Azərbaycan, Bakı, 27 dekabr/ Trend , müxbir S.Əliyev/
Bakı - Tbilisi - Ceyhan boru kəməri (BTC)
BTC ilə "Azəri - Çıraq - Günəşli" yataqları blokundan hasil edilən yüngül neft nəql olunur. Neft kəmərinin operatoru BP - dir. "Azəri - Çıraq - Günəşli" yataqlarının işlənməsi layihəsinin yalnız iki xarici iştirakçısı - Amerikanın Exxon Mobil və Devon şirkətləri öz neft paylarını BTC vasitəsilə nəql etmirlər. Bu şirkətlər BTC-nin tikintisinə sərmayə yatırmayıblar və öz neft paylarını dəmir yolu vasitəsilə Gürcüstanın Batumi limanına çatdıraraq, oradan satırlar.
BTC neft kəmərinin ümumi uzunluğu 1768 km - dır. Boru kəmərinin 443 km -i Azərbaycan, 249 km - i Gürcüstan; 1076 km - i isə Türkiyə ərazisindən keçir.
Onun nəql gücü ildə (sutkada bir mln. barel neft) 50 mln. tondur. Kimyəvi reagentlər hesabına boru kəmərinin nəql imkanları sutkada 1,2 mln. barelədək artırılacaq.
Kəmərin tikintisinə 2003 - cü ilin aprelində başlanıb, 2005-ci il mayın 18 - də o, neftlə doldurulub. Neft 2005 - ci il avqustun 10 - da boru kəmərinin Gürcüstan hissəsinə, 2005 -ci il noyabrın 18 - də Türkiyə hissəsinə, 2006 - cı il mayın 28 - də Ceyhan terminalına çatıb.
BTC - nin tikintisi 4 mlrd. dollara başa gəlib. Boru kəmərinin doldurulması, maliyyə xərcləri və bank faizlərinin ödənilməsi bu xərclərə daxil deyil. Maliyyə kreditinin ümumi məbləği 2,6 mlrd. təşkil edir.
"BTC Co"nun səhmdarları : BP (30,1 faiz); "AzBTC" (25 faiz); "Chevron" (8,9 faiz); "StatoilHydro" (8,71 faiz); "TRAO" (6,53 faiz); "Eni" (5 faiz); "Total" (5 faiz); "Itochu" (3,40 faiz); "Inpex" (2,5 faiz); "ConocoPhillips" (2,50 faiz) və "Hess" (2,36 faiz).
Layihənin statusu
Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına görə, yanvar - noyabr ərzində Bakı - Tbilisi -Ceyhan boru kəməri ilə 30 mln. tondan çox neft nəql olunub. Bu il ümumi nəql həcmi avqustda kəmərdə baş vermiş yanğın, platformanın dayandırılması səbəbindən "Azəri -Çıraq - Günəşli" yataqlarında neft hasilatının azalmasına görə proqnozlaşdırıldığından (İlin sonunadək nəql həcmi sutkada bir mln. barelə çatdırılmalı idi) aşağı olacaq.
BTC boru kəməri ilə nəql olunan neftin ümumi həcmindən təqribən 19 mln. tonu SOCAR şirkətinin payına düşüb.
Oktyabrda Amerikanın "ChevronTexaco" şirkəti BTC boru kəməri ilə Qazaxıstanın "Tengiz" yatağından çıxarılan neftin nəqlinə başlayıb.
Oktyabr - noyabrda BTC ilə 136,7 min ton Qazaxıstan nefti nəql olunub. "ChevronTexaco" Qazaxıstanın "Tengiz" yatağının operatorudur. Müqavilə sahəsinin işlənməsi ilə "Tenqiz Şevroil" əməliyyat şirkəti məşğul olur.
Bakı - Supsa boru kəməri
Bakı - Supsa boru kəmərinin uzunluğu 827 kilometr, diametri 530 millimetrdir. Nəql gücü ildə altı mln. tondan artıqdır.
Layihənin statusu
Yazda BP təqribən bir il yarım təmirdə omuş Bakı - Supsa boru kəməri ilə neft nəqlini bərpa edib. BP Azərbaycan Beynəlxalq Əməliyyat Şirkətinin (ABƏŞ) operatorudur, o da, öz növbəsində, Bakı - Supsa boru kəmərinə operatorluq edir. Lakin avqustda gürcü - osetin münaqişəsi ilə bağlı olaraq, nəql prosesi dayandırılıb. Noyabrda şirkət yenidən boru kmərini işə salıb.
Boru kəmərində təmir işləri çərçivəsində, Zestafoni rayonunda bir km uzunluğunda dolama məntəqəsinin ((Gürcüstan ərazisində) tikintisi həyata keçirilib. Azərbaycanda Kür çayı üzərində keçidlərdən biri yenidən tikilib.
Ümumilikdə, cari il ərzində bu marşrut üzrə SOCAR şirkətinə məxsus 160,4 min ton neft nəql olunub.
Bakı - Novorossiysk boru kəməri
Bakı - Novorossiysk boru kəməri ilə, əsasən, SOCAR-ın (Azərbaycan Dövlət Neft Şirkəti) şəxsi vəsaitlər hesabına yataqlardan hasil etdiyi neft, xarici iştirak payı ilə birgə müəssisə və əməliyyat şirkətlərinin ölkənin quru yataqlarından çıxardığı xammal nəql olunur.
İlin əvvəlindən boru kəmərinin operatoru SOCAR - dır. Bunadək kəmərə ABƏŞ (BP başda olmaqla) operatorluq edirdi. Bakı - Novorossiysk boru kəmərinin ümumi uzunluğu 1330 kilometrdir. Boru kəmərinin Azərbaycan ərazisində uzunluğu 231 kilometr, onun diamerti 720 millimetrdir. Nəql gücü ildə beş mln. tondur.
Layihənin statusu
SOCAR yanvar - noyabr ərzində Bakı - Novorossiysk vasitəsilə 1,3 mln. ton neft ixrac edib.
Avqustda, Bakı - Tbilisi - Ceyhan və Bakı -Supsa ilə neft nəqlinin dayandırılmasına görə, Azərbaycan Beynəlxalq Əməliyyat Şirkəti qısa vaxt ərzində bu marşrut üzrə nəqli bərpa edib.
Bakı - Tbilisi - Ərzurum qaz kəməri (SCP)
Bakı - Tbilisi - Ərzurum qaz kəmərinin (Cənubi Qafqaz qaz kəməri) uzunluğu 700 kilometrdən çoxdur. Kəmərin nəql imkanları ildə 20 mlrd. kubmetrdən artıqdır. Bu qaz kəməri ilə Xəzərin Azərbaycan sektorunda yerləşən "Şahdəniz" qaz - kondensat yatağından hasil edilən qaz nəql olunur və Gürcüstan və Türkiyəyə tədarük olunur. Azərbaycan da qazın alıcısı qismində çıxış edir.
Layihənin statusu
Azərbaycan Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına görə, yanvar - noyabr ərzində Cənubi Qafqaz boru kəməri ilə 4,3 mlrd. kubmetr qaz nəql olunub.
22 mln. kubmetr ümumi sutkalıq qaz həcminin bir hissəsi Türkiyəyə, Gürcüstan və Bakı -Tbilisi - Ceyhan boru kəmərinin nasos stansiyalarına tədarük olunur, bir hissəsi BP şirkətinin Səngəçal terminalından Azərbaycana verilir.
Bakı - Batumi dəmiryolu marşrutu
ABƏŞ - in "Azəri - Çıraq - Günəşli" yataqları blokundan hasil etdiyin neftin Bakı - Batumi dəmiryolu istiqaməti üzrə nəqli 2005 - ci ilin iyununda başlanıb.
"Azəri" yatağının işlənilməsinə başlanması və neft hasilatının kəskin artması ilə əlaqədar olaraq, bu marşrutdan istifadəyə zərurət yaranıb. Marşrut üzrə nəql olunan neft Səngəçal neft terminalında yüklənir və Gürcüstanın Batumi Qara dəniz limanına göndərilir.
Layihənin statusu
Cari ildə ABƏŞ üzrə tərəfdaşların bu marşrut üzrə neft nəqli (Exxon Mobil və Devon şirkətlərindən savayı) tam dayandırılıb. Lakin vaxtaşırı - xüsusilə də Bakı -Tbilisi - Ceyhan və Bakı - Supsa boru kəmərləri dayandırılan zaman neft nəqli bərpa olunub. Tədarük olunan ümumi neft həcmindən təqribən 326 min ton SOCAR şirkəti tərəfindən tədarük olunub.