Azərbaycan,Bakı/müxbir Trend A.İsmayılova/Xəzəryanı dövlətlərin (Azərbaycan, Qazaxıstan, Türkmənistan, İran, Rusiya) xarici işlər nazirləri müavinlərinin dənizin hüquqi statusunun müəyyən edilməsi üzrə iclasının tarixi müəyyənləşib. Cümə günü Azərbaycan XİN-dən verilən məlumata əsasən, görüş 23-24 apreldə Türkmənistanın paytaxtında keçiriləcək.
Tehranda keçirilmiş XİN rəhbərləri müavinlərinin son iclasında Azərbaycan, Qazaxıstan, Türkmənistan, İran və Rusiyanın dövlət başçılarının sammitində imzalanacaq qətnamənin mətni hazırlanıb.
Aşqabadda Azərbaycanı təmsil edəcək xarici işlər nazirinin müavini Xələf Xələfovun öncə bəyan etdiyi kimi, artıq İranla mövqelərin yaxınlığı müşahidə olunur. Bu kontekstdə Rusiya, Qazaxıstan və Azərbaycan arasında Xəzər dənizinin şimal hissəsində dəniz dibinin bölünməsi və istifadəsi haqqında müqavilə imzalanıb. Xəzər dənizinin cənub hissəsi üzrə danışıqlar davam edir və analoji müqavilələr hələ imzalanmayıb. Xəzər dənizi mühitinin mühafizəsi haqqında çərçivə konvensiyası imzalanıb və ratifikasiya edilib.
Dənizin hüquqi statusunun həll olunmaması həmçinin Azərbaycanın İranla sərhədində yerləşən Araz-Alov-Şərq perspektiv strukturunun istifadəsi üçün problemlər yaradır. Eyni vəziyyət Azərbaycanın Türkmənistanla sərhədindəki Kəpəzlə (Sərdar) əlaqədar da qalır.
Xəzərdə bu günə qədər Rusiya və İran arasında imzalanmış 26 fevral 1921-ci il tarixli müqavilə və ticarət və dənizçilik haqqında SSRİ və İran arasında 25 mart 1940-ci il tarixli müqaviləyə əsasən beynəlxalq-hüquqi normalar qüvvədədir.
Bu normalar sahilyanı ölkələr üçün Xəzər məkanında dənizçilik azadlığı, həmçinin ölkələrin sahillərini 10 mil uzunluqda yuyan sulardan başqa sularda balıqçılıq azadlığını nəzərdə tutur.
Lakin Sovet-İran müqavilələri mənimsəmə, karbohidrat resurslarının hasil olunması və nəql olunması, dəniz mühitinin mühafizəsi, son zamanlar xüsusən aktual olan terrorizm və digər təhlükə yaradan çağırışlara qarşı mübarizə kimi sahələri nizamlamır. Bundan başqa, SSRİ-nin tənəzzülündən sonra Xəzərdə başqa geosiyasi vəziyyət - yeni müstəqil dövlətlər yaranıb.
Konvensiya üzrə danışıqlara paralel olaraq Xəzərdə fəaliyyətin ayrı-ayrı sahələrində - mineral resursların işlənməsi, gəmiçilik, balıqçılıq, dəniz mühitinin mühafizəsi, hidrometeorologiya və digər sahələrdə əməkdaşlıq haqqında müqavilələrin bağlanması məqsədilə iş aparılır.