Gürcüstan, Tbilisi, 1 oktyabr /Trend, müxbir E.Tariverdiyeva/
NATO-nun vədlərinə baxmayaraq, Gürcüstan, Rusiya faktoru da daxil olmaqla, alyansa çətin ki daxil ola bilsin. Ekspertlər belə hesab edirlər.
"2008-ci ilin aprelində keçirilən Buxarest sammiti ona gətirib çıxardı ki, Ukrayna və Gürcüstanın daxilolma məsələsi uzun müddətə təxirə salındı və buna səbəb bəzi Qərb dövlətlərinin Rusiya ilə əməkdaşlığı möhkəmləndirmək istəməsi oldu, - NATO-nun fəaliyyəti, eləcə də Gürcüstan və Rusiya siyasəti üzrə avropalı ekspert Sandra Fernandes belə hesab edir. - Moskvanın Gürcüstanı NATO-nun üzvü kimi görmək istəməməsi Almaniya və Fransanın bu qərara mane olmasına əsas səbəb olub".
"Gürcüstan mütləq NATO-nun üzvü olacaq və alyans bu işdə ona kömək edəcək", - oktyabrın 1-də təşkilatın baş katibi Anders Foq Rasmussen Gürcüstan parlamentinin sədri David Bakradze ilə görüşdə bəyan edib.
Onun sözlərinə görə, NATO-nun Buxarest sammitinin qərarı "şübhə altında deyil". "Bizim qərar birmənalıdır və yerinə yetiriləcək", - Rasmussen bildirib.
Alyansın baş katibi Gürcüstan-NATO komissiyası çərçivəsində həyata keçirilən işlərin effektiv olacağına əminliyini ifadə edib. "Bu komissiya çərçivəsində biz Gürcüstana NATO standartlarına çatmaqda kömək edəcəyik", - o qeyd edib.
NATO xarici işlər nazirlərinin 2008-ci il dekabrın 2-3-də Brüsseldə keçirilmiş görüşündə alyansın iştirakçı ölkələri Tbilisinin NATO üzvlüyünə namizədlik statusunu almağa hazır olmadığını hesab etdilər və NATO-ya üzvlük üzrə Fəaliyyət Planının verilməsini qeyri-müəyyən müddətə təxirə saldılar.
Gürcüstanın Fəaliyyət Planı üzrə müraciəti ilk dəfə NATO-nun 2008-ci ilin aprelində Buxarestdə keçirilmiş sammitində rədd edilib. Elə həmin vaxt razılığa gəlindi ki, ölkə gələcəkdə blokun üzvü olacaq.
Müşahidəçilərin fikrincə, alyans nümayəndələrinin vədlərinə baxmayaraq, Gürcüstan hələ uzun müddət NATO-nun üzvü ola bilməyəcək.
Gürcü politoloq Soso Siskarişvili Gürcüstanın NATO-ya daxil olmasına şübhə ilə yanaşır.
"NATO baş katibinin Gürcüstana səfəri öz-özlüyündə Gürcüstan hakimiyyətinə "atılmış şirni" olacaq", - Trend-ə gürcü politoloq Siskarişvili bildirib. Onun sözlərinə görə, bununla da NATO yaxın gələcəkdə alyansa daxil ola bilməyəcək Gürcüstan üçün "yeməyi daha da şirinləşdirmək" istəyir.
"Biz dəfələrlə belə yüksək vəzifəli məmurların səfərlərinin şahidi olmuşuq, lakin onların hamısı "NATO-nun qapıları Gürcüstan üçün açıqdır" deməklə kifayətləniblər", - ekspert hesab edir.
Təhlükəsizlik üzrə avropalı ekspert Arnold Kemmalın fikrincə, NATO Gürcüstanla münasibətləri möhkəmləndirmək istəsə də, Tbilisinin alyansa üzvlük perspektivini hələ ki nəzərdən keçirmir.
"Buna görə də Prezident Mixail Saakaşvili bu yaxınlarda qeyd edib ki, Gürcüstan cənubda, Mərkəzi Asiyada və Xəzər regionundakı qonşularla, eləcə də Aİ və ABŞ ilə münasibətləri inkişaf etdirəcək. Yəni Tbilisi yaxın vaxtlarda alyansa daxil ola bilməyəcəyi təqdirdə, Gürcüstanın NATO-ya can atması ölkəyə digər institut və ölkələrlə starteji tərəfdaşlıq münasibətlərini inkişaf etdirmək üçün ikitərəfli danışıqlar aparmağa mane olmur", - Trend-ə elektron poçtla Avropa Təhlükəsizliyi İnstitutunun professoru Kemmel bildirib.
Fernandesin sözlərinə görə, Gürcüstanın NATO üzv olmaq perspektivi indi siyasi baxımdan 2008-ci ildə Buxarestdə keçirilmiş yüksək səviyyəli görüşdən daha az əlverişlidir.
"Bu, 2008-ci ilin avqustunda Gürcüstanda baş vermiş müharibənin nəticəsində yaranan vəziyyətlə əlaqədardır. Münaqişədən əvvəlki status-kvo vəziyyətinə qayıtmaq mümkün deyil, çünki Gürcüstan üçün Abxaziya və Cənubi Osetiyanın itirilməsi qaçılmazdır", - Trend-ə elektron poçtla Brüsseldəki Avropa Siyasi Araşdırmalar Mərkəzinin eksperti Fernandes bildirib.
2008-ci il avqustun 8-nə keçən gecə tanınmamış "Cənubi Osetiya respublikası"nda irimiqyaslı hərbi əməliyyatlar başlayıb. Gürcü qoşunları Sxinvaliyə daxil olub. Sonradan rus qoşunları Sxinvalini tutub və gürcü hərbçilərini Gürcüstan ərazisinə sıxışdırıblar. Avqustun sonlarında Rusiya Cənubi Osetiya və Abxaziyanın müstəqilliyini tanıyıb. Buna cavab olaraq, Tbilisi Moskva ilə diplomatik münasibətləri pozub.
Fernandesin fikrincə, Gürcüstanla bağlı məsələdə çox güman ki, üzvlük üzrə Fəaliyyət Planı əvəzinə, illik görüşlərin keçirilməsi barədə qərar qəbul edilib, lakin məsələ ölkənin bu formatdan əvvəlcə üzvlük üzrə Fəaliyyət Planına, sonradan isə NATO üzvlüyünə keçməsi ilə bağlıdır ki, bu da ağlabatan deyil.
Avropalı hərbi ekspert Beta Kviatek-Simanskanın fikrincə, Gürcüstanın NATO-ya üzvlüyü mümkündür, lakin yaxın perspektivdə yox.
"Gürcüstanın NATO-ya üzvlüyü güman ediləndir, çünki bir neçə il bundan əvvəl Gürcüstan parlamenti ölkənin alyansa inteqrasiya etməsinə yekdilliklə səs verib", - o qeyd edib. Bundan başqa, Gürcüstanın NATO-ya üzvlüyü ilə bağlı keçirilən referendum göstərdi ki, gürcülərin 77 faizi ölkənin bloka daxil olmasına tərəfdardır. "Əhali tərəfindən ölkənin NATO-ya inteqrasiyasının dəstəklənməsi çox mühüm məqamdır", - hərbi ekspert hesab edir.
"Lakin bu, NATO-ya daxil olmaq üçün yeganə amil deyil, üzvlüyün digər şərtləri arasında demokratiya və müasir ordunun olması da var", - ekspert bildirib.
"Buna əlbəttə, bir neçə il vaxt lazım olacaq, lakin bu mümkündür və Gürcüstan da müxtəlif beynəlxalq institutlardan kömək alır. Gürcüstanın NATO üzvlüyü üzrə Fəaliyyət Planına daxil olması ölkəyə demokratik institutların və proseslərin gələcək inkişafına, eləcə də demokratik nəzarət üçün predmet olacaq müasir ordunun inkişafına kömək edə bilər", - Trend-ə elektron poçtla Höringen Universitetinin (Niderland) beynəlxalq münasibətlər üzrə professoru Kviatek-Simanska deyib.
Onun sözlərinə görə, Gürcüstan yaxın gələcəkdə NATO-ya üzv olacağını gözləməməlidir. Lakin ekspertin fikrincə, ölkə yaxın vaxtlarda bloka daxil olmaq üçün bütün lazımi şərtləri yerinə yetirəcək.
Digər ekspertlərin fikrincə, çətin ki Gürcüstan NATO-ya daxil olmaq üçün tələb olunan islahatları tezliklə həyata keçirə bilsin.
"NATO və baş katib Rasmussen həmişə alyansa üzvlükdə Gürcüstana dəstək verdiklərini bildiriblər. Lakin bu dəstək daxili islahatlara ümidlə, eləcə də müdafiə və təhlükəsizlik qüvvələri üzərində demokratik vətəndaş nəzarəti tələbləri ilə bağlıdır", - Kemmel hesab edir.
"Gürcüstan NATO-ya üzvlüyün onun xarici siyasətinin başlıca məqsədlərindən biri olaraq qalmasında da israr edir. Bununla əlaqədar, bu ilin aprelində Gürcüstanın ISAF missiyasına töhfə kimi Əfqanıstana 750 hərbçi göndərmək barədə qərarı NATO tərəfindən bəyənildi", - Kemmel deyib.
Siskarişvilinin sözlərinə görə, Əfqanıstanda gürcü hərbi kontingentinin fəaliyyətinin yüksək qiymətləndirilməsinə baxmayaraq, NATO Gürcüstanda demokratiyanın gücləndirilməsi ilə bağlı əsas tələblərini dəyişmir. "Demokratiya və alyansın prinsipləri üçün yolverilməz olan və hələ də prokurorluğun girovları olaraq qalan məhkəmələrdə islahatların keçirilməsi bu tələblərdən biridir", - o bildirib.
Müşahidəçilərin fikrincə, Gürcüstanın NATO-ya daxil olması yolunda heç də az önəmli olmayan maneələrdən biri Rusiya amilidir.
Kemmel hesab edir ki, əlbəttə, Rusiya Gürcüstanın NATO-ya daxil olması məsələsində istənilən qərarın qəbul edilməsində həlledici amildir.
"Prezident Obama kimi, Aİ də Rusiya ilə daha sıx əməkdaşlıq istəklərini nümayiş etdirdilər və şübhəsiz ki, Gürcüstan bu yolda maneədir. Ona görə də NATO-nun bəzi üzvləri əvvəlki kimi Gürcüstanın üzvlüyü məsələsinin gündəliyə daxil edilməsinə o qədər də həvəs göstərmirlər", - ekspert bildirib.
Siskarişvilinin sözlərinə görə, "ölkədə köklü islahatların olmamasından əlavə", Gürcüstanın alyansa qəbul edilməsinə başqa amillər də, o cümlədən Rusiya amili əngəl ola bilər. "İstisna etmirəm ki, Gürcüstanı dəstəkləməsinə baxmayaraq, NATO Tbilisi ilə öz əlaqələrini fəallaşdırmaqdan imtina edəcək", - ekspert qeyd edib.
Onun sözlərinə görə, digər tərəfdən Rasmussenin səfəri Moskvaya müəyyən ismarıc da ola bilər.
"Bununla alyans göstərir ki, Rusiya ilə münasibətlərin yenidən yüklənsə də, Gürcüstan NATO üçün vacib amil olaraq qalır, baxmayaraq ki, Tbilisinin daxil olmaq üçün hələ bileti yoxdur", - o deyib.
Fernandesin sözlərinə görə, Moskvanın Gürcüstanı NATO-nun üzvü kimi görmək istəməməsi 2008-ci ildə Qərbi alyansın bu qərarını əngəlləməyə məcbur edən əsas səbəblərdən biri idi. Və bu vəziyyət, onun sözlərinə görə, dəyişməyib.
"ABŞ əvvəlki kimi Əfqanıstandakı əməliyyatlarda və İranın nüvə ambisiyalarının qarşısının alınmasında Rusiya ilə əməkdaşlıq tələb edir. Aİ-yə gəldikdə isə o, Rusiya ilə qaz alışı və digər ticari məsələlərdə müəyyən dərəcədə əməkdaşlıq edir", - Fernandes bildirib.
Gürcüstanın 2008-ci ilin avqustundakı müharibədən sonra öz təhlükəsizliyi ilə bağlı vəziyyəti dərinləşdirməsi faktı da vəziyyəti dəyişdirməyə kömək etmir.
Lakin Kviatek-Simanskanın fikrincə, demokratikləşməyə qoşulacaq Gürcüstanın NATO-ya daxil olması prosesi Rusiya tərəfindən alqışlanmalıdır. Çünki o, regiona sabitlik və təhlükəsizlik gətirəcək.
"Bundan əlavə, Gürcüstanın NATO-ya daxil olması Gürcüstan-Rusiya münasibətlərini xeyli yaxşılaşdıra bilər. Belə yaxşılaşmanın yaxşı nümunəsi Polşanın alyansa daxil olmasıdır", - Kviatek-Simanska bildirib.
Materialın hazırlanmasında N.Kirsxaliya (Tbilisi), Y.Ostapenko iştirak ediblər.