Azərbaycan, Bakı, 17 avqust / Trend , müxbir D.Xatınoğlu /
Trend -un Fars redaksiyasın İranın Türkmənistandakı səfiri Məhəmməd Rza Furqani ilə eksklüziv müsahibəsi
- İranın SHANA agentliyinin avqustun 17-də yaydığı məlumata əsasən, İran və Türkmənistan yeni qaz kəmərinin çəkilişi ilə bağlı ortaq məxrəcə gəliblər. Bu layihənin təfərrüatları nədən ibarətdir?
- Türkmənistan qazının İrana ixracının həcmini artırmaq üçün "Sərəxs-Xangiran" adlı yeni qaz kəməri layihəsi həyata keçirilir. Qaz kəməri Türkmənistanın Dövlətabad məntəqəsindən iki ölkənin sərhədində yerləşən Sərəxs məntəqəsinədək çəkiləcək. Türkmənistan bu qaz kəməri vasitəsilə İrana ildə 6 milyard kubmetr qaz ixrac etməlidir.
2005-ci ildə iki ölkə arasında əldə olunmuş sazişə əsasən, Aşqabad İrana ildə 14 milyard kubmetr qaz ixrac etməlidir. Lakin rəsmi Aşqabad nə qədər çalışsa da, İrana maksimum 8 milyard kubmetr qaz "Kürbəce-Kurdkuy" kəməri vasitəsilə qaz ixrac edə bilmişdi. Sazişdə qeyd olunan qaz həcminin qalan 6 milyard kubmetri həmin "Sərəxs-Xangiran" kəməri vasitəsilə İrana veriləcək.
- İran ilə Türkmənistan arasında hazırda maliyyə dövriyyəsinin həcmi nə qədərdir və iki ölkənin iqtisadi əməkdaşlığının perspektivini necə görürsünüz?
- İran ilə Türkmənistan arasında maliyyə dövriyyəsinin həcmi sürətlə artıb və iki ölkə arasında iqtisadi əməkdaşlıq daha da inkişaf etdirilməkdədir. İki ölkə arasında maliyyə dövriyyəsi 2006-ci ildə 1,4 milyard dollar təşkil edirdi, 2007-ci ildə bu rəqəm 1,9 milyard dollar və 2008-ci ildə isə 3 milyard dollara çatıb. Bu rəqəmin əsas hissəsini İranın Türkmənistandan idxal etdiyi mallar təşkil edir, məsələn, xam neft, benzin, mazut, qaz, maye qaz, neft-kimya məhsulları və həmçinin pambıq və ip Türkmənistandan İrana ixrac olunur. İranın Türkmənistana ixracatının həcmi də artıb və 2008-ci ildə bu rəqəm ildə 300 milyon dollar təşkil edib. Hazırda statiskaya əsasən, Orta Asiya ölkələri içərisində İranla maliyyə dövriyyəsi baxımından birinci yeri Türkmənistan tutur. Sabiq SSRİ ölkələri arasında isə maliyyə dövriyyəsi baxımından Rusiyadan sonra Türkmənistan gəlir. Bizim proqnozumuza görə, iki ölkə arasında iqtisadi sahələrdə potensialları nəzərə alsaq, maliyyə dövriyyəsi gələcəkdə daha da çox artacaq.
- Türkmənistan 2007-ci ildə, qazın qiymətindən razı olmadığını bildirərək, İrana qaz ixracını dayandırdı. Hazırda qazın qiyməti üzərində hansı qənaətə gəlinib?
- İki ölkə arasında bir ay bundan əvvəl, (iyul ayının əvvəlində) İrana idxal olunan qazın qiyməti ilə bağlı saziş imzalanıb. Sazişə əsasən, İrana idxal olunan qazın qiyməti sabit deyil, regionda və dünyada neft, qaz və neft-kimya məhsullarının qiyməti əsasında hesablanacaq. Əvvəlkindən fərqli olaraq, sonuncu sazişdə qazın qiyməti sabit deyil və dediyim faktorlarla hesablanacaq.
- Hazırda İran və Türkmənistan arasında Xəzər dənizinin statusu haqqında hansısa bir müzakirələr gedirmi?
- İran ilə Türkmənistan arasında Xəzər dənizinin statusu haqqında hələlik ikitərəfli müzakirələr keçirilməyib. Bundan əvvəlkilər isə beş ölkə arasındakı müzakirələrdən ibarətdir. İran Türkmənistanla bu iclaslar çərçivəsində Xəzər dənizinin statusunu müzakirə edib və iki ölkənin Xəzər dənizinin statusu haqqında fikirlərində nisbi yaxınlıq müşahidə olunur. Hər iki ölkənin siyasəti Xəzər dənizinin statusunu ədalətli şəkildə, hər beş ölkənin mənafeyi təmin olunmaqla müəyyənləşdirməkdir.
Məqalə müəllifi ilə əlaqə ünvanı: [email protected]