Azərbaycan, Bakı, 25 iyul/ Trend , müxbir Ü.İsmayılova/ 2003 - cü ilin sonunda beş kredit ittifaqı və iki fiziki şəxs Azərbaycanın Kredit İttifaqları Assosiasiyasını (AKİA) yaradıb. Sonradan Azərbaycan ərazisində fəaliyyət göstərən kredit ittifaqlarının əksəriyyəti onların sırasına qoşulub. Hazırda Assosiasiya ölkədə fəaliyyət göstərən 71 kredit ittifaqından 51-ni özündə birləşdirir. 2005 - ci ildə Azərbaycanda kiçik sahibkarlıq və kredit ittifaqları üçün əlavə kapital mənbələrinin inkişafı, həmçinin, Dünya Bankının Fondlarına çıxış əldə etmək üçün AKİA "İcraçı Kredit Agentliyi"nin (İKA) təsisçisi kimi çıxış edir. Kredit ittifaqlarının üzvləri üçün minimal faiz dərəcəsi 25 faiz təşkil edir, maksimal dərəcə 36 faizədək çatır.
Trend -ın Azərbaycanın Kredit İttifaqı Assosiasiyası İdarə Heyətinin sədri Elçin Bağırovla müsahibəsi
- Ötən həftə siz Ümumdünya Kredit İttifaqları Şurasınının (WOCCU) Honkonqda keçirilən illik konfransında iştirak etmisiniz. Azərbaycan və WOCCU-nun əməkdaşlıq perspektivləri necədir?
- Azərbaycan iyulda ilk dəfə olaraq Ümumdünya Kredit İttifaqları Şurasınının növbəti beynəlxalq konfransında iştirak edib. Bu konfransa dünyanın 48 ölkəsindən 1300 nümayəndə qatılıb. Biz WOCCU-da üzvlüyə dair çoxdan ərizə versək də, üzvlük haqları uyğun gəlmədiyindən, iştirak edə bilmədik. Bu il WOCCU-nun Direktorlar Şurası Nizamnaməni dəyişməyi qərara alıb ki, bu da dördmərhələli üzvlük haqqlarını nəzərdə tutur. Birinci il biz ümumi məbləğin $5 min məbləğində dörddə birini, ikinci il yarısını, üçüncü il 75 faizini, bu təşkilatda iştirakımızın dördüncü ili isə, üzvlük haqqının tam məbləğini ödəməliyik.
Bizim fikrimizcə, üzvlük haqqı çox olsa da, WOCCU tərəfindən qaytarmalar bu məbləğdən daha çoxdur. Təşkilat Kredit İttifaqları haqqında qanunvericiliyin dəstəklənməsində bizə yardım edir. Bununla əlaqədar WOCCU-nun mütəxəssisləri Milli Bank və digər dövlət strukturları ilə görüşlər keçirmək üçün sentyabrda Azərbaycana gələcəklər. Təşkilat kredit işinin aparılmasının beynəlxalq standartlarının tətbiqi üçün məsləhət və treninqlər aparır. Lakin biz hələ ki bu standartlara keçə bilmərik; bizim standartlara uyğun təcrübəmiz yoxdur.
- Bu gün Assosiasiya "Kredit İttifaqları haqqında" Qanunun təkmilləşdirilməsi üzrə iş aparırmı?
- Bəli, hazırda biz 2000 - ci ildə qəbul edilən "Kredit İttifaqları haqqında" Qanuna riayət edirik. Birinci mərhələdə biz mövcud Qanuna dəyişiklik və əlavələr işləməyi planlaşdırırdıq, lakin sonra WOCCU-nun mütəxəssislərinin hazırladığı digər qanun layihəsini təklif etməyi qərara aldıq. Mövcud Qanunun əsas problemli cəhətləri kredit ittifaqlarının depozitlərinə qoyulan qadağalardır ki, bu da təhlükəli və risklidir;faktiki olaraq, bu Qanuna əsasən, pul satışı ilə məşğul institut alınıb.
Qanunda nəzərə çarpan boşluq bir də odur ki, Kredit İttifaqı öz prinsipinə görə, kredit kooperatividir. Azərbaycanın kooperativlər haqqında Qanunu isə, Kredit İttfaqları haqqında Qanunu əhatə etmir. Bununla əlaqədar, İttifaqlar bu gün MMC kimi qeydiyyatdan keçirlər ki, bu da Kredit İttifaqının prinsiplərinə uyğun gəlmir.
Üçüncüsü, Kredit İttifaqları mənfəət vergisi ödəyir. İttifaq mənfəətli təşkilat olmasa da, Azərbaycan kredit ittifaqları 22 faiz mənfəət vergisi ödəyir. İttifaqlar bu vergi növündən azad edilməldirlər ki, bu da dünyanın çox ölkələrində təcrübədən keçirilir.
WOCCU yeni qanun layihəsinin hazırlanmasında bizə yardım edir. Tamhüquqlu üzv olmasaq da, artıq bizə müasir standartlar üzrə hazırlanmış layihə variantı göndərib. Biz bu sənədi təqdir edilməsi üçün müvafiq orqanlara təqdim etmişik və ümid edirik ki, 2009 - cu ildə qanun layihəsini ölkə parlamentinə verəcəyik.
- Bu gün kredit ittifaqlarının inkişafı hansı mərhələdədir? Əlavə vəsait cəlb etmək üçün hansı beynəlxalq maliyyə institutları ilə danışıqlar aparırsınız?
- Düşünürəm ki, kredit ittifaqlarının mükəmməl inkişafı üçün bizə səkkiz il lazım olacaq və bu, təşkilatın strateji planında nəzərdə tutulub. Plan üç mərhələyə bölünüb:
- 2008 -2012 - ci illər - təhsil və inkişaf;
- 2012 - 2014 - cü illər - ittifaqların beynəlxalq standartlara çata biləcəkləri dövr;
- 2014 - 2016 - cı illər - Azərbaycanın kredit ittifaqlarının inkişaf etmiş Qərb ölkələrinin kredit təşkilatları ilə bir səviyyədə olacağı dövr.
Lakin inkişafa mane olan mövcud problemləri inkar etmək lazım deyil. Bura bəzi kredit ittifaqları tərəfindən kredit məsələsinin başa düşülməməsi, əhalinin kredit psixologiyasının dərk edilməməsi, kredit ittifaqlarının öz bizneslərini başa düşməmələri daxildir. O qədər də az vacib olmayan vəsait çatışmazlığı problemi var. Vəsaitlər həm ümumi işin inkişafı, həm də ayrı-ayrılıqda hər kredit ittifaqı üçün vacibdir. Hazırda kredit ittifaqları əlavə vəsait cəlb etmədən inkişaf edə bilməzlər.
Biz əsas vəsaitləri Azərbaycan hökuməti və Dünya Bankının "Kənd təsərrüfatı və kredit inkişafı" layihəsi çərçivəsində alırıq. Ölkə bankdan artıq $10 mln. alıb və bu il daha $8 mln. alacaq.
Biz texniki yardımın alınması üçün AYİB, Alman İnkişaf Bankı KfW, Kanada və İrlandiya Kredit Assosiasiyaları ilə danışıqlar aparırıq.
Kredit ittifaqlarının vəsait çatışmazlığına görə yaranan mühüm problemlərindən biri Milli Bankın 14 faizlik təkrarmaliyyələşdirmə dərəcəsidir. İcraçı Kredit Agentliyinin (İKA) inzibati xərclərinin 3 faiz təşkil etməsi və üstəgəl 22 faiz mənfəət vergisi ödəməyimizi nəzərə almaqla, həddən artıq çoxdur.
Bəzən gözlənilməz xərclər də olur və bundan əlavə, kənd təsərrüfatı sahəsi ən riskli sahələrdən biridir. Bu problemin həlli ilə əlaqədar kredit ittifaqları üçün bu dərəcənin azaldılması məqsədilə, hazırda Maliyyə Nazirliyi ilə danışıqlar aparırıq. Düşünürəm ki cavab müsbət olacaq.
Kredit ittifaqları, həmçinin, biznesin aparılmasında savadsızlıq problemi ilə qarşılaşırlar. Biz müştərilərimizi üç kateqoriyaya ayırırıq:
- mədəni fırıldaqçılar - onlar vəsait almaq üçün müraciət edir, vəsaiti alır və aldatmağa çalışırlar ki, yekun bu problemin hüquq-mühafizə orqanları tərəfindən həlli ilə başa çatır.
- pul qazanmaq istəyən, lakin necə qazanmağı bilməyən insanlar. Biz onlara yardım edirik.
Necə işləmək lazım olduğunu bilən və məsləhətlərə deyil, vəsaitlərə ehtiyacı olan insanlar. Biz bu vəsaitləri onlara veririk.
- Hazırda Kredit İttifaqları Assosiasiyası hansı layihələr üzərində işləyir?
- Biz peşəkar, akademik kredit ittifaqlarının yaradılması üzərində işləyirik. Bu təşkilat daxilində kredit ittifaqı yaradan bir strukturda işləyən insanlar qrupudur. Peşəkar kredit ittifaqı müəyyən kapitalın toplanılmasınını nəzərdə tutur ki, sonra bu kapital növbə ilə, zərurətə görə, ittifaqın üzvlərinə verilir. Faizlərlə geri qaytarılan vəsaitlər yenidən kapitala gedir. Bu ittifaqlar bu gün ölkə bazarında təklif olunan istehlak kreditlərinə nisbətən daha aşağı faizli kreditlər verməyə imkan verir. Dövlət İqtisad Universiteti akademik kredit ittifaqının yaradılması ilə əlaqədar məsləhət almaq üçün bizə müraciət edib.
Assosiasiyanın yaxın planlarına bank treninq-mərkəzinə bənzər böyük treninq-mərkəzin yaradılması daxildir. Bu layihənin reallaşdırılması üçün Rusiyanın Kredit İttifaqları Liqası ilə texniki dəstək üzrə danışıqlar aparırıq. Layihənin reallaşdırılması, hələ ki, vəsait çatışmazlığına görə yubanır. Bunun üçün biz USAİD-ə, Kanadanın Mərkəzi Kredit İttifaqına müraciət etmişik.
Müəlliflə əlaqə saxlamaq üçün elektron ünvan: [email protected]