Bakı. Trend:
Ölkədə dəmir yollarının inkişafında ulu öndər Heydər Əliyevin böyük rolu olub. Heydər Əliyev 1993-2003-cü illərdə prezidentliyi dövründə Azərbaycanda dəmir yolu infrastrukturunun müasirləşdirilməsi və genişləndirilməsi istiqamətində müxtəlif tədbirlər həyata keçirib.
İyirminci əsrin 90-cı illərində ümümmilli lider Heydər Əliyev iqtisadiyyatın əsas qollarından biri olan polad magistralda yaranmış gərgin vəziyyəti çox düzgün qiymətləndirdi. 18-19 iyul 1996-cı ildə Heydər Əliyevin sədrliyi ilə Nazirlər Kabinetinin yığıncağı keçirildi və dəmir yolundakı neqativ hallar ölkə başçısı tərəfindən kəskin tənqid olunaraq prinsipial qiymət verildi.
Heydər Əliyevin Azərbaycan dəmir yollarının inkişafına verdiyi töhfələr hələ sovet dövründən başlayır. Ulu öndər həmin illərdə də Azərbaycanda dəmir yollarının inkişafı üçün bir çox təşəbbüslər göstərib. Ötən əsrin 70-ci illərində Heydər Əliyevin tövsiyəsi ilə Yevlax–Balakən dəmir yolu xəttinin tikintisi üzrə 6 yeni stansiya və vağzal binası (Balakən, Zaqatala, Qax, Şəki, Xanabad) istifadəyə verilib. Elə bu illərdə Sumqayıt, Sabunçu, Goran, Ağstafa, Əli Bayramlı (indiki Şirvan), Ucar, Gəncə, Tovuz, Qazax, Kürdəmir, Daşburun, Horadiz, Bərdə, Ağdam, Xankəndi stansiyalarında müasir vağzal binaları, Bakıda yeni sərnişin vağzalı inşa olunub. 1970-1982-ci illərdə dəmir yolunda yük dövriyyəsi 10 min 917 milyon ton artaraq 35 min 510 milyon ton, sərnişin dövriyyəsi isə 581 milyon sərnişin artaraq 2257 milyon sərnişin olub.
Heydər Əliyevin müstəqil Azərbaycana rəhbərlik etdiyi dövrdə dəmir yolu sisteminin müasirləşdirilməsi və təkmilləşdirilməsi istiqamətində qətiyyətli addımlar atıldı ki, bu da Azərbaycanda nəqliyyat sənayesinin inkişafına mühüm təsir göstərdi. Heydər Əliyevin həyata keçirdiyi mühüm nailiyyətlərdən və işlərdən bəzilərini təqdim edirik:
Yeni dəmir yolu xətlərinin çəkilməsi: Onun hakimiyyəti dövründə Azərbaycanın müxtəlif bölgələrini birləşdirən yeni dəmir yolu xətləri çəkilib. Bura Azərbaycanı Türkiyə və Gürcüstanla birləşdirən mühüm nəqliyyat dəhlizi olan Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolunun tikintisi də daxil idi.
Mövcud yolların modernləşdirilməsi: Daha rahat və təhlükəsiz istismarı təmin etmək üçün köhnəlmiş infrastrukturun dəyişdirilməsi və yol şəraitinin yaxşılaşdırılması da daxil olmaqla, mövcud dəmir yolu relslərinin modernləşdirilməsi və yenilənməsi üzrə işlər aparılmışdır.
Vağzal və terminalların infrastrukturunun inkişafı: Heydər Əliyev sərnişinlərə və yüklərə daha keyfiyyətli xidmət göstərmək üçün dəmir yolu vağzallarının və terminalların inkişafına önəm verirdi. Yeni stansiyalar və terminallar tikilib, mövcud obyektlər yenilənib.
Qonşu ölkələrlə nəqliyyat əlaqələrinin inkişafı: Heydər Əliyevin mühüm nailiyyəti Türkiyə, Gürcüstan və İran kimi qonşu dövlətlərlə nəqliyyat əlaqələrinin inkişafı olmuşdur. Bura Azərbaycan ərazisindən yüklərin və sərnişinlərin tranzitini asanlaşdıran nəqliyyat dəhlizlərinin və transmilli marşrutların yaradılması daxildir.
Logistika infrastrukturunun inkişafı: Heydər Əliyev yüklərin səmərəli daşınmasında əsas rol oynayan logistik mərkəzlərin inkişafına önəm verirdi. Ticarəti asanlaşdıran və iqtisadi artıma təkan verən strateji yerlərdə logistik mərkəzlər yaradıldı.
İnvestisiyaların cəlb edilməsi və özəl sektorun iştirakı: Heydər Əliyev dəmir yolu infrastrukturunun inkişafı layihələrinin maliyyələşdirilməsi üçün özəl sektordan investisiyaları fəal şəkildə cəlb edirdi. Bu tərəfdaşlıq sənayenin səmərəliliyinə və innovasiyasına töhfə verdi.
Heydər Əliyevin Azərbaycan dəmir yollarının inkişafında gördüyü işlər ölkənin nəqliyyat infrastrukturunun möhkəmləndirilməsində, nəqliyyat dəhlizlərinin yaradılmasında, iqtisadiyyatın inkişafında mühüm rol oynamışdır. Bu səylər Azərbaycanın dəmir yolu sisteminin inkişafına və onun regional və beynəlxalq nəqliyyat şəbəkələrinə inteqrasiyasına təsir göstərməkdə davam edir.
Bütövlükdə, Heydər Əliyevin uzaqgörənliyi və təşəbbüsləri Azərbaycanda dəmir yolu şəbəkəsinin müasirləşdirilməsi və genişləndirilməsində, regional əlaqənin təşviqində və ölkənin nəqliyyat infrastrukturunun təkmilləşdirilməsində mühüm rol oynamışdır.
Heydər Əliyevin Azərbaycanda dəmir yolunun inkişafı modeli haqqında bəzi vacib əlavə təfərrüatlar:
1996-cı ildən Azərbaycan dəmiryolu tranzit yol kimi bir neçə beynəlxalq nəqliyyat dəhlizlərində iştirak etməyə başladı. Lakin əsas daşıma dəhlizi TRASEKA hesab edilir. Bu sahə Böyük İpək Yolunun Bakıdan Böyük-Kəsik stansiyasına (Gürcüstanın dövlət sərhədlərinə) qədər məsafəni və daha sonra üçüncü dövlətlərə çıxışı əhatə edir.
1998-ci il sentyabrın 7-9-də Böyük İpək Yolunun dirçəldilməsinə həsr olunmuş beynəlxalq konfrans Ümummilli lider Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə Bakı şəhərində keçirilmişdir. Məlum olduğu kimi, bu mötəbər tədbirdə 13 dövlətin və 32 beynəlxalq təşkilatın nümayəndələri iştirak etmişdir. İki gün davam edən konfransda Bakı Bəyannaməsi qəbul edildi. Qəbul edilən sənədlər sırasında beynəlxalq tranzit daşınmaları haqqında Əsas Çoxtərəfli Razılıq, həmçinin beş texniki Əsasnamə, o cümlədən, dəmiryolu daşımaları sahəsində əməkdaşlıq barədə müqavilə də vardır.
Qədim İpək Yolunun bərpası istiqamətində həyata keçirilmiş kompleks tədbirlər əlverişli coğrafi mövqedə yerləşən respublikamızın geostrateji əhəmiyyətini daha da artırdı. Bu beynəlxalq layihənin reallaşması Ümummilli lider Heydər Əliyevin gərgin fəaliyyətinin və qətiyyətinin nəticəsi idi.
1998-ci ildə Azərbaycan Dövlət Dəmiryolunda ilk dəfə olaraq Bakı lokomotiv deposunda elektrovoz və elektrik qatarlarının əsaslı təmiri təşkil olunmuşdur. 4 yanvar 1998-ci ildə Dübendi terminalının və stansiyasının açılış mərasimi keçirilmişdir. Həmin mərasimdə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Heydər Əliyev iştirak etmiş, burada görülən işləri, dəmiryolunun fəaliyyətini yüksək qiymətləndirmişdir:
Böyük öndər Heydər Əliyevin gərgin əməyi və qonşu dövlətlərin rəhbərləri ilə apardığı intensiv danışıqlar sayəsində 1997-ci ilin may ayından etibarən Bakıdan Moskvaya gedən qatarların hərəkəti bərpa edildi.
4 dekabr 1997-ci ildə Bakı-Rostov istiqamətində yeni sərnişin qatarı xəttə buraxıldı. Ondan sonra mərhələlərlə Kiyev, Brest, Xarkov, Həştərxan, Yekaterinburg, Sankt-Peterburq, Tümen, Novosibirsk, Voronej, Lvov, Brest, Simferopol, Odessa, Saratov, Ufa, Çelyabinsk şəhərlərinə hərəkət edən sərnişin qatarları və qoşma vaqonlar hərəkətə buraxıldı.
1997-ci ilin fevral ayında Naxçıvan-Təbriz sərnişin qatarı həftədə bir dəfə olmaqla hərəkətə başladı.
28 dekabr 1996-cı ildə Azərbaycan Dövlət Dəmir Yolunun ilk firma qatarlı olan Bakı-Ağstafa qatarı sərnişinlərin istifadəsinə verildi. Sonradan Azərbaycanın digər istiqamətlərinə hərəkət edən qatarlar firma qatarları səviyyəsində yeniləşdirildi.
Əltbətdə bu sadalananlar görülən işlərin bəziləridir.
Heydər Əliyevin Azərbaycan dəmir yollarının inkişafında gördüyü işlər ölkənin nəqliyyat infrastrukturunun möhkəmləndirilməsində, nəqliyyat dəhlizlərinin yaradılmasında, iqtisadiyyatın inkişafında mühüm rol oynayıb. Bu gün də sadaladığımız faktorlar Azərbaycanın dəmir yolu sisteminin inkişafına və onun regional və beynəlxalq nəqliyyat şəbəkələrinə inteqrasiyasına təsir göstərməkdə davam edir.
Bütün sahələrdə olduğu kimi Prezident İlham Əliyev tərəfindən Ulu öndərin siyasi kursu Azərbaycan dəmir yollarının inkişafı istiqamətində də uğurla davam etdirilir.
Azərbaycanın əzəli torpaqlarını azad etməsindən sonra regionda yeni reallıqlar yaranıb. Azad olunmuş ərazilərdə kommunikasiya xətlərinin açılması əsas məsələlərdəndir. Bu istiqamətdə dəmir yolu xətlərinin bərpası da sürətlə aparılır, yeni dəmir yolu xətləri çəkilir.
Bu məqamda bir vaxtlar Ulu öndər Heydər Əliyevin açılışını etdiyi Ağdam-Xankəndi dəmir yolunu qeyd etmək uyğun olar.
12 yanvar 1979-cu ildə Heydər Əliyev Ağdam-Xankəndi dəmir yolu xəttinin və eyniadlı stansiyanın açılışında iştirak edib. Dəmir yolu nəinki maddi-texniki təchizatı yaxşılaşdırmağa, həm də regionun iqtisadi göstəricilərinin əhəmiyyətli dərəcədə artmasına nail olmağa imkan verdi - məsələn, xammalın tədarükü və məhsulların daşınması xərclərinin aşağı düşməsi səbəbindən Qarabağda istehsal olunan məhsulların maya dəyəri xeyli aşağı düşdü. Bu da məhz ümummilli liderin səyləri nəticəsində əldə olunmuşdu.
Üç il sonra Şuşada Vaqif məqbərəsinin açılışında çıxış edən Heydər Əliyev bu addımların Qarabağ bölgəsinin inkişafına verdiyi ən mühüm töhfə olduğunu vurğuladı. "Bu gün görüşümüzdə çıxış edənlər "Stepanekert" (Red. Xankəndi) gələn dəmir yolundan, qaz kəmərindən minnətdarlıqla danışdılar. Yadımdadır, 1971-ci ildə mən rayon partiya konfransının işində iştirak edəndə bu həyati əhəmiyyətli obyektlərin tikintisi həlledilməz problem kimi danışılırdı. İndi isə bu reallıqdır", - deyə ümummilli lider vurğulayıb.
Ulu öndərin formalaşdırdığı reallıqların dava bu gün də gerçəkləşməkdədir. Azərbaycanın dəmir yolu şəbəkəsi tezliklə bütün azad olunmuş ərazilərimizi əhatə etməklə Zəngəzur dəhlizi vasitəsilə dünyaya birləşəcək!
Yazı "Azərbaycan Dəmir Yolları" QSC və Azərbaycan Mətbuat Şurasının Ulu Öndər Heydər Əliyevin 100 illik yubileyi münasibəti ilə kütləvi informasiya vasitələrinin təmsilçiləri arasında keçirdiyi müsabiqəyə təqdim olunur.