Azərbaycan, Bakı, 08 oktyabr / Trend , müxbir A.Bədəlova/ Bazarları formalaşan və inkişaf etməkdə olan bəzi ölkələrdə birja mallarının qiymətinin aşağı düşməsi istisna olmaqla, inflyasiya riski bir neçə müddət ərzində əvvəlkindən bir az yüksək olacaq, - Beynəlxalq Valyuta Fondunun (BVF) rəsmi saytında yerləşdirilmiş "Dünya iqtisadiyyatının inkişaf perspektivləri" məruzəsində deyilir.
Məruzədə deyildiyinə görə, bazarları formalaşmaqda olan bəzi ölkələrdə inflyasiya riskləri kifayət qədər yüksəkdir ki, bu da birja mallarının yüksək qiymətlərinə adaptasiyada və baza inflyasiyasına ikinci dərəcəli effektlərin yayılması təhlükəsi ilə bağlı təzyiqdə özünü göstərir. İqtisadiyyatı inkişaf etmiş ölkələrdə yaranmış risk artımı maliyyə sarsıntılarının deflyasiya təsiri sayəsində azalır.
Bazarları formalaşan bəzi ölkələrdə inflyasiya təzyiqinin azaldılması üçün pul-kredit siyasətinin sərtləşdirilməsi mühüm əhəmiyyət kəsb edir.
Dünya iqtisadiyyatı birja mallarının qiymətinin daha geniş və davamlı "hay-küyünü" 1970-ci illərin əvvəllərindən hiss etməkdədir. Bu "hay-küy" əsas etibarilə qlobal artımın sabitliyi, konkret sahələrdə istehsal gücünün çatışmazlığı və "hay-küy" başlayan anda mal-material ehtiyatlarının aşağı səviyyəsi və eləcə də təklifin yavaş reaksiyası ilə şərtləndirilib. Bundan başqa, bu yaxınlarda ərzaq mallarının qiymətinin artması ilə bağlı səbəblər siyahısına, birja malları üçün özünəməxsus subsidiyalar vasitəsilə stimullaşdırılan bioyanacağın istehsalına tələbatın və əsas kənd təsərrüfatı bitkilərinin təklifinin pozulması və mal məhdudiyyətləri amilləri də daxil olub.
"Birja qiymətləri arasında çarpazlaşan əlaqələr də mühüm rol oynayıb: enerji resurslarının qiymətinin artması ərzaq mallarının qiymətinə təsir göstərib. Lakin alternativ maliyyə kimi birja mallarının artmaqda olan rolu, qiymətlərə mütəmadi təsir demək olar ki, göstərə bilməyib", - məruzədə deyilir.
Son vaxtlar birja mallarının qiymətinin nisbətən aşağı düşməsinə baxmayaraq, "hay-küyün" başlıca amilləri təsirini göstərməkdə davam edir. Son vaxtlar qiymətlərin azalması 2008-2009-cu illərdə qlobal artımın zəiflədilməsi perspektivini göstərir.
Məruzədə deyilir ki, təklif məhdudluğu və mal-material ehtiyatlarının az olması, çox güman ki, bir neçə vaxt qalacaq, bazarları formalaşan bəzi böyük ölkələrdə tələbat inersiyası sabit olaraq qalacaq. Nəticə kimi, qiymətlər yəqin ki, yüksək səviyyədə olacaq.
Məruzəyə əsasən, bazarları formalaşan və inkişaf etməkdə olan bəzi ölkələrdə hələ də birja mallarının qiymət artımına adaptasiya prosesi gedir və baza inflyasiyasına ikinci dərəcəli effektlərin yayılması təhlükəsi hələ də qalmaqdadır. Ikinci dərəcəli effektlərin riskləri inflyasiya gözləntilərini məhdudlaşdırmağa qabil olan pul-kredit siyasətindən nəzərəçarpacaq dərəcədə asılıdır. Bazarları formalaşan və inkişaf etməkdə olan ölkələr bu parametrlər üzrə daha aşağı göstəricilərə malikdir və buna görə də inflyasiya gözləntiləri ilə bağlı məhdudiyyətin zəiflədilməsi və ikinci dərəcəli effektlərə impulsun verilməsi ilə bağlı risklərə daha çox məruz qalır.
Məruzə müəlliflərinin fikrincə, ABŞ-da qiymət artımının azalacağına az da olsa inam qalıb. Sabitliyi təmin edə biləcək neytrallaşdırıcı amillər, böhran başlayanda korporativ balansların kifayət qədər möhkəm vəziyyətdə olması və Federal Ehtiyatlar Sisteminin pul-kredit siyasətini aqressiv yumşaldılmasıdır. Avro zonasında yerli təsərrüfatların möhkəm balansı, maliyyə böhranı başlayan anda aktivlərin və kreditləşmə payının qiymətlərinin artmasına baxmayaraq, onu qəfil azalmadan nisbətən qoruyur.
Məruzəyə əsasən, bazarları formalaşan Asiya ölkələrində 2007-ci ilin cari əməliyyatlar üzrə ÜDM-də orta hesabla 5 faizlik profitsit qalıb. Bazarları formalaşan Avropa ölkələrində isə, 2007-ci ildə cari əməliyyatların hesablanması üzrə ÜDM-də 10 faiz məbləğində defisit yaranıb. Son vaxtlar Koreya və "Asiya şirləri" ölkələrində (Malayziya istisna olmaqla) 1997-1998-ci illərin böhranı başa çatdıqdan sonra yaranmış profitsitlərin azalması baş verib. Çində 2002-2003-ci illərdən başlayaraq cari əməliyyat hesablamalarının iri profitsitləri yer almağa başlayıb.
Bazarları formalaşan Avropa ölkələrində cari əməliyyat hesablamalarının iri defisitlərinin yaranması milli maliyyə bazarlarının və kapital əməliyyatları hesablarının tezliklə liberallaşdırılması ilə bağlıdır ki, bu da iri kapital axınının cəlb edilməsinə imkan verib və qısa zaman kəsiyində xarici bankların vəsaitlərinin artmasına kömək edib. Aİ-yə inteqrasiya xarici kapital axınının güclənməsinə də zəmin yaradıb ki, bu da iqtisadi və siyasi sabitliyə daha əlverişli perspektivlər yaradır. Bazarları inkişaf edən Asiya ölkələri kapitalla aparılan əməliyyat hesablarının liberallaşdırılması ilə daha az xarakterizə edilir və milli maliyyə bazarlarının liberallaşdırılmasında digər regionlardan geridə qalır.