Azərbaycan, Bakı, 03 mart / Trend , müxbir Е.Оstapenko / Dünya maliyyə böhranı üzündən Avropa İttifaqının çətin maliyyə durumu ilə üzləşməsi Avrointeqrasiyaya can atan namizəd ölkələrin səylərinə mane olmayacaq, ancaq Aİ-nin özü genişlənməyə tələsməyəcək.
"Böhran müvəqqəti bir şeydir, Aİ-nin cəlbedici qüvvəsi isə hər şeyə rəğmən qalır", - Avropa üzrə hüquqi doktor Dmitri Koçenov hesab edir.
Aİ liderləri bazar günü Brüsseldə baş tutan iqtisadi problemlərə həsr olunmuş növbədənkənar sammitdə qərara gəlib ki, Şərqi Avropaya maliyyə böhranı ilə mübarizə üçün ümumi plan lazım deyil. Böhrandan daha çox əziyyət çəkmiş Şərqi Avropa ölkələrinə xüsusi "xilasetmə və sabitləşmə proqramı"nın yaradılması ilə 190 milyard avro ayrılması təklifi qəbul edilməyib. Görüş iştirakçıları qərara gəlib ki, hər ölkənin öz çətinlikləri var və onları ümumi metodlarla həll etmək səmərəli olmazdı.
"Aİ-nin daha zəif maliyyə inkişafına malik ölkələrə yardımdan imtina etməsi onun namizəd ölkələr üçün cəlbediciliyini azaltmır", - ekspertlər hesab edir.
"Aİ heç vaxt maliyyə yardımı ilə cəlbedici olmayıb", - Koçenov hesab edir. Onun sözlərinə görə, Aİ Qərbi Avropa bazarlarına çıxış təmin etdiyi üçün cəlbedicidir.
"Heç kim Şərqi Avropa ölkələrinə pul vermək fikrində deyil, amma heç kim də onların mallarının Qərbi Avropa bazarlarında satışına mane olmayacaq, - Trend -a telefonla Qroningendən (Hollandiya) Koçenov - Qroningen Universitetinin dosenti deyib. - Bu, Şərqi Avropa ölkələrinin iqtisadiyyatlarının gələcək inkişafı üçün vacibdir".
"Böhrandan çox zərər çəkmiş İslandiyada Aİ-yə üzvlük çox ciddi olaraq gündəmdədir. Çünki bu ölkə Aİ-ni gələcək, bu kimi böhranların qarşısında duracaq qalxan kimi nəzərdən keçirir", - Koçenov hesab edir.
Avrointeqrasiya üzrə ən aparıcı avropalı ekspertlərdən olan Tomas Klo böhranın yaratdığı iqtisadi qeyri-sabitliyin radikal partiyaların güclənməsinə gətirib çıxarmasının mümkünlüyünü nəzərdən keçirir. "Onların içərisində Aİ-yə üzvlüyə əks mövqedən çıxış edən millətçi radikal partiyalar da ola bilər", - Trend -a Parisdən telefonla, Beynəlxalq münasibətlər üzrə Avropa Şurasının Paris mərkəzi ofisinin (ECFR) redaksiya direktoru və başçısı Klo deyib.
Ancaq Klo, məsələn, Aİ-nin genişlənmək perspektivi vacib, həyati əhəmiyyət daşıyan Balkan ölkələrinin özlərinin İttifaqa qoşulmaqdan imtina edəcəklərinə inanmır.
Aİ-yə namizəd Balkan ölkələri arasında Xorvatiya, Makedoniya (artıq giriş prosesinə başlamış) və Serbiya var.
Avropa İttifaqına daxil olmaq səyləri, Aİ-nin özünün yaxın gələcəkdə yeni genişlənməyə hazır olduğu anlamına gəlmir.
"Aİ siyasi və iqtisadi cəhətdən yeni genişlənməyə hazır deyil", - Trend -a elektron poçtla Fransa Beynəlxalq Münasibətlər İnstitutunun (IFRI) Aİ-nin genişləndirilməsi üzrə aparıcı eksperti Elian Mosse deyib.
Klo hesab edir ki, Aİ İttifaqda olmaq üçün vacib olan iqtisadi və siyasi meyarlara riayət edəcəyi şərtilə Balkan ölkələri, Ukrayna və Türkiyə kimi namizəd ölkələrin üzvlük perspektivlərinin saxlanılmasının vacibliyini anlayır.
Türkiyənin Avropa İttifaqına daxil olması danışıqları 2005-ci ildə başlanılıb və ekspertlərin proqnozuna əsasən, Türkiyə yaxın 10-15 ildə Aİ-nin tamhüquqlu üzvü ola biləcək.
Türkiyənin Aİ yolunda əsas maneə yunan Kipri ilə ərazi mübahisələridir.
Aİ-nin Ukrayna ilə yeni müqavilə ətrafında danışıqları 2007-ci ildə başlanılıb. 2008-ci il sentyabrın 9-da keçirilən Ukrayna-Aİ sammitində bu müqavilə öz adını alıb - assosasiya müqaviləsi. Tərəflər yeni müqavilə haqqında danışıqları 2009-cu ilin sonunda bitirmək fikrindədir.
"Hazırkı böhran, durumu çətinləşdirir, amma mən, ayrı-ayrı siyasətçilərin gecikmə tərəfdarı kimi çıxış etməsi halında belə Aİ-nin öz öhdəliklərindən geri çəkilməsi üçün elə bir ciddi əsas görmürəm", - Klo deyib.
"Aİ gələcək genişlənmə məsələsini nəzərdən keçirməzdən əvvəl güclü iqtisadi və siyasi mövqeyə malik olmalıdır", - Klo hesab edir.
2004-cü ildəki ən böyük genişlənmə Aİ-yə Macarıstan, Kipr, Latviya, Litva, Malta, Polşa, Slovakiya, Sloveniya, Çexiya və Estoniyanı yəni Kipr və Malta istisna olmaqla, bütün sabiq "kommunist bloku"nu "gətirmişdi". Daha üç il sonra, 2007-ci ildə Aİ-yə daha iki sabiq xalq demokratiyası - Bolqarıstan və Rumıniya qoşulub. Aİ-nin əhalisi 500 milyon nəfərə qədər çatıb. Bu blok dünya ÜDM-nin 30 faizini hasil edir və bütün dünya ticarətinin 17 faizini idarə edir.
Aİ-nin güclü siyasi və iqtisadi mövqe əldə etməsi onun hazırkı böhrandan necə çıxacağından asılı olacaq.
"Aİ indiyə qədər rastlaşdığı bütün böhranlarda olduğu kimi, cari böhrandan da yenilənmiş şəkildə çıxacaq", - Klo hesab edir.
"O ya daha güclü və inteqrasiyalaşmış, ya da zəifləmiş olacaq", - Klo bildirib.
"Avropa inteqrasiyasının sürəti getdikcə artırdı və bu məhfum böhranlardan sonra daha da uğurlu olub", - Koçenov bildirib. Onun sözlərinə görə, Avropa inteqrasiyasının tarixi göstərib ki, hər böhrandan sonra Aİ daha möhkəm, daha dözümlü olub.
Klonun fikrincə, Aİ-nin cari iqtisadi böhrandan necə çıxacağı Aİ ölkələrinin daha zəif ölkələrinə qarşı, Aİ-nin qanununun onları məcbur etdiyi durumdan daha üstün olub-ola bilməyəcəyindən asılı olacaq.
"Onlar bunun üçün özlərində cəsarət və müdriklik tapsalar, Aİ daha güclü olacaq. Əks halda Aİ zəifləyəcək", - Klo bildirib .
Məqalə müəllifi ilə əlaqə ünvanı: [email protected]