Azərbaycan, Bakı, 07 avqust / Trend , müxbir D.Xatınoğlu/ İran "Altılıq" ölkələrinin təkliflər zərfinə müsbət cavab verməməklə, həm rəsmi Pekin və Moskvanın Tehrana verdikləri dəstəkdən məhrum olacaq, həm də Avropa Birliyi və Amerikanın daha şiddətli sanksiyalarına məruz qalacaq.
"İranın Rusiya və Çinin dəstəyini əldən verdiyi halda, ona qarşı yeni sanksiyalar ölkə iqtisadiyyatını iflic halına gətirəcək qədər güclü olacaq", - deyə britaniyanın Durham Universitetinin Beynəlxalq Əlaqələr Fakültəsinin rektoru professor Ənuşirvan Ehteşami Trend -a bildirib.
BBC-nin avqustun 6-da yaydığı məlumata əsasən, "Altılıq" ölkələri (Çin, Rusiya, Fransa, Britaniya, ABŞ + Almaniya) uranın zənginləşdirilməsi proqramını dayandırmadığı üçün İrana yeni sanksiyalar tətbiq etməyə hazırlaşırlar. ABŞ konqresi iyul ayında Amerikanın İrana birbaşa tətbiq edəcəyi növbəti sanksiyaları müzakirə edib. Eyni zamanda, Britaniya, Fransa və Almaniya İran Milli Bankının bu ölkələrdəki şöbələrinin hesabını dondururb.
Ehteşami hesab edir ki, BMT Təhlükəsizlik Şurasının (T Ş) İrana tətbiq etdiyi sanksiyalar bu ölkənin beynəlxalq ictimaiyyətlə iqtisadi münasibətlərini çətin bir vəziyyətə salıb, həmçinin Avropa və ABŞ-ın Tehrana tətbiq etdiyi birbaşa sanksiyalar daha da şiddətli və ağır olub. "Avqust ayında İranın sonuncu neft şəriki olan Total şirkəti bu ölkədə sərmayə yatırımını dayandırdı. Stat Oil, Şel və digər neft şirkətləri də İrandan üz çevirib. Hazırda ABŞ və Avropa BMT TŞ-yə növbəti sanksiyaların ilkin variantını hazırlayır. Bu sanksiyalar İranın neft sənayesinə tətbiq olunacaq və ölkə iqtisadiyyatını iflic edəcəyi istisna olunmur", - deyə iranlı ekspert cümə axşamı telefonla Londondan bildirib.
Onun sözlərinə görə, bundan başqa, İran rəsmilərinin xaricə səfərlərinə də qadağa qoyulacaq. Həmçinin İranın bank sisteminə və xaricdəki iqtisadi fəaliyyəti ilə bağlı da ciddi sanksiylar tətbiq olunacaq. Ehtişamının fikrincə, nəticədə İran iqtisadiyyatı böhranla üzləşəcək, çünki Çin və Rusiya artıq İranın mövqeyini dəstəkləmir.
Boston Universitetinin iqtisadiyyat üzrə iranlı professoru Kamran Dadxah (Dadkhah) isə hesab edir ki, İranın iqtisadiyyatı xarici sanksiyalardan çox, hakimiyyətin səhv iqtisadi layihələri ucbatından sarşılıb. Onun sözlərinə görə, ABŞ və Avropanın sanksiyaları İran iqtisadiyyatını uzun müddət böyük böhranla üz-üzə qoyacaq. "Neftin qiyməti baha olduğundan, hazırda sanksiyaların İrana təsiri nəzərə çarpmır, lakin müəyyən vaxt keçdikdən sonra bu real təsirini göstərəcək", - deyə professor Dadxah bu gün telefonla Vaşinqtondan bildirib.
İranın nüvə məsələsi üzrə Qərblə müzakirə heyətinin rəhbəri Səid Cəlili iyulun 18 - də Genevredə Altılıq ölkələrinin nümayəndələri ilə görüşüb. Fransada nəşr olunan Lomond qəzetinin iyulun 5 - də yaydığı məlumata əsasən, Britaniya nümayəndəsi bu iclsda Cəliliyə yeni sanksiyalar haqda xəbərdarlıq edib. Qəzetin məlumatına əsasən, Cəlili bildirib ki, İran sanksiyalardan yayınmağın yolunu yaxşı bilir.
Dadxah hesab edir ki, İran sanksiyalardan dolayi yollarla nisbətən qaça bilər. Lakin, sanksiyalar o dərəcədə güclənir ki, nəhayət, İran iqtisadiyyatının "onurğa sütununu qıracaq".
Onun sözlərinə görə, İran Çin, Rusiya və bəzi digər ölkələr vasitəsilə iqtisadi əlaqələrini və biznesini müəyyən miqdarda həyata keçirə bilər. Lakin Tehran iqtisadi mübadilələri bəzən üçqat artıq pul ödəməklə həyata keçirir. Dünya bazarında neftin qiyməti yüksək həddə olsa da, İranda inflyasiyanın səviyyəsi bu ay, keçən illə müqayisədə, (Mərkəzi Bankın rəsmi məlumatına əsasən), 26 faizdən yüksəkdir " - deyə, Dadxah bildirib.
Ehteşami hesab edir ki, İran Avropa banklarından sərmayələrini geri götürməklə, bəzi sanksiyalardan qaça bilib, lakin, bu heç bir problemi həll etmir. "İran son aylarda 70 milyard dollar vəsaitini Avropa banklarından geri götürüb və Asiya banklarına yatırıb. Lakin, Asiya bankları da İranın sərmayələri üçün etibarlı yer olmayacaq" - deyə, Ehteşami hesab edir.
Hər iki ekspertin fikrincə, İranın neft sənayesinə və bank sisteminə qoyulan sanksiyların artması ölkə iqtisadiyyatında güclü fəsadlar törədəcək.
Məqalə müəllifi ilə əlaqə saxlamaq üçün elektron ünvan [email protected]