...

Azərbaycan, Türkmənistan və İran Xəzər dəniz turizmini yarada bilər - İranın vitse-prezidenti (MÜSAHİBƏ)

Siyasət Materials 2 Fevral 2010 17:11 (UTC +04:00)

Azərbaycan, Bakı, 02 fevral / Trend , müxbir T.Cəfərov/

Trend -un Fars redaksiyasının İran Prezidentinin müavini, Turizm və Mədəni Abidələrin Mühafizəsi İdarəsinin rəisi və Azad İqtisadi Zonalar üzrə Mərkəzin sədri Həmid Bəqayi ilə müsahibəsi

- Cari ildə İranın turizm sektorunun inkişafına nə qədər investisiya yatırılıb (İran təqvimi üzrə martda başa çatmalıdır)?

- Cari ildə turizmin inkişafı üçün müxtəlif sahələrdə 1 milyard dollar həcmində sərmayə yatırılıb. Ötən il 2 milyon 200 min nəfər İrana səfər edib. Bu il bu rəqəm hələlik 1 milyon 700 min nəfərə çatıb. Ölkədə turizmin inkişafı üçün hazırda bir çox sayda mehmanxana, restoran, qonaq evləri tikilməkdədir. İranda turizm sahəsində inkişaf çox zəif olub və bu sahədə işlərin görülməsinə yenicə başlanılıb.

- İran minillik tarixi abidələr ölkəsidir, eləcə də İranda İmam Rza və onun bacısı Həzrət Məsumənin ziyarətgahları yerləşir. Turizimin inkişaf etdirilməsi və turistlərin qonşu ölkələrdən, xüsusilə də Azərbaycandan İrana səfər etməsi üçün hansısa proqramlarınız varmı?

- Bizim bir müddət əvvəl Azərbaycanın turizm naziri ilə müzakirələrimiz olub. Azərbaycanlı şiələr səkkizinci İmam Həzrət Rza və onun bacısı Həzrət Məsumənin qəbrlərini ziyarət etmək istəyirlər. Biz istərdik ki, İranda fəaliyyət göstərən turizm şirkətləri, eləcə də Azərbaycanda fəaliyyət göstərən turizm şirkətləri gediş-gəlişlərin artırılması üçün fəaliyyətlərini genişləndirsinlər. Hazırda İran və Azərbaycan arasında viza rejiminin birtərəfli ləğv olunmasının icrası turizm şirkətlərinə bu işdə kömək ola bilər. Turizm şirkətləri İranın sərhəd zonasında, eləcə də Təbrizdə olan dəmiryol xidmətlərindən istifadə edərək Məşhəd şəhərinə turlar təşkil edə bilərlər. İran tərəfi olaraq da biz çalışacağıq ki, İranın turizm şirkətlərini turistlərin mübadiləsi üçün şəraitin asanlaşdırılmasına və Azərbaycan tərəfi ilə əməkdaşlıq etməyə hazırlayaq. Deməliyəm ki, hazırda Azərbaycandan İranın Məşhəd şəhərinə ziyarət məqsədi ilə çoxlu sayda zəvvar gəlir. Lakin İran və Azərbaycan arasında turizm sahəsində əlaqələrin inkişafı üçün potensial genişdir.

- Azad və xüsusi iqtisadi zonaların yaradılması İran iqtisadiyyatında nə kimi rol oynaya bilər?

- Azad və xüsusi iqtisadi zonalarda özəl güzəştlər tətbiq olunur. Azad zonalarda sərmayə yatırmaq üçün sərmayədarlardan əlavə dəyər vergisi alınmır. Əcnəbi vətəndaşların azad zonalara giriş-çıxışı sərbəstdir. Azad zonalara həmçinin hər cür sərmayənin sərbəst giriş-çıxışı, eləcə də hər növ məhsulun idxal və ixracı üçün gömrük xərcləri alınmır. Deməli, azad zonalarda yuxarıda sadaladığımız 4 özəl xüsusiyyət mövcuddur.

Özəl iqtisadi zonalar azad zonalarla müqayisədə bir qədər fərqlidir. Fərq də bundan ibarətdir ki, özəl iqtisadi zonalarda məhsulların idxal və ixracına gömrük xərcləri alınmır.

- Sizcə, azad və özəl iqtisadi zonaların yaradılması İran və qonşu ölkələr arasında ticari və iqtisadi əlaqələrin inkişafı üçün körpü rolu oynaya bilərmi?

- Bəli, ümumiyyətlə dünyanın müxtəlif regionlarında azad və özəl iqtisadi zonaların yaradılmasında məqsəd elə budur. Zonaların yaradılmasında əsas məqsəd ilk növbədə həmin ölkənin qonşu ölkələrlə iqtisadi əlaqələrini, eləcə də qonşu ölkələrin həmin ölkə ilə əlaqələrini genişləndirmək üçün şəraitin sadələşdirilməsidir. Nümunə üçün Azərbaycan sərhədində yerləşən Araz iqtisadi və sənaye zonasını göstərmək olar. Həmin zonada məhsulların tranziti, məhsulların istehsalı üçün investisiya və sərhəd zonasında məhsulların mübadiləsi üçün böyük potensial yaradılıb. Düzdür, Araz azad zonası qısa müddətdir yaradılıb və çox böyük keçmişi yoxdur. Lakin İranda Kiş, Qeşm, Çabahar, Ərvənd kimi digər azad zonalar da var ki, orada digər əcnəbi ölkələrlə iqtisadi mübadilələr aparılır.

Azad zonalarda olan ən əhəmiyyətli üstünlük həmin zonalarda əlavə vergilərin tutulmamasıdır. Bu, məhsulların istehsal xərclərinin azalmasına səbəb olur. Biz bəzi vaxtlar azad iqtisadiyyat tətbiq olunmuş ölkələrdə və bəzi gömrük xərcləri alınmayan ölkələrdə azad zonaların yaradılmasının şahidi oluruq. Bunun səbəbini araşdırdıqda görürük ki, onlar məhsulların istehsal xərclərinin azaldılmasına çalışırlar. Məhsulların istehsal xərclərinin azalmasına təsiredici amillərdən biri də əlavə dəyər vergilərinin tutulmamasıdır. İranın azad zonalarında gömrük xərclərinin alınmaması da məhsulların istehsal xərclərinin azalmasında təsiredici rol oynayır.

Azad və xüsusi iqtisadi zonalar yaradılanda, burada əsasən bütün növ məhsulların alış-verişi və istehsalı nəzərdə tutulur. Dünyada istehsal oluna biləcək məhsulların hamısının İranın azad zonalarında istehsalı üçün potensial mövcuddur. Neft hasilatı (İranın Qeşm azad zonasında), kimyəvi məhsullar, tikinti, gündəlik ləvazimat, ərzaq, tibbi sənayesi və dərman preparatları, avtomobil və gəmi istehsalı kimi sahələrin İranın azad və xüsusi iqtisadi zonalarında yer ala bilməsi üçün şərait var. Məhsulların tranziti üçün azad və iqtisadi zonalarda şərait var. Məhsullar həmin zonalarda saxlanılıb digər regionlara ixrac oluna bilər.

İranın azad zonalarında illik 1,5 milyard dollar həcmində məhsulların idxalı üçün potensial mövcuddur. Hər bir ölkədə gəlirlərin və iqtisadi fəaliyyətin bir qismi idxalat sahəsindədir. İranın azad zonaları idxalat sahəsində vasitə rolunu oynayıb. Ölkədə sənaye istehsalının bir hissəsi bu vasitə ilə təmin olunub. Bununla yanaşı, bu zonalarda investisiyalar yatırlıb. Həmin zonalarda ixracat üçün potensial mövcuddur. Hazırda inkişaf etdirilən Ərvənd azad zonasından gündəlik İraqa 5 milyon dollar həcmində ixrac potensialı var və hər gün bu zonadan İraqa ixracat olur.

Azad zonalarının potensialından istifadə edə biləcək yerlərdən biri də Naxçıvan Muxtar Respublikasıdır. Bu muxtar respublika İran və Azərbaycan sərhədində yerləşən Araz iqtisadi zonasının potensialından istifadə edə bilər. Naxçıvan Muxtar Respublikasının hazırkı şəraitini nəzərə alsaq, bu azad zona Naxçıvan və İran arasında ticari əlaqələrin inkişafında böyük rol oynaya bilər.

- İran və Azərbaycan arasında müştərək üç sərhəd zonası (Biləsuvar, Astara və Culfa) var. Bu sərhəd zonalarında azad və xüsusi iqtisadi zonalar yaradılması üçün hansısa proqram nəzərdə tutulubmu?

- Astara sərhəd keçid zonasında xüsusi iqtisadi zona mövcuddur. Digər tərəfdən, Araz azad zonasının Naxçıvan Muxtar Respublikası və Biləsuvar sərhəd zonaları ilə əlaqələri var. İranın Kəlheybər sərhəd zonasında İran və Azərbaycan arasında əlaqələr mövcuddur.

Bizim Azərbaycan tərəfi ilə İranın azad və xüsusi iqtisadi zonalarında investisiya yatırması ilə bağlı bir neçə dəfə müzakirələrimiz olub. Hazırda Azərbaycan sərmayəçilərindən bir çoxu Araz iqtisadi zonasında sərmayə yatırıb və fəaliyyət göstərir. Fürsətdən istifadə edərək elə sizin vasitənizlə Azərbaycan Respublikasının sərmayəçilərini İranın azad və xüsusi iqtisadi zonalarında, xüsusilə Araz azad zonasında sərmayə yatırmağa dəvət edirəm. Biz bu zonalarda sərmayə yatırmaq üçün lazım olan məlumatları, eləcə də iqtisadi paketləri onlara təqdim etməyə hazırıq. Hazırda bu zonalarda investisiya yatırmaq üçün çox yaxşı fürsət var. Ona görə ki, bu azad zonaların əksəriyyətində iş qurmaq üçün hələ çox geniş potensial mövcuddur.

- İran və Azərbaycan arasında sərnişin gəmi reyslərinin açılması nəzərdə tutulub. Bu reyslər nə vaxt və hansı şəraitdə həyata keçiriləcək?

- İran fevralın 1-dən Azərbaycanla viza rejimini birtərəfli ləğv edib və onun icrasına başlayıb. Biz qərara gəlmişik ki, İranın şimal regionu ilə Azərbaycanın Bakı limanı arasında "Mirza Kuçək Xan" sərnişin gəmisini istifadəyə verək. Biz Xəzərdə sərnişin daşınmalarını inkişaf etdirə bilərik.

Hazırda İranda sərnişin gəmilərinin yanalma körpülərinin az olması bizim problemlərimizdən biridir. Ənzəli limanında sərnişin gəmilərinin yanalma körpülərinin tikilməsində Azərbaycan sərmayəçiləri investisiya yatırmaq istəsə, biz onlar üçün şərait yaratmağa hazırıq. Sərnişin daşınmaları üçün mövcud olan problemlərdən biri də sərnişin gəmilərinin az olmasıdır. Xəzər dənizində sərnişin daşıyan gəmilər çox deyil, digər tərəfdən Türkmənistanda Türkmənbaşı limanı var. Həmin liman həm azad zona, həm də turizm üçün əlverişli zonadır. Biz Bakı-Türkmənistan-İran sərnişin gəmi reysi açmaqla, Xəzəryanı ölkələr arasında dəniz sahəsində turizmi inkişaf etdirə bilərik. Hazırda biz Azərbaycan, Türkmənistan və İran arasında sərnişin gəmi reysinin açılması məsələsini müzakirə edirik. Nəzərdə tutulub ki, Azərbaycan və Türkmənistanın Tehrandakı səfirləri öz ölkələrində aidiyyatı qurumlarla bu məsələni detallı şəkildə müzakirə edib bizə bildirsinlər. Bizim üçün bu reysin açılması gündəlikdədir və Azərbaycan ilə Türkmənistanın cavabını gözləyirik.

- Mətbuatda sizin Azərbaycanının Tehrandakı səfiri ilə ötən cümə axşamı görüşünüz barədə məlumatlar yayılmışdı. Görüşdə hansı məsələlər müzakirə olundu?

- Ötən həftənin cümə axşamı Tehranda İslam ölkələrinin səfirlərinin konfransı keçirildi. Azərbaycanın səfiri də bu konfransda iştirak etdi. Bu konfrans çərçivəsində səfirlə görüşüm oldu. Görüşdə İran və Azərbaycan arasında sərnişin gəmi reysinin açılması üçün işlərin tezləşdirilməsi məsələsi və Azərbaycandan olan bankların İranda, xüsusilə də İranın azad və xüsusi iqtisadi zonalarında təsis olunması məsələsi müzakirə edildi. Həmin görüşdə bu iki məsələ ilə bağlı detallı şəkildə müzakirə aparmaq üçün bir daha görüşmək barədə razılıq əldə olundu. Ümid edirəm ki, yeni səfirin köməyi ilə biz tez bir zamanda bu məsələlərlə bağlı razılıq əldə edə biləcəyik.

Xəbər lenti

Xəbər lenti