Bakı. Trend:
Azərbaycan xalqı bu gün Ulu Öndər Heydər Əliyevin xatirəsini ehtiramla anır. Bu gün təkcə bir liderin anım günü deyil - bu gün Azərbaycan dövlətçiliyinin taleyini dəyişən, ölkəni parçalanmadan xilas edib sabitlik, inkişaf və strateji istiqamət yoluna gətirən siyasi iradənin və milli məsuliyyətin xatırlanması günüdür.
Bunu Trend-ə açıqlamasında politoloq Azər Qarayev deyib.
"Azərbaycan 1991-ci ildə müstəqilliyini bərpa etsə də, müstəqillik təkcə hüquqi akt deyildi - o, ağır məsuliyyət, sərt sınaq, daxili və xarici təzyiqlər, siyasi xaos, sosial-iqtisadi böhran demək idi. Həmin illərdə ölkə bir neçə ağır problemlə eyni vaxtda üz-üzə qalmışdı: Qarabağ müharibəsi, işğal, qaçqın və məcburi köçkün faciəsi, siyasi hakimiyyət böhranı, iqtisadi çöküş, idarəetmə boşluğu, silahlı qrupların meydan sulaması, bölgələrdə mərkəzi hakimiyyətin zəifləməsi. Dövlət institutları faktiki olaraq formalaşmamışdı, qərarların ardıcıllığı yox idi, idarəetmədə parçalanma hökm sürürdü. Ölkənin strateji resursları - xüsusən enerji potensialı - ya düzgün istiqamətləndirilmirdi, ya da qeyri-müəyyənlik səbəbindən beynəlxalq investisiya üçün riskli görünürdü. Azərbaycan üçün ən təhlükəli məqam isə dövlətçiliyin özü idi: ölkə bir tərəfdən müharibənin ağırlığı, digər tərəfdən daxili çəkişmələr və silahlı qarşıdurmalar fonunda dağılma həddinə yaxınlaşmışdı. Məhz belə bir kritik şəraitdə xalq Heydər Əliyevin siyasi təcrübəsinə, nüfuzuna, idarəçilik bacarığına ümid etdi. 1993-cü ilin hadisələri Azərbaycan tarixində dönüş nöqtəsidir. Heydər Əliyevin hakimiyyətə qayıdışı faktiki olaraq dövlətçiliyin xilasına çevrildi. O zaman məsələ sadəcə siyasi rəhbər dəyişimi deyildi - məsələ ölkənin bir dövlət kimi yaşayıb-yaşamayacağı idi", - o bildirib.
Azər Qarayevin sözlərinə görə, Heydər Əliyev hakimiyyətə gəldikdən sonra ilk növbədə dövlətin "nəbzini" bərpa etdi. İdarəetmədə mərkəzləşmə, qanunun aliliyi, silahlı qarşıdurmaların neytrallaşdırılması, daxili sabitliyin təmin edilməsi əsas hədəflərə çevrildi. Bu, həmin dövrün reallıqlarında asan proses deyildi. Amma onun siyasi iradəsi bir həqiqəti ortaya qoydu: sabitlik olmadan nə iqtisadiyyat qurmaq olar, nə də müstəqilliyi qorumaq.
"Heydər Əliyevin gəlişindən sonra dövlət institutları möhkəmləndirildi, idarəetmədə səriştə və məsuliyyət əsas meyar oldu. Azərbaycan cəmiyyətində “dövlətçilik düşüncəsi” gücləndirildi: vətəndaş dövlətə inanmalı, dövlət vətəndaşa arxalanmalı idi. 1990-cı illərin ortalarından etibarən ölkədə hüquqi və iqtisadi islahatların istiqamətləri müəyyənləşdirildi. Dövlətin əsas prioritetləri formalaşdı, müstəqilliyin dönməzliyi, milli təhlükəsizlik, iqtisadi dirçəliş, enerji strategiyası, beynəlxalq əməkdaşlıq və regionda balanslı siyasət. Bu strategiyanın ən parlaq və həlledici sütunlarından biri enerji siyasəti idi. Çünki Azərbaycan üçün neft təkcə iqtisadi resurs deyil, dövlətin gələcəyini təmin edən geosiyasi alət idi. 1994-cü ildə Heydər Əliyevin liderliyi ilə imzalanan "Əsrin müqaviləsi" Azərbaycan tarixində yeni mərhələnin başlanğıcı oldu. Həmin saziş təkcə neft kontraktı deyildi - bu, Azərbaycanın müstəqil iqtisadi siyasətinin beynəlxalq legitimliyə çıxışı, ölkəyə investor inamının qaytarılması, enerji sektorunun modernləşməsi və qlobal enerji bazarında Azərbaycanın yerinin möhkəmləndirilməsi demək idi", - o bildirib.
A.Qarayev qeyd edib ki, "Əsrin müqaviləsi" ilə Azərbaycan dünyanın aparıcı enerji şirkətləri ilə əməkdaşlığa başladı. Bu əməkdaşlıq ölkəyə həm maliyyə axınları, həm də texnologiya, idarəetmə təcrübəsi və uzunmüddətli tərəfdaşlıq gətirdi. Ən önəmlisi isə Azərbaycanın beynəlxalq siyasi çəkisi artdı, dünya Azərbaycanın suverenliyini yalnız diplomatik sənədlərdə deyil, strateji layihələrdə də tanımağa başladı.
"O dövrdə bu qərarı vermək böyük cəsarət tələb edirdi. Çünki regionda risklər çox idi, daxildə sabitlik yeni bərpa olunurdu, xarici təzyiqlər və şübhələr mövcud idi. Lakin Heydər Əliyev dövlət marağını qısa müddətli siyasi manevrlərdən üstün tutdu və Azərbaycanı uzunmüddətli qazanan tərəfə çevirdi. Enerji strategiyası yalnız müqavilə ilə bitmirdi. Əsas məsələ nefti bazara çıxarmaq, Azərbaycanın enerji resurslarını dünya bazarına təhlükəsiz və sabit marşrutlarla çatdırmaq idi. Bu baxımdan boru kəməri siyasəti Azərbaycanın geosiyasi mövqeyini gücləndirdi. Heydər Əliyevin təşəbbüsü və siyasi xətti ilə Azərbaycan beynəlxalq enerji layihələrinin mərkəzinə çevrildi. Bu strategiya sonrakı illərdə Bakı–Tbilisi–Ceyhan kimi nəhəng layihələrin reallaşmasına, regionun enerji təhlükəsizliyində Azərbaycanın rolunun artmasına zəmin yaratdı. Azərbaycan nəinki neft ixrac edən ölkə oldu, həm də enerji təhlükəsizliyi anlayışında etibarlı tərəfdaş statusu qazandı. Bu proseslərin nəticəsində Azərbaycan beynəlxalq münasibətlər sistemində "geosiyasi körpü" rolunu oynamağa başladı: Şərqlə Qərb arasında enerji, nəqliyyat və iqtisadi əlaqələrdə mühüm bəndə çevrildi", - o bildirib.
Politoloq vurğulayıb ki, 1990-cı illərdə Azərbaycan eyni zamanda təhlükəsizlik problemini də həll etməli idi. Müharibə davam edirdi, itkilər ağır idi, cəmiyyətin psixoloji yükü çox böyük idi.
"Heydər Əliyev bu məsələdə də dövlət marağına əsaslanan xətt yürüdürdü: ordunun formalaşdırılması, müdafiə sisteminin qurulması, daxili sabitliyin qorunması və beynəlxalq aləmdə Azərbaycanın haqlı mövqeyinin möhkəmləndirilməsi paralel aparılırdı. Bu dövrdə əldə olunan atəşkəs ölkəyə nəfəs verdi: dövlət quruculuğu sürətləndi, iqtisadi islahatlar üçün zaman və imkan yarandı, beynəlxalq layihələr üçün təhlükəsizlik mühiti formalaşdı. Müstəqil Azərbaycanın hüquqi çərçivəsi və institutları məhz həmin dövrdə formalaşdı. Konstitusiyanın qəbul edilməsi dövlətin hüquqi əsaslarının müəyyənləşdirilməsi, idarəetmə mexanizmlərinin sabitləşdirilməsi baxımından tarixi addım idi. Dövlət idarəçiliyində məsuliyyət, qanunun aliliyi və sistemlilik prinsipləri ön plana çəkildi. Ulu Öndər institutların "kağız üzərində" deyil, real işlək mexanizm kimi qurulmasını təmin etdi. Kadr siyasəti də bu strategiyanın tərkib hissəsi idi: peşəkarlıq, dövlətə sədaqət, milli marağa xidmət onun üçün əsas kriteriyalar idi. Heydər Əliyevin dövlətçilik fəlsəfəsində cəmiyyətin birləşməsi xüsusi yer tuturdu. O, Azərbaycançılıq ideyasını dövlətin ideoloji dayağı kimi formalaşdırdı: bu ideya millətə mənsubiyyətindən asılı olmayaraq hər bir vətəndaşın Azərbaycan dövlətçiliyi ətrafında birləşməsini, milli həmrəyliyin güclənməsini nəzərdə tuturdu. Dil, mədəniyyət, təhsil, elmin inkişafı, tarixə bağlılıq, milli-mənəvi dəyərlərin qorunması onun dövlət siyasətinin mühüm istiqamətlərindən idi. Dövlətin gücü yalnız iqtisadi göstəricilərdə deyil, milli kimliyin möhkəmliyində, xalqın özünə inamında ölçülür. Heydər Əliyev bu inamı bərpa etdi. Heydər Əliyevin xarici siyasəti “balanslı və praqmatik” xətt kimi xarakterizə olunur. O, beynəlxalq münasibətlərdə hesablanmış qərarlar verirdi. Azərbaycanın maraqları əsasında müxtəlif mərkəzlərlə əməkdaşlıq quruldu, ölkə beynəlxalq təşkilatlarda fəallaşdı, regional tərəfdaşlıq mexanizmləri formalaşdı. Bu siyasət Azərbaycanın beynəlxalq təcriddən çıxmasına, etibarlı tərəfdaş kimi qəbul olunmasına, iqtisadi layihələrə dəstək qazanmasına imkan verdi. Ən əsası isə Azərbaycan öz suveren qərarlarını verən, daxili və xarici siyasətdə müstəqil mövqeyi olan dövlət kimi tanındı", - o bildirib.
A.Qarayev qeyd edib ki, Ulu Öndərin ən böyük xidmətlərindən biri də gələcək üçün siyasi davamlılığın təmin edilməsi idi.
"Dövlət idarəçiliyində ardıcıllıq, strateji planlama və milli maraqların qorunması bu gün də Azərbaycanın siyasətinin əsas sütunlarıdır. Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə ölkənin inkişafı, güclənməsi, strateji layihələrin genişlənməsi, Azərbaycan Ordusunun gücünün artması və dövlətin beynəlxalq nüfuzunun möhkəmlənməsi həmin siyasi irsin daha da irəli aparılması və inkişafıdır. Heydər Əliyevin xatirəsini anmaq yalnız keçmişə ehtiram deyil. Bu, eyni zamanda dövlətçilik dərsidir. Onun həyat yolu göstərir ki, dövlət qurmaq üçün təkcə niyyət yetmir - siyasi iradə, təcrübə, sistemli düşüncə və milli marağa sadiqlik lazımdır. O, ölkəni ən çətin vaxtlarda toparladı, sabitliyi bərpa etdi, iqtisadi inkişafın yolunu açdı, Azərbaycanın enerji strategiyasını qlobal səviyyəyə çıxardı və müasir dövlətçiliyin fundamentini qoydu. Bu gün Azərbaycan Heydər Əliyevin arzuladığı kimi müstəqil qərar verən, öz maraqlarını qoruyan, regional proseslərdə rol oynayan, iqtisadi və siyasi gücü artan dövlətdir. Ulu Öndərin adı bu dövlətin tarixində sadəcə bir lider kimi yox, dövlətin özünün simvolu kimi yaşayır. Ulu Öndər Heydər Əliyev xalqın yaddaşında həmişə dövlətin xilaskarı, Azərbaycanın böyük strateqi və müasir müstəqil dövlətçiliyimizin memarı kimi qalacaq", - politoloq əlavə edib.