı nüfuzlu elitanın bir neçə üzvü indi potensial itkiləri və bu cür hakimiyyət dəyişikliyindən əldə olunacaq səmərəni müzakirə edirlər.
Tehran Universitetinin beynəlxalq əlaqələr fakültəsinin professoru Davud Hermidas-Bəvənd güman edir ki, İranda hərbi rejimin qurulması haqqında təsəvvürlər İİKK-nin siyasi, iqtisadi və təhlükəsizliyin bütün sahələrinə əhəmiyyətli təsiri, eləcə də Əhmədinejad hökumətində çoxlu sayda İİKK-nin keçmiş general və nümayəndələrinin olduğu səbəbindən yaranır.
"İİKK-nin İranın siyasi və iqtisadi həyatına təsiri onunla bağlıdır ki, İİKK-nin yaranmasından sonra, strukturun özünümaliyyələşdirməsi barədə qərar qəbul edildi ki, bu da bir çox iqtisadi, eləcə də enerji layihələrinin cəlb olunmasına gətirib çıxartdı", - Davud Hermidas-Bəvənd Tehrandan Trend-ə telefonla bildirib.
Materialın hazırlanmasında D.Xatınoğlu iştirak edib.