Azərbaycan, Bakı, 21 fevral /Trend, müxbir T.Cəfərov/
Avropa İttifaqının iqtisadi məsələlər üzrə müşaviri Mehrdad Emadi İranda növbəti ilin büdcəsinin 46 faiz artmasına (İranda il martın 21-də dəyişir) bu ölkədəki iqtisadi tədbirlərin uğursuzluğunun səbəb olduğunu düşünür.
"İranda büdcənin həcminin artmasına iki amil, subsidiyaların ləğvi nəticəsində xərclərin gözlənilən səviyyədən aşağı düşməməsi və ölkədəki iqtisadi layihələri üzərinə götürən şirkətlərin yüksək texniki potensiala malik olmaması səbəb olub", - Mehrdad Emadi bazar ertəsi telefonla Trend-ə bildirib.
İran Prezidenti Mahmud Əhmədinejad fevralın 20-də ölkə parlamentə növbəti ilin (1390-cı günəş ili) büdcə layihəsini təqdim edib. Büdcə layihəsini təsdiq etmək üçün Parlamentə 45 gün vaxt lazımdır. Detallar barədə məlumat verilməsə də, Əhmədinejad büdcənin ümumi həcminin 539 milyard dollar təşkil etdiyini açıqlayıb. Bu rəqəm cari ilin büdcəsi ilə (İran tarixi ilə 2010-cu ilin matrından 2011-ci ilin eyni dövrünədək) müqayisədə 46 faiz (171 milyard dollar) artıb. 2010-cu ilin büdcəsinin ümumi həcmi 368 milyard dollar təşkil edib.
Emadinin fikrincə İran höküməti subsidiyaların ləğvi ilə büdcədən subsidiyalara ayırdığı xərclərin azalacağını gözləyirdi, lakin faktiki olaraq, vəziyyət gözlənilən kimi olmadı.
"Hökumət subsidiyaların ləğvi ilə büdcə xərclərinin 8-10 faiz azalacağını gözləyirdi, lakin təcrübədə bu, belə olmadı. Bunun da müxtəlif səbəbləri var. Ümumiyyətlə, subsidiyaların ləğv edilməsi layihəsinin icrasında iqtisadi qiymətləndirilmə düzgün aparılmayıb. Dəqiq hesablanmayıb ki, layihənin mərhələli icrası necə aparılmalıdır", - Emadi deyib.
2009-cu ilin oktyabrında İran Parlamentində ölkə daxilində enerjidaşıyıcıların qiymətinin artırılması haqqında qanun və "Subsidiyaların yönəldilməsi üzrə layihə" təsdiq edilib. İran Prezidenti Mahmud Əhmədinejadın Parlamentə təqdim etdiyi layihədə enerji sektoru üçün subsidiyaların ləğvi və hazırda 75 milyon nəfər təşkil edən əhali üçün adambaşına 50-70 dollar sosial yardım ödənilməsi nəzərdə tutulmuşdu. Qanuna əsasən, İranda neft, benzin və neft məhsullarının qiyməti tədricən artırılmalı və bu, enerjidaşıyıcıların FOB şərtlərilə Fars körfəzində satılan qiymətinin 90 faizindən aşağı olmamalıdır. Təbii qazın orta qiyməti isə ixrac olunan qazın qiymətinin ən azı 75 faizini (ƏDV ilə) təşkil etməlidir. Subsidiyaların ləğv edilməsi ilə Əhmədinejad dövlət xərclərini azaltmağa ümid edirdi.
Emadi əlavə edib ki, İranda İnqilab Keşikçiləri Korpusuna (Sepah ) bağlı şirkətlərin əlində olan iqtisadi layihələrin tamamlanma xərcləri hər gün artmaqdadır. "Sepaha aid şirkətlərin texniki baxımdan potensialları digər özəl şirkətlərlə müqayisədə zəifdir və bu həmin şirkətlərin gördüyü işlərdə xərclərin artmasına səbəb olur", - Emadi deyib.
Son illərdə Əhmədinejad hökuməti dövründə İranın neft və qaz sahəsində böyük layihələrin bir çoxu "Sepah" korpusunun tikinti işləri ilə məşğul olan Xatəmul-Ənbiya Qərargahına verilib. Xatəmul-Ənbiya Qərargahı Cənub Pars layihəsinin 15 və 16-cı fazalarının inkişaf etdirilməsində iştirak edir. Bundan başqa, həmin qərargah ötən il İranın milli neft emalı və neft məhsullarının yayılması şirkəti ilə 850 milyon dollar dəyərində müqavilə imzalayıb. Həmin müqaviləyə əsasən, Xatəmul-Ənbiya Qərargahı 1 810 kilometr uzunluğunda boru kəməri çəkəcək. Hazırda İranın 50 faizdən çox qaz ehtiyatlarına malik olan Cənub Pars layihəsinin 7 milyard dollar məbləğində 21, 22 və 23-cü fazaları da "Sepah"a verilir.
Emadi əlavə edib ki, hazırda Sepah və Bəsicə aid şirkətlərin əlində 1800-ə yaxın iqtisadi layihələr var. "Bu layihələrdən 50 faizində sərmayələrin 20-25 faiz artırılmasına ehtiyac var. Bu da hökuməti büdcəni artırmağa məcbur edir", - Emadi bildirib.