Azərbaycan, Bakı, 23 may /Trend/
Azərbaycanın Baş prokuroru Zakir Qaralovun müsahibəsi
- Zakir müəllim, Azərbaycan Respublikasında korrupsiyaya qarşı mübarizənin mövcud vəziyyətini necə qiymətləndirirsiniz?
- Mütəşəkkil cinayətkarlığın təhlükəli təzahürlərindən olan korrupsiya ən qədim vaxtlardan mövcud olmaqla bütün cəmiyyətlərə xas olan ən mürəkkəb sosial problemlərdən biridir. Korrupsiya cinayətlərinə qarşı barışmaz və prinsipial mübarizə Sovetlər İttifaqı məkanında ilk olaraq məhz ümummilli lider Heydər Əliyevin rəhbərliyi altında Azərbaycanda başlanılmış və bu istiqamətdə çox qətiyyətli tədbirlər həyata keçirilmişdir. 1993-cü ilin iyun ayının 15-də Azərbaycan xalqının təkidli tələbi ilə siyasi hakimiyyətə xilasedici qayıdış edən ulu öndərin rəhbərliyi altında müstəqil Azərbaycan Respublikasında mütəşəkkil cinayətkarlığa və onun təhlükəli təzahürü kimi korrupsiyaya qarşı mübarizə yeni müstəviyə qaldırılaraq, qabaqlayıcı tədbirlər önə çəkilmişdir. Hüquqa və sosial ədalətə söykənən sivil vətəndaş cəmiyyəti və demokratik dövlət quruculuğu xəttini son 8 ildə tamamilə yeni müstəvidə uğurla davam etdirən Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin rəhbərliyi altında ölkəmizdə korrupsiyaya qarşı mübarizə tədbirlərinin miqyası daha da genişləndirilmişdir. Dövlət başçısının siyasi iradəsinə müvafiq olaraq, fəaliyyətinin ilk vaxtlarından bu ümumbəşəri sosial bəlaya qarşı səmərəli tədbirlərə başlanılmış, 13 yanvar 2004-cü il tarixdə "Korrupsiyaya qarşı mübarizə haqqında" Qanun imzalanmışdır. Azərbaycanda korrupsiya ilə bağlı cinayətlər üzrə həyata keçirilən ibtidai istintaq sahəsində ixtisaslaşmış antikorrupsiya orqanı olan Azərbaycan Respublikasının Baş prokuroru yanında Korrupsiyaya qarşı mübarizə idarəsi yaradılmışdır.
Ölkəmiz korrupsiyaya qarşı mübarizə sahəsində bütün beynəlxalq təşəbbüslərə qoşulmuş, Avropa Şurasının "Korrupsiya ilə əlaqədar cinayət məsuliyyəti haqqında" və "Korrupsiya ilə əlaqədar mülki-hüquqi məsuliyyət haqqında" konvensiyaları ilə yanaşı, Birləşmiş Millətlər Təşkilatının "Korrupsiya əleyhinə Konvensiyası" da Azərbaycanda qüvvəyə minmişdir. Beynəlxalq konvensiyaların ölkə qanunvericiliyinə implementasiyası həyata keçirilmiş, hüquqi və institusional bazanın təkmilləşdirilməsi istiqamətində mühüm addımlar atılaraq korrupsiyaya qarşı mübarizə sahəsində Azərbaycan qanunvericiliyi beynəlxalq standartlara uyğunlaşdırılmışdır. Bütün bunların nəticəsi olaraq, ölkəmizdə korrupsiyaya qarşı hərtərəfli mübarizə üçün əlverişli mexanizm yaradılmışdır. Korrupsiyaya qarşı mübarizə üzrə Dövlət Proqramı uğurla icra edilmiş, 28 iyul 2007-ci il tarixli sərəncamla təsdiq edilməklə dövlət orqanları ilə ictimaiyyətin səylərini birləşdirən "Şəffaflığın artırılması və korrupsiyaya qarşı mübarizə üzrə Milli Strategiya" və onun həyata keçirilməsi ilə bağlı Milli Fəaliyyət Planı korrupsiyaya şərait yaradan halların aradan qaldırılması məqsədilə qabaqlayıcı tədbirlərin həyata keçirilməsi üçün əlverişli hüquqi zəmin yaratmışdır.
Xüsusi qeyd edilməlidir ki, ölkəmizdə korrupsiyaya qarşı mübarizə sahəsində həyata keçirilən islahatlar bütün beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən də yüksək qiymətləndirilir. Avropa Şurasının Korrupsiyaya qarşı Dövlətlər Qrupu (GRECO) və İqtisadi İnkişaf və Əməkdaşlıq Təşkilatının (OECD) Şərqi Avropa və Mərkəzi Asiya üzrə Antikorrupsiya Şəbəkəsi tərəfindən İstanbul Fəaliyyət Planına əsasən, dəyərləndirmə hesabatlarında korrupsiyaya qarşı mübarizə sahəsində Azərbaycan Respublikasında həyata keçirilən tədbirlər müsbət dəyərləndirilmişdir.
- Cənab Baş prokuror, ictimaiyyətə məlumat verildiyi kimi, son ayda Azərbaycan Respublikasının Baş prokuroru yanında Korrupsiyaya qarşı mübarizə idarəsinin strukturunda mühüm dəyişikliklər həyata keçirilmişdir. Bu dəyişikliklərin hansı zərurətdən irəli gəldiyi barədə nə deyə bilərsiniz?
- Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin 2010- cu ilin sosial - iqtisadi inkişafının yekunlarına həsr olunmuş Nazirlər Kabinetinin iclasında rüşvətxorluğa və korrupsiyaya qarşı daha ciddi mübarizə aparılması barədə verdiyi göstərişlərinə , cari ilin yanvar ayının 27- də keçirilmiş Korrupsiyaya Qarşı Mübarizə üzrə Komissiyanın geniş yığıncağında müəyyənləşdirilmiş tədbirlərə müvafiq olaraq, Azərbaycan Respublikası Prokurorluğu tərəfindən bu neqativ təzahürlərə qarşı mübarizənin kəsəri daha da artırılmışdır.
Fəaliyyətə başladığı 2004-cü ildən keçən müddət ərzində Azərbaycan Respublikasının Baş prokuroru yanında Korrupsiyaya qarşı mübarizə idarəsi üzərinə düşən vəzifələri uğurla yerinə yetirmişdir. Azərbaycanın güclü iqtisadi inkişafından qaynaqlanan amillərlə əlaqədar korrupsiyaya qarşı mübarizə üsullarının da təkmilləşdirilməsi zərurəti yaranmışdır. Dövlət başçısının siyasi iradəsinə uyğun olaraq, korrupsiyaya qarşı mübarizənin daha ciddi aparılması üçün son vaxtlar bir sıra qanunvericilik və praktiki tədbirlər həyata keçirilmişdir. Belə ki, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 11 mart 2011-ci il tarixli fərmanına əsasən, Azərbaycan Respublikasının Baş prokuroru yanında Korrupsiyaya qarşı mübarizə idarəsinin prokurorluq işçilərinin ümumi say tərkibi 60 ştat vahidi artırılaraq 100 nəfərə çatdırılmış, eyni zamanda, texniki işçilərin sayında da əhəmiyyətli dəyişiklik edilmişdir. 18 mart 2011-ci il tarixdə Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi tərəfindən "Əməliyyat axtarış fəaliyyəti haqqında" və "Prokurorluq haqqında" Azərbaycan Respublikası qanunlarına dəyişikliklər edilərək Azərbaycan Respublikasının Baş prokuroru yanında Korrupsiyaya qarşı mübarizə idarəsinə əməliyyat-axtarış fəaliyyətini həyata keçirmək səlahiyyətləri verilmişdir.
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 8 aprel 2011-ci il tarixli fərmanı ilə Nazirlər Kabinetinə Azərbaycan Respublikasının Baş prokuroru yanında Korrupsiyaya qarşı mübarizə idarəsinin dövlət orqanları tərəfindən aparılan elektron informasiya ehtiyatlarından real vaxt rejimində istifadəsinin təmin edilməsi məqsədilə müvafiq normativ hüquqi aktlara dəyişikliklər edilməsi barədə təkliflərini dövlət başçısına təqdim etmək vəzifəsi tapşırılmışdır. Eyni zamanda, dövlət başçısının qeyd olunan və 10 may 2011-ci il tarixli fərmanları ilə idarənin Əsasnaməsində dəyişikliklər edilərək digər məsələlərlə yanaşı, korrupsiya ilə əlaqədar hüquqpozmalar haqqında daxil olan məlumatlar üzrə ilkin yoxlamanın aparılması və ya korrupsiya ilə bağlı cinayətlərin istintaqı zamanı müxtəlif peşə sahələrində xüsusi biliyə malik şəxslərdən istifadə etməklə fiziki və ya hüquqi şəxslərin fəaliyyətinin yoxlanması məqsədilə idarəyə Mütəxəssislər qrupunun yaradılması səlahiyyəti verilmişdir. Qarşıda duran vəzifələrin uğurla icrasını təmin etmək məqsədilə edilmiş dəyişikliklər idarənin rəhbər heyətində müavinlərin sayını artırmağa imkan yaratmışdır.
Korrupsiyaya qarşı mübarizənin gücləndirilməsi istiqamətində qeyd olunan normativ-hüquqi aktlardan irəli gələn vəzifələrin həyata keçirilməsi üçün 12 may 2011-ci il tarixdə Azərbaycan Respublikasının Baş prokuroru yanında Korrupsiyaya qarşı mübarizə idarəsinin strukturunun təkmilləşdirilməsi, idarənin tərkibində olan struktur qurumların əsasnamələrinin təsdiq edilməsi haqqında Baş Prokurorluq üzrə müvafiq əmr imzalanmışdır. Həmin əmrə əsasən, idarədə yeni 4 şöbə yaradılmış, ləğv edilən iki şöbənin bazasında adları qarşıda duran vəzifələrin icrasına adekvat yeni şöbələr təsis edilmiş və beləliklə, idarənin tərkibində olan şöbələrin sayı 7-yə bərabər olmuşdur.
- Əməliyyat-axtarış fəaliyyəti haqqında qanunvericiliyə edilmiş dəyişikliklərin mahiyyəti nədən ibarətdir və bu sahədə hansı işlərin görülməsi nəzərdə tutulur?
- MDB məkanında, habelə Azərbaycan Prokurorluğunun tarixində ilk dəfə olaraq ixtisaslaşmış antikorrupsiya qurumu kimi Azərbaycan Respublikasının Baş prokuroru yanında Korrupsiyaya qarşı mübarizə idarəsinə əməliyyat-axtarış fəaliyyətini həyata keçirmək səlahiyyətləri verilməsi prokurorluq orqanlarına dövlət səviyyəsində göstərilən yüksək etimadın təzahürüdür.
Bu dəyişikliklərə əsasən, korrupsiya cinayətləri üzrə əməliyyat-axtarış tədbirləri yalnız Baş prokuror yanında Korrupsiyaya qarşı mübarizə idarəsi tərəfindən aparılacaqdır. Əməliyyat-axtarış fəaliyyətinin digər subyektləri tərəfindən korrupsiya cinayətləri barədə əməliyyat-axtarış tədbirləri yalnız Baş prokuror yanında Korrupsiyaya qarşı mübarizə idarəsinin yazılı tapşırığı əsasında həyata keçirilə bilər. Korrupsiyaya qarşı mübarizə sahəsində ixtisaslaşmış prokurorluq orqanının əməliyyat-axtarış fəaliyyətini yerinə yetirməsi zamanı qanunların icrasına nəzarət Azərbaycan Respublikasının Baş prokuroru tərəfindən həyata keçiriləcəkdir. Bu dəyişiklik həmçinin korrupsiyaya qarşı mübarizə tədbirlərinin əlaqələndirilməsini və bu sahədə əməliyyat tədbirlərinin qanunvericiliyə uyğun həyata keçirilməsinə nəzarəti asanlaşdıracaqdır.
Hazırda yeni təsis edilmiş Əməliyyat və Əməliyyat təminatı şöbələrinin ixtisaslı və təcrübəli kadrlarla komplektləşdirilməsi istiqamətində müəyyən işlər görülür. Bu şöbələrin əməkdaşlarının işə qəbulunun müsabiqə yolu ilə həyata keçirilməsi planlaşdırılır. Eyni zamanda, şöbələrin maddi-texniki bazasının ən müasir avadanlıq və qurğularla təmin olunması istiqamətində zəruri tədbirlər görülür.
- Cənab Baş prokuror, müsahibənizdə adları qarşıda duran vəzifələrin icrasına adekvat yeni şöbələrin təsis edildiyini qeyd etdiniz. Bu barədə daha ətraflı məlumat verməyinizi xahiş edirik.
- Ötən müddət ərzində Baş prokuror yanında Korrupsiyaya qarşı mübarizə idarəsinin fəaliyyətinin təhlili korrupsiya ilə effektiv mübarizəni inzibati və iqtisadi metodların vəhdətində görən dövlət başçısı cənab İlham Əliyevin uzaqgörənliklə söylədiyi fikirləri bir daha təsdiqləməklə korrupsiyaya qarşı mübarizədə qabaqlayıcı (preventiv) tədbirlərin mühüm əhəmiyyət daşıdığını göstərmişdir.
Təcrübə göstərir ki, korrupsiyaya daha çox məruz qalan sahələrin müvafiq təhlillər aparılmaqla müəyyən edilməsi, belə hüquqpozmaları doğuran səbəb və şəraitin öyrənilməsi və onların aradan qaldırılmasına dair səlahiyyətli qurumlara təkliflər verilməsi yolu ilə preventiv tədbirlərin həyata keçirilməsi bu cinayətlərin (hüquqpozmaların) qarşısının alınması işində önəmli məsələlərdəndir.
Korrupsiyaya qarşı mübarizə sahəsində qabaqlayıcı tədbirlərin xüsusi əhəmiyyət kəsb etdiyi və korrupsiya hüquqpozmaları üzrə ilkin araşdırmalar aparıldığı, habelə informasiya təminatı ilə əlaqədar işlərin yeni yaradılmış digər şöbə tərəfindən həyata keçiriləcəyi nəzərə alınaraq idarənin Analitik-informasiya şöbəsinin bazasında Preventiv tədbirlər və təhqiqat şöbəsi yaradılmışdır.
P rokurorluq orqanlarında korrupsiya ilə bağlı cinayətlərin qarşısının alınması, aşkar edilməsi və açılması, həmçinin cinayət işinin başlanmasını və ya istintaqın aparılmasını təmin etmək, idarədə iş yerlərinin və orada yerləşən texniki vasitələrin məlumat sızmasından qorunması, habelə məlumat çıxarılması üçün istifadə olunan vasitələrin aşkarlanması və onların zərərsizləşdirilməsi məqsədi ilə tədbirlərin görülməsi və m üasir şəraitdə digər fəaliyyət istiqamətlərinə uyğun olaraq idarənin Daxili təhqiqatlar şöbəsinin bazasında Daxili təhlükəsizlik xidməti təsis edilmişdir.
- Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 08 aprel 2011-ci il tarixli fərmanı ilə Nazirlər Kabinetinə Azərbaycan Respublikasının Baş Prokuroru yanında Korrupsiyaya qarşı mübarizə idarəsinin dövlət orqanları tərəfindən aparılan elektron informasiya ehtiyatlarından real vaxt rejimində istifadəsinin təmin edilməsi məqsədilə müvafiq normativ hüquqi aktlara dəyişikliklər edilməsi barədə təkliflərini dövlət başçısına təqdim etmək vəzifəsi tapşırılmışdır. Bu barədə nə deyə bilərsiniz?
- Beynəlxalq təcrübəyə əsaslanaraq göstərmək olar ki, korrupsiya hüquqpozmalarına qarşı effektiv, səmərəli mübarizə ixtisaslaşmış antikorrupsiya orqanlarının lazımi informasiyanı maneəsiz və vaxt itkisinə yol vermədən əldə etməsi imkanları ilə sıx bağlıdır. Bu baxımdan Korrupsiyaya qarşı mübarizə idarəsinə məlumat bazaları, məlumat-axtarış sistemləri, reyestrlər və digər informasiya resurslarına çıxış imkanlarının yaradılması cinayət təqibinin tezliyinə də öz müsbət təsirini göstərəcəkdir.
Bu məqsədlə idarənin qoşulması nəzərdə tutulan digər dövlət və qeyri-dövlət qurumlarının məlumat bazaları, informasiya sistemləri və reyestrlərindən lazımi məlumatların əldə edilməsi, bu məlumatların əldə olunmasına dair idarə əməkdaşlarında daxil olmuş müraciətlərin əsaslılığına nəzarət, idarənin statusuna uyğun olaraq mürəkkəb korrupsiya hüquqpozmalarının ilkin araşdırılması və müxtəlif sahələri əhatə edən çoxepizodlu cinayət işlərinin istintaqı zamanı vaxt itkisinin qarşısının alınması, cinayət təqibinin tezliyinin təmin olunması üçün prokuror və müstəntiqlərə müvafiq qanunvericilik aktlarının axtarılıb tapılması və təmin olunmasında metodiki köməklik göstərilməsi məqsədilə Təşkilati və informasiya təminatı şöbəsi yaradılmışdır.
- İdarənin Əsasnaməsinə edilmiş dəyişikliklərə əsasən, yeniliklərdən biri də korrupsiya ilə əlaqədar hüquqpozmalar haqqında daxil olan məlumatlar üzrə ilkin yoxlama aparılması və ya korrupsiya ilə bağlı cinayətlərin istintaqı zamanı müxtəlif peşə sahələrində xüsusi biliyə malik şəxslərdən istifadə etməklə fiziki və ya hüquqi şəxslərin fəaliyyətinin yoxlanılması məqsədilə idarəyə Mütəxəssislər qrupunun yaradılması səlahiyyətinin verilməsidir. Bu səlahiyyətlərdən hansı istiqamətdə və necə istifadə edilməsi nəzərdə tutulur?
- Ölkəmizin dinamik iqtisadi inkişafı nəticəsində korrupsiya hüquqpozmaları ən müxtəlif formalarda təzahür edir və bunun məntiqi nəticəsi olaraq, bu gün k orrupsiya hüquqpozmalarının ilkin araşdırılması və istintaqı çoxsaylı istiqamətlər üzrə aparılır. Bu məqsədlə m aliyyə, mühasibat, bank, kredit, elm, texnika və digər peşə sahələri ilə əlaqədar icraatda olan ilkin araşdırma materialları və cinayət işləri üzrə prokurorlara və müstəntiqlərə ixtisaslı məsləhətlər və tövsiyələr verilməsi və bu sahədə yoxlamalar aparılması və yoxlamaların nəticələri üzrə rəy tərtib edilməsi, habelə Korrupsiya ilə əlaqədar cinayətlər barədə Vahid İnformasiya Bazası nın idarə olunması məqsədilə idarədə şöbə səlahiyyətli Mütəxəssislər qrupu yaradılmışdır.
- Azərbaycan Respublikasının Baş prokuroru yanında Korrupsiyaya qarşı mübarizə idarəsində aparılmış struktur dəyişikliklərinin işin səmərəliliyinə təsirinin nə dərəcə uğurlu olacağı barədə nə deyə bilərsiniz?
- Qeyd etmək istərdim ki, bu dəyişikliklərin həyata keçirilməsi zamanı beynəlxalq təşkilatlar, o cümlədən Korrupsiyaya qarşı Dövlətlər Qrupu (GRECO), İqtisadi İnkişaf və Əməkdaşlıq Təşkilatının (OECD) tövsiyələri nəzərə alınmış, Avropa İttifaqının Tvininq layihəsi çərçivəsində həyata keçirilən Tvininq layihəsi üzrə qabaqcıl Avropa ölkələrinin ixtisaslaşdırılmış antikorrupsiya qurumlarının təcrübəsi öyrənilmişdir. Hesab edirəm ki, aparılmış dəyişikliklər Korrupsiyaya qarşı mübarizə idarəsində korrupsiya hüquqpozmalarına qarşı daha çevik mexanizm yaradılmasında mühüm stimul rolunu oynayacaqdır.
Struktur dəyişikliklərinin nəticələr haqqında danışmaq tez olsa da vurğulamaq istərdim ki, Azərbaycan Respublikasının siyasi rəhbərliyi tərəfindən korrupsiyaya qarşı mübarizə sahəsində həyata keçirilən irimiqyaslı və kompleks tədbirlər öz müsbət nəticələrini verməkdədir, görülən işlər ölkə və beynəlxalq ictimaiyyət tərəfindən yüksək qiymətləndirilir.
Prokurorluq orqanlarının əməkdaşları bundan sonra da göstərilən yüksək etimadı doğrultmaq üçün bütün səylərini səfərbər edəcək, öz vəzifələrinə məsuliyyətlə yanaşmaqla respublikanın digər hüquq-mühafizə orqanları ilə əlaqəli şəkildə korrupsiya hüquqpozmalarına qarşı daha ciddi və səmərəli mübarizə tədbirlərinin həyata keçirilməsini təmin edəcəklər.