Azərbaycan, Bakı, 12 noyabr / Trend /
Ellada Xankişiyeva - Trend -ın Analitika Mərkəzinin direktoru
Maliyyə böhranı ilə əlaqədar dünya bazarlarında yaranmış mənfi tendensiyalar 2009-cu ildə Azərbaycanın əmək bazarına toxunmayacaq. Əksinə, biz işsiz əhalinin müvəqqəti xarakterli əmək layihələrinə kütləvi surətdə cəlb edilməsinin şahidi olacağıq.
Azərbaycan hökumətinin 2009-cu ilin məşğulluq göstəriciləri üzrə proqnozu göstərir ki, gələn il respublikada iqtisadi sektorda çalışanların sayı, 2008-ci ilin gözlənilən göstəricisi (4072,3 min) ilə müqayisədə 1,7 faiz - 4140,8 min nəfərədək artacaq. Bu, əhalinin artımından asılı olan iqtisadi fəal əhalinin sayının artması ilə şərtlənib. Hər iki göstərici üzrə 2009-cu ildə artım gözlənilir və müvafiq olaraq, 4425 min və 8823,7 min nəfərə çatacaq.
Ölkənin əməkqabiliyyətli əhalisinin böyük hissəsi və ya 26,4 faizi kənd təsərrüfatı sahəsində çalışacaq. Şəxsi torpaq sahəsinin olması onları avtomatik olaraq məşğullar kateqoriyasına aid edir. Lakin kənd təsərrüfatı məhsullarının satışından əldə edilən gəlirin mövsümi olması kəndliləri özlərinə daimi iş yeri və sabit əmək haqqı ilə iş axtarmağa vadar edir. Hər il ölkənin aqrar sektorunda çalışanların sayının azalması buna sübutdur. Belə ki, 2006-cı ildə kənd təsərrüfatında ölkənin əmək qabiliyyətli əhalisinin 29,3 faizi, 2007-ci ildə - 26,8 faizi məşğul olub, 2008 - ci ilin yekunları üzrə bu rəqəm 26,7 faiz səviyyəsində proqnozlaşdırılır.
Əməyin sərf edildiyi ikinci böyük sahə ticarət , maşın və texnikanın təmiridir. Gələn il bu sahədə cari ildəki 661,6 min nəfərə qarşı 677,3 min nəfər çalışacaq. Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatlarına əsasən, 2008 - ci ilin yanvar-sentyabrda Azərbaycandakı müəssisələrin 32,6 faizi (ən böyük xüsusi çəki) topdan-pərakəndə ticarətdə, avtonəqliyyat vasitələri, məişət məmulatları və şəxsi istifadə predmetlərinin təmirində çalışır.
Ölkə iqtisadiyyatında məşğul olanların sayına görə üçüncü yer təhsil sahəsinə aiddir. Proqnozlara əsasən, gələn il bu sahədə 344,3 min nəfər məşğul olacaq ki, bu da 2008-ci ildən yarım faiz çoxdur. Ölkədə yeni məktəblərin tikintisi bu sahədə əlavə kadrlar tələb edir. Gələn il ölkədə yeddi məktəb artiq fəaliyyət göstərəcək, onların ümumi sayı 4591 təşkil edəcək.
2009 -cu ildə səhiyyə və sosial xidmətlər sahəsində çalışanların sayı 2008 - ci ildəki 184,5 min nəfərdən 187,5 min nəfərədək artacaq. Bu sahədə çalışanların sayının 3 min nəfər artması, əsasən, ambulator- klinİki müəssisələrin genişlənməsi, orada xidmət göstərən personalın sayının və onların əhaliyə göstərdikləri xidmətlərin sayının artması ilə bağlıdır. Hökumətin proqnozlarına əsasən, qarşıdakı dörd ildə ölkədə həkim və tibb bacılarının sayı dəyişməz qalacaq və müvafiq olaraq, 28658 və 57500 nəfər olacaq.
Ölkənin sənaye sektorunda əlavə işçi əməyi tələb olunacaq. Hökumətin proqnozları göstərir ki, il ərzində emal sənayesində məşğulluğun 9,3 faiz (210,7 min nəfərdən 230,3 min nəfərədək) artacağı gözlənilir. Mədən sənayesində isə, artım daha az - 1,96 faiz təşkil edəcək (45,8 min nəfərdən 46,7 min nəfərədək).
Tikinti sahəsində məşğulluğun artım tendensiyaları davam edir. 2009 - cu ildə bu göstərici 229,7 min nəfərə bərabər olacaq ki, bu da cari ilin göstəricisindən 0,8 faiz çoxdur. Bu proqnoz ölkdə artıq səkkiz ildir ki müşahidə edilən tikinti bumu ilə bağlıdır. 2009-cu ildə ÜDM-in tərkibində tikinti sektorunun xüsusi çəkisi cari ildəki 6,6 faizə qarşı 7,9 faiz təşkil edəcək. Müvafiq olaraq, daşınmaz əmlak və icarə əməliyyatları sahəsində məşğul olanların sayı artır. 2009-cu ildə bu sahədə 129,9 min nəfər məşğul olacaq ki, bu da 2008-ci ildə gözlənilən göstəricidən 3 faiz, 2007-ci ildən 8 faiz, 2006-cı ildən 21,7 faiz çoxdur.
2009 - cu ildə enerji, qaz və su təchizatında 49,3 min nəfər məşğul olacaq ki, bu da cari ilin yekunları üzrə proqnozlaşdırılandan təxminən 5 faiz çoxdur. Müvafiq infrastrukturun genişləndirilməsi və inkişafı hesabına, fasiləsiz qaz, istilik və su təchizatının təmin edilməsi üçün bu sahədə miqyaslı layihələr həyata keçirilir və əmək qabiliyyətli əhali bu layihələrə cəlb olunur.
İşçi qüvvəsinə ən çox tələbat orta və kiçik biznes sahələrində olacaq. Belə ki, gələn il restoran və mehmanxana biznesində 28,3 min nəfər, nəqliyatda, anbar təsərrüfatı və rabitədə 210,3 min nəfər çalışacaq.
İqtisadiyyatın ən yüksək maaşlı sektoru - maliyyə vasitəçiliyində gələn il 21,9 min nəfər məşğul olacaq ki, bu da 2008 - ci ildə gözləniləndən 15,9 faiz çoxdur. Əməktutumlu olmasa da, ölkə iqtisadiyyatında çalışanların ümumi sayında bu sektorun xüsusi çəkisi 0,5 faiz təşkil etsə də, maliyyə vasitəçiliyi daha məhsuldar və kapitalcəlbedəndir.
Gələn il dövlət idarəetməsi və müdafiəsi, sosial təminat sektorunda iş yerlərinin proqnozlaşdırılan ənənəvi azalması olmayacaq. Əksinə, burada 276,9 min nəfər məşğul olacaq ki, bu da 2008- ci ildə gözləniləndən 0,65 faiz çoxdur.
Hökumətin proqnozlarına əsasən, 2009 - cu ildə iş yerlərinin güman ediləın artımına baxmayaraq, gələn il rəsmi işsiz statusu olan şəxslərin sayı 9,1 faiz - cari ilin yekunları üzrə proqnozlaşdırılan 57,9 min nəfərdən 63,2 min nəfərədək artacaq. Lakin Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatlarına əsasən, 2008 - ci ilin doqquz ayı ərzində işsiz qismində 44,7 min nəfər rəsmi qeydiyyata alınıb. Yanvar - sentyabr ərzində işsizlərin sayı 11,4 faiz, sentyabrda - 0,2 faiz azalıb. Rəsmi qeydiyyata alınmış işsizlərin sayının azalması tendensiyası 2006-cı ilin aprelindən müşahidə olunur.
Bu işdə Əmək və Sosial Müdafiə Nazirliyinin keçirdiyi əmək yarmarkaları və ümumilikdə ölkədə yeni iş yerlərinin açılması böyük rol oynayıb. Təxmini olaraq, rəsmi işsizlərin sayının artması qeydiyyatdan keçməmiş işsizlərin "kölgədən" çıxması və ya dövlət müəssisələrində ştatların kütləvi azaldılması ilə bağlı olacaq.
İşsizlərin sayının və iqtisadi fəal əhalinin nisbəti 1,43 faizədək artacaq. Bu rəqəm yalnız rəsmi qeydiyyatdan keçmiş işsizlərin sayını əks etdirir. Ekspertlərin real qiymətləndirmələrinə görə, işsiz şəxslərin sayı çoxdur və buna görə də görülməsi zəruri olan işlərin miqyasını qiymətləndirmək kifayət qədər çətindir.
Müəlliflə əlaqə saxlamaq üçün elektron ünvan: [email protected]