Bakı. Trend:
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin himayəsi altında və Nizami Gəncəvi Beynəlxalq Mərkəzinin təşkilatçılığı ilə Bakıda keçirilən “Dünya düzəninin yenidən düşünülməsi: Çağırışların fürsətə çevrilməsi” mövzusunda XII Qlobal Bakı Forumun birinci gününün sonuncu paneli keçirilib.
Trend xəbər verir ki, Bosniya və Herseqovinanın BMT yanında daimi nümayəndəsi, Bosniya və Herseqovinanın sabiq Baş naziri, Bosniya və Herseqovinanın sabiq Baş nazirinin müavini Zlatko Laqumdziyanın moderatorluğu ilə keçirilən “Gələcək üçün BMT paktı: Yeni qlobal konsensusun yaradılması" adlı panel iclasda Şimali Makedoniya Respublikasının Prezidenti Qordana Silyanovska Davkova çıxış edib.
O qeyd edib ki, qlobal institutlarda islahatlar aparılmalıdır.
"Qlobal təsisatların BMT Nizamnaməsinin həyata keçirilməsində daha legitim, ədalətli, daha effektiv və daha ardıcıl olması üçün mühüm islahatlara ehtiyac var. Təhlükəsizlik Şurasının beynəlxalq sülhün və təhlükəsizliyin qorunmasında daha məsuliyyətli və hesabatlı olması üçün qurum genişləndirilməlidir, islahatlar aparılmalıdır və demokratikləşdirilməlidir. Baş Assambleya təkcə müzakirələr üçün deyil, həm də siyasətin qurulması üçün əsas nümayəndə orqanı kimi öz layiqli yerini tutmalıdır.
Beynəlxalq Məhkəmənin qərarları hamı üçün məcburi olmalıdır. Yalnız bu yolla BMT mövcud geosiyasi, iqtisadi, ekoloji, iqlim, texnoloji və demoqrafik çağırışlara cavab verə bilər", - o bildirib.
Onun sözlərinə görə, BMT-nin çoxtərəfli sənədləri artıq müasir çağırışlara cavab verə bilməz.
"1945-ci ildəki kimi iddialı məqsədlərlə 2025-ci ildə Birləşmiş Millətlər Təşkilatının yaradılmasını təsəvvür etmək demək olar ki, mümkün deyil. BMT beynəlxalq münasibətlərdə daha az mürəkkəblik və daha çox proqnozlaşdırıla bilən, çoxdan keçmiş bir dövr üçün yaradılmışdır. O vaxtdan bəri dünya əhəmiyyətli geosiyasi, geoiqtisadi, elmi, texnoloji və sənaye transformasiyalarından keçib. Üzv dövlətlərin sayı və dünya əhalisi artıb. Qloballaşma dərinləşdi və çağırışlar çoxaldı.
Bununla belə, BMT-nin səlahiyyətləri, strukturları və prosedurları təsis edildiyi gündən bəri əsasən dondurulmuş vəziyyətdə qalıb. Lazım olan islahatlar üçün bir çox imkanlar əldən verildi. BMT-nin köhnəlmiş çoxtərəfli alətləri artıq müasir geosiyasi, iqtisadi, ekoloji, demoqrafik və texnoloji çağırışlara cavab verə bilmir", - o bildirib.
Onun sözlərinə görə, Birləşmiş Millətlər Təşkilatına bu gün həmişəkindən daha çox ehtiyac var.
"Bununla belə, nadir hallarda BMT indiki kimi siyasi cəhətdən marjinallaşdırılıb", - o bildirib.
Videomüraciətlə çıxış edən BMT baş katibinin siyasi məsələlər üzrə müavini Qay Rayder qeyd edib ki, gələcək üçün BMT paktı ilə bağlı razılığın əldə edilməsi özlüyündə indiki geosiyasi şəraitdə mühüm uğur idi, lakin onun tam həyata keçirilməsi ilə real nəticələr əldə olunacaq.
"Biz irəli getməliyik və bütün səviyyələrdə açılmış imkanlardan istifadə etməliyik. Pakt 21-ci əsrdə qlobal idarəçiliyi gücləndirmək məqsədi daşıyır ki, beynəlxalq institutlar dəyişmiş dünyada səmərəli fəaliyyət göstərə bilsinlər. O, 1963-cü ildən bəri ilk dəfə olaraq Afrikaya qarşı tarixi ədalətsizliklərin düzəldilməsi prinsipini təsbit edən BMT Təhlükəsizlik Şurasının islahatı və Şuranın daha təmsilçi olması zərurəti kimi mühüm müddəaları ehtiva edir", - o bildirib.
Onun sözlərinə görə, sənəddə inkişaf etməkdə olan ölkələrin maraqları nəzərə alınmaqla qlobal maliyyə arxitekturasına dəyişikliklər də nəzərdə tutulub. Buraya qabaqcıl texnologiyalara, o cümlədən süni intellektə ədalətli çıxışı təmin edəcək qlobal rəqəmsal pakt daxildir və ilk dəfə olaraq inkişaf etməkdə olan ölkələri rəqəmsal sahənin tənzimlənməsi prosesinə cəlb edir. Pakt həmçinin ilk dəfə olaraq dövlətlərin gələcək nəsillər üçün qəbul edilən qərarların uzunmüddətli nəticələrini nəzərə almaq öhdəliklərini müəyyən edir.
"BMT-nin Baş Katibi üzv dövlətlərdən əsas beynəlxalq proseslər vasitəsilə islahatları irəlilətmək üçün paktın yaratdığı impuls üzərində dayanmağa davam edəcəklərini gözləyir. Xüsusilə, 2025-ci ilin iyununda İspaniyada baş tutacaq İnkişaf üçün Maliyyələşdirmə üzrə IV Konfrans beynəlxalq maliyyə sisteminin modernləşdirilməsi üçün imkanlar yaradacaq. 2025-ci ilin noyabrında Qətərdə keçiriləcək Sosial İnkişaf üzrə İkinci Dünya Sammiti regional təşəbbüslərin müzakirəsi üçün mühüm platforma olacaq. Bundan əlavə, pakt beynəlxalq təhlükəsizliyin möhkəmləndirilməsi, insan hüquqlarının və davamlı inkişafın qorunması üçün BMT ilə Afrika İttifaqı, Avropa İttifaqı və digər regional təşkilatlar arasında əməkdaşlığın dərinləşdirilməsini nəzərdə tutur", - o bildirib.
Qay Rayder qeyd edib ki, paktın uğurla həyata keçirilməsi üçün geniş spektrli maraqlı tərəflərin, o cümlədən vətəndaş cəmiyyəti, özəl sektor, yerli hakimiyyət orqanları, milli parlamentlər, elmi ictimaiyyət və başqalarının iştirakı lazımdır.
"Mən sizi paktdakı öhdəlikləri araşdırmağa, ölkəniz üçün ən uyğun olanları müəyyənləşdirməyə və onların real fərq yaratmaq üçün tərəfdaşlıq qurmağa dəvət edirəm", - o əlavə edib.
Bundan əlavə, Türkiyə Prezidentinin xarici siyasət və təhlükəsizlik məsələləri üzrə baş müşaviri Akif Çağatay Kılıç qeyd edib ki, hazırkı münaqişələr dünya düzəninin həssaslığını nümayiş etdirir.
"Son və davam edən münaqişələr - Qəzzadakı müharibə, Ukraynadakı müharibə, Qərbi Afrika və Cənubi Asiyadakı böhranlar hazırkı dünya düzəninin həssaslığını nümayiş etdirir. Azərbaycanla Ermənistan arasında münaqişə 30 ildən artıq davam edib. Biz var gücümüzlə qışqırdıq ki, problem mövcuddur, ədalətsizlik baş verib, amma düzgün hərəkət etməli olanlar susmağı üstün tutdular", - o bildirib.
Kılıç qeyd edib ki, sülhə və İkinci Dünya Müharibəsindən sonra qurulan sistemə inam məhv edilib.
Qeyd edək ki, XII Qlobal Bakı Forumu 13-15 mart tarixlərində keçirilir. Forum Nizami Gəncəvi Beynəlxalq Mərkəzi tərəfindən “Dünya düzəninin yenidən düşünülməsi: Çağırışların fürsətə çevrilməsi” şüarı altında təşkil olunub.
Tədbir çərçivəsində qlobal geosiyasi dəyişikliklər, çoxtərəfli yanaşma, qlobal səhiyyə böhranı, bərpa və dünyanın regional sabitliyi, COP29 və digər vacib qlobal məsələlər müzakirə olunacaq.
Forum 60-dan çox ölkədən 300-dən artıq dünya liderini bir araya gətirəcək. Onların sırasında həmçinin 25-dən çox sabiq prezident, 15-dən çox keçmiş baş nazir, BMT və beynəlxalq agentliklərin təxminən 10 rəhbəri, həmçinin 25-dən çox keçmiş nazir və nazir müavini yer alacaq.
