Azərbaycan, Bakı, 20 fevral / Trend , müxbir K.Zərbalıyeva/ Mülki işlərlə bağlı qəbul edilən və icraya yönəldilən məhkəmə qərarlarının müəyyən hissəsi obyektiv və subyektiv səbəblərdən icra olunmur.
Ekspertlər Azərbaycanda məhkəmə qərarlarının icra olunmamasını müxtəlif səbəblərlə əlaqələndirirlər.
Vəkil Aslan İsmayılov məhkəmə qərarlarının icra olunmamasının əsas səbəbini ilk növbədə bu sahədəki qanunvericiliyin icra olunmaması ilə əlaqələndirir.
Onun sözlərinə görə, məhkəmə qərarları icra olunarkən tapşırıq, rüşvət, vəzifəli şəxslərin müdaxiləsi mühüm rol oynadığından qərarların icrası yubanır.
Vəkil hesab edir ki, vətəndaşların hüquqi savadsızlığı da qərarların icrasına təsir edən amillərdəndir.
"Vətəndaşlar özlərini öldürmək, yandırmaqla məhkəmə icraçılarını hədələyirlər. Bu halda belə məhkəmə icraçıları qərarı icra etməlidir. Vətəndaşlar anlamalıdır ki, məhkəmə qərarlarının icrası hamı üçün məcburidir" - deyə İsmayılov vurğulayıb.
Ismayılov məhkəmə qərarlarının icra olunmaması ilə bağlıAvropa Məhkəməsinin Azərbaycana qarşı qəbul etdiyi qərarlarının bu sistemin təkmilləşdirilməsində rol oynayacağına əmindir.
Bu sahədə islahatlara ehtiyac olduğunu deyən vəkil bildirib ki, məhkəmə qərarlarının icrasını həyata keçirən Məhkəmə İcraçıları Baş İdarəsi Ədliyyə Nazirlinin tabeçiliyindən çıxarılmalı və müstəqil qurum kimi fəaliyyət göstərməlidir. "Bu, məhkəmə icraçılarının daha müstəqil olması üçün lazımdır. Məhkəmə icraçılarına həd?-qorxular, təzyiqlər coxdur. Ona görə də onların statusu artırılmalıdır" - deyə İsmayılov vurğulayıb.
Hüquqşünas-ekspert Rəşid Hacılı isə məhkəmə qərarlarının icra olunmamasının ilk və əsas səbəbini məhkəmə hakimiyyətinin müstəqil güc sahibi olmaması ilə əlaqələndirib. Məhkəmə hakimiyyətinin icra hakimiyyətindən asılılığını deyən vəkil bildirib ki, məhkəmə qərarlarının icrası hakimlərdən asılı deyil.
İkinci səbəb kimi isə Məhkəmə İcraçıları Baş İdarəsinin öz vəzifələrini yerinə yetirə bilməməsini qeyd edən ekspert deyir ki, çox zaman qərarlar vəzifəli şəxslər, dövlət məmurları və dövlət təşkilatları ilə bağlı olduğundan icraçıların həmin qərarları icra etməyə gücü çatmır. Məhkəmə İcraçıları Baş İdarəsinin müstəqil qurum kimi fəaliyyət göstərəcəyi təqdirdə problemin həll olunacağına ümid etməyən vəkil hesab edir ki, həmin idarənin Ədliyyə Nazirliyinin tərkibində qanunauyğun şəkildə fəaliyyəti daha məqsədəuyğundur.
Məhkəmə qərarlarının icrasına nail olmaq üçün ilk növbədə məhkəmə hakimiyyətinin müstəqilliyinə və cəmiyyətdə nüfuzunu qaldırmağa nail olmağı vacib sayan Hacılı qeyd edib ki, vətəndaşlarda qərarların ədalətliliyinə inam olmadığından məhkəmə qərarlarını icra etmək istəmirlər. "Məhkəmə hakimiyyəti güclü olarsa, qərarları icra etməyən şəxslər barəsində məhkəmələr ədalətli qərar qəbul edərsə, qərarlar da vaxtında icra olunar" - deyə Hacılı bildirib.
Onun sözlərinə görə, praktikada məhkəmə qərarlarını icra etməyənlər barəsində cinayət məsuliyyəti ilə bağlı məsələ fraqmental xarakter daşıyır. "Əgər nazir məhkəmə qərarını icra etmirsə, o, cinayət məsuliyyətindən azaddır. Yalnız nazir vəzifəsindən çıxarılarsa, o, cinayət məsuliyyətə cəlb oluna bilər" - deyə ekspert vurğulayıb.
Ədliyyə Nazirliyindən verilən məlumata görə, ötən il yerli məhkəmə icraçıları qurumlarının icraatında olmuş 100 mindən çox icra sənədi üzrə tədbirlər həyata keçirilib.
Nazirlikdən bildirilib ki, bu sahədə vətəndaşlardan daxil olan şikayətlərin sayı 2006-cı illə müqayisədə 10,% azalıb.
Məhkəmə qərarlarının icrası ilə bağlı məhkəmə icraçılarının qanuni tələblərini yerinə yetirməyən 536 şəxs inzibati məsuliyyətə cəlb edilib, məhkəmə qərarını icra etmədiyinə görə məhkəmə icraçılarının təqdimatlarına əsasən 196 şəxs barəsində cinayət işinin başlanılması haqqında xüsusi qərardad çıxarılıb.
Ali Məhkəmənin hakimi Əsəd Mirzəyev Trend ə bildirib ki, məhkəmə qərarlarının icra olunmaması daha cox obyektiv səbəblərlə bağlıdır.
"Belə ki, əksər vaxtlarda borclu axtarılır tapılmır, ödəməni yönəltmək üçün borclunun əmlakı olmur. Əgər borclunun bir yaşayış evi varsa və ailəsi ilə orada yaşayırsa, icranın həmin evə yönəldilməsinə qanun icazə vermir. Borclunun iş yeri, heç bir əmlakı olmur və bu səbəbdən də məhkəmə qərarı icra edilmir" - deyə Mirzəyev vurğulayıb.
Ali Məhkəmənin hakimi qeyd edib ki, vətəndaş məhkəməyə müraciət edərkən ilk mərhələdə birinci instansiya məhkəməsi icranı təmin etmək məqsədilə mübahisələndirilən əmlak üzərinə həbs qoymalıdır.
"Hesab edirəm ki, belə olarsa, məhkəmə qərarları daha operativ icra olunar" - deyə Mirzəyev vurğulayıb.
Mirzəyev deyib ki, qanunvericilikdə apellyasiya məhkəməsinin qətnaməsindən sonra məhkəmə qətnaməsinin dərhal icraya yönəldilməsi də bu sahədə problemlər yaradır. Onun sözlərinə görə, Mülki-Prossesual Məcəlləyə təklif olunan dəyişikliklərdən biri də, apellyasiya məhkəməsi qətnaməsinin kassasiya qaydasında işə baxılıb qurtarana qədər məhkəmə qərarının qüvvəyə minməməsi və icraya yönəldilməməsidir.
"Hesab edirəm ki, bu dəyişiklikdən sonra məhkəmə qərarlarının icrası sahəsindəki problemlərin böyük qismi həllini tapacaq" - deyə Ali Məhkəmənin hakimi bildirib.
Mirzəyev icranın yubanmasının bəzi hallarda məhkəmə icraçılarından da asılı olduğunu deyib. Onun sözlərinə görə, məhkəmə icraçıları qərarın vaxtında icra olunması üçün operativ tədbirlər həyata keçirmirlər.
Cinayət Məcəlləsinin 306-cı maddəsində məhkəmənin hökmünü, qərarını, yaxud digər aktını icra etməmə cinayət məsuliyyətini nəzərdə tutur.
Bu əməl vəzifəli şəxs tərəfindən törədildikdə şərti maliyyə vahidinin min mislindən iki min mislinədək cərimə və ya 2 ilədək islah işləri və ya 3 ilədək müddətə vəzifə tutma və ya müəyyən fəaliyyətlə məşgul olma hüququndan məhrum etməklə və ya edilməməklə 1 ildən 3 ilədək müddətə azadlıqdan məhrum etmə cəzası nəzərdə tutur.
Avropa İnsan Haqları Məhkəməsinin Azərbaycana qarşı qəbul etdiyi qərarların ikisi (İsmayıllı rayon Meşə Mühafizəsi və Bərpası Müəssisəsinin keçmiş direktoru Bəhram Tarverdiyev və Respublika Doğum Evinin baş həkimi Lətifə Əfəndiyevanın şikayəti) məhkəmə qərarlarının icra olnmaması ilə bağlıdır.
Tarverdiyev məhkəmənin 21 avqust 2001-ci il tarixli qətnaməsi ilə işinə bərpa olunsa da, Ekalogiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi məhkəmə qərarını icra etməyib.
Əfəndiyeva 9 sentyabr 1994-cü ildə Nəsimi rayon məhkəməsinin qətnaməsi ilə işinə bərpa olunsa da, sabiq s?hiyy? naziri ?li İnsanov məhkəmə qətnaməsini icra etməkdən boyun qaçırıb. Məhkəmə qərarını icra etmədiyi üçün hazırda həbsdə olan sabiq səhiyyə naziri barəsində 10 yanvar 1995-ci ildə cinayət işi açılsa da, sonrada həmin cinayət işi xitam olunub. Sabiq nazirin həbsindən sonra həmin ittiham onun işinə əlavə edilib.