Təmkin Cəfərov, Trend -un Fars redaksiyasının icmalçısı
İranda prezident seçkiləri ilə bağlı təbliğat-təşviqat kampaniyasının vaxtından əvvəl başlaması gələn il keçiriləcək prezident seçkilərinin İran inqilabından sonra keçirilən ən əhəmiyyətli və maraq doğuran seçki olacağından xəbər verir.
İranın hazırki prezidenti Mahmud Əhmədinejadın prezidentlik fəaliyyəti müxtəlif siyasi təşkilatlar və İranda əsas müxalif islahatçılar və hətta hakim "Üsulgəra" düşərgəsibəzi nüməyəndələritərəfindən də tənqidlə qarşılanıb. Onların fikrincə, ölkədəki iqtisadi göstəriciləri, İranın beynəlxalq aləmdəki mənfiləşmiş imici, eləcə də ölkə daxilində mədəni və ictimai sahədəki durğunluq hökumətin uğursuzluqları sırasına daxildir.
Hakim partiya "Üsulgəra" üzvləri Əhmədinejadın fəaliyyətindən məmnun olmasalar da, bununla belə alternativ namizədin irəli sürülməsində də vahid fikrə gələ bilməyiblər. İslahatçıların düşərgəsində də eyni vəziyyət yaşanır və durumun dəyişməsi İranın keçmiş prezidenti Məhəmməd Xatəminin seçkilərdə iştirak edib- etməməsindən asılıdır.
İslahatçı "Milli Etimad" partiyasının sözçüsü İsmail Geramimüqəddəm, partiyanın baş katibi Mehdi Kərrubinin ötən həftə gələcək prezident seçkilərində namizədliyini irəli sürəcəyini bəyan etmişdi. Kərrubinin "Milli Etimad" partiyası tərəfindən prezident seçkilərində iştirakı isə islahatçılar arasında parçalanmasına səbəb olub. Hakim düşərgəyə yaxın olan "Rəcanews" saytı bu xəbəri "İslahatçılar arasında ilk rəsmi parçalanma" kimi qələmə verdi. Bundan öncə isə islahatçılar arasında vahid namizədin irəli sürülməsi üçün blok yaradılacağı barədə xəbərlər yayılmışdı.
Son bir neçə həftə reformist kimi tanınan eks-prezident Xatəmini dəstəkləyən qruplar onun seçkilərində iştirak etməsi üçün geniş fəaliyyətə başlayıblar. Lakin hazırda Kərrubi namizədliyini rəsmi şəkildə irəli sürməsi Xatəminin seçkilərdə iştirakını kölgə altına aldı.
"Çox saylı məsləhətləşmə və görüşlərdən sonra belə qərara gəldim ki, gələn ilin may ayında keçiriləcək prezident seçkilərində iştirak edim və mən buna hazıram", - deyə İran parlamentinin keçmiş sədri Kərrubi oktyabrın 12-də mətbuat konfransında bildirib.
Kərrubi bəyan edib ki, prezident seçilsə, öndə duran əsas vəzifələr işsizliyin həll edilməsi, istehsalın artırılması və iqtisadi vəziyyətin yaxşılaşdırılması ilə bağlı olacaq. "İkinci dərəcəli vəzifələrimiz isə xalqın hüquqlarının qorunması ilə bağlı olacaq", - deyə Kərrubi bildirib.
İranda yaranmış mövcud gərgin siyasi və iqtisadi şərait hakim düşərgə "Üsulgəra"nın qarşıdan gələn seçkilərdə iştirakını çətinləşdirir və qələbəsini şübhə altına alır. Ona görə "Üsulgəra" mövcud problemlərin təcili həllinə çalışmalıdır, əks təqdirdə rəqib partiyalar onların bu "zəif nöqtələrindən" istifadə edə bilərlər.
Xüsusən islahatçılar bu amildən yararlanaraq vəziyyəti öz xeyirlərinə dəyişə bilərlər. Ötən illərdə parlamentdə az yerə malik olmaları və təzyiqlərə məruz qalmaları onları daim müdafiə mövqeyində durmağa məcbur edirdi. Lakin hazırda "Üsulgəra"nın hakimiyyətindən yaranmış narazılıq islahatçıların əhali arasında nüfuzunun artmasına səbəb olub.
İranda keçirilən doqquz prezident seçkiləri üzrə statistika göstərir ki, İran xalqı 1997- ci ildə keçirilən seçkilərdə daha fəal olub - 22 milyon insan (ümumi seçicilərin 80 %-i) iştirak edib. Lakin bu seçkilərdən 4 il öncə keçirilən seçkilərində ümumi seçicilərin 50 %-i iştirak etmişdi.
Hələlik isə İranda keçiriləcək prezident seçkilərində nə islahatçıların, nə də "üsulgəraların" iştirak üçün vahid namizədi yoxdur. Lakin islahatçılardan fərqli olaraq "Üsulgəra"nın Xatəmi kimi xarizmatik şəxsiyyəti də yoxdur.
Əgər hər iki düşərgə vahid lider ətrafında birləşməyib ayrı-ayrı namizədi irəli sürərsə, o zaman prezident seçkilərinin ikinci mərhələsinin keçiriləcəyi labüddür, çünki əhali arasında böyük "parçalanma" ehtimalı var. Seçkilərin ikinci mərhələsində isə hər iki düşərgənin şansı bərabər proqnozlaşdırmaq olar.
Hər iki düşərgənin seçkilərdə vahid nəmizəd üzərində birləşməməsi seçkilərinin gələcəyinin necə olacağını və kimin prezident seçiləcəyinə marağı daha da artırır.
Müəlliflə əlaqə saxlamaq üçün elektron ünvan [email protected]