...

Yalnız hökumətin sərt siyasəti erkən nikah adətini sıxışdırıb aradan çıxara bilər – ekspertlər

Siyasət Materials 7 May 2010 17:32 (UTC +04:00)

Azərbaycan, Bakı, 7 may /Trend, müxbir Y.Ostapenko/

Müsəlman dünyasında geniş yayılan erkən nikahlar tayfa ənənələrinin qalığıdır və yalnız hökumətin sərt siyasəti ilə bu ənənənin "kökünü kəsmək olar". Ekspertlər belə hesab edirlər.

"Yalnız hakimiyyət sərt fəaliyyət göstərərək istənilən, eləcə də siyasi baxımdan düzgün olmayan yolla bu cür adətləri boğduğu halda, onlar yoxa çıxmaq şansına malikdirlər", - Moskvada Yaxın Şərq İnstitutunun prezidenti Yevgeni Satanovski Trend-ə bildirib.

Erkən nikahlar problemi XXI əsrdə də dünyanın bir çox ölkələrində, eləcə də müsəlman aləmində - Yaxın və Orta Şərqdə, Cənub-Şərqi Asiyada aktualdır.

1989-cu il Uşaq haqları konvensiyasına görə, erkən nikahlar 18 yaşından aşağı uşaqların ailə qurmaları üçün yol verilən yaş həddinə deyilir. Beynəlxalq nikah standartlarına görə, daha aşağı yad həddindəki nikahlar insan haqlarının pozulması hesab edilir.

Belə ittfaqların son faciəli nəticələrindən biri aprel ayında ərəb dövləti olan Yəməndə baş verib. 13 yaşlı qız 23 yaşlı şəxslə cəmi 4 gün nikahda yaşayıb. Ekspertlərin rəyinə görə, azyaşlı gəlinin ölümünə səbəb güclü qanaxma olub. Belə hallar minlərlədir.

Satanovski hesab edir ki, adətlərlə mübarizədə istənilən ölçüləri yalnız dövlət qəbul edə bilər və əgər bu dövlət vəziyyətə nəzarət edə bilirsə. Misal kimi o, ərəb dünyasında qadınların kişilərlə həqiqətən bərabər hüquqlara malik olduqları yeganə ölkə olan Tunisi göstərib.

Satanovski hesab edir ki, Tunis "yuxarıdan" liberal ölkədir, burada Tunis inqilabı liderlərinin baxışları ilə ziddiyyət təşkil edən bütün yerli ənənələr hakimiyyətin dəmir əlləri ilə boğulub.

Tunisin ailə hüququnda qadınlara münasibətdə bir çox ənənələr ləğv edilib və dövlət tərəfindən qadağan olunub. Qadınlar hicab geyinməyə məcbur edilmirlər, 1960-cı illərdə hətta abortlar qanuniləşdirilmişdi.

"Baxmayaraq ki, hakimiyyət özününkü, yerli, İslam hakimiyyətidir, lakin Belçika və Fransada müsəlman qadın baş örtüklərinin qadağan olunduğu vəziyyətdən fərqli olaraq, belə "yumşaq diktatura" normal qəbul edilir", - Satanovski bildirib.

Avropada müsəlman icmaları məsələləri üzrə avropalı ekspert Şada İslam hesab edir ki, insan adətlərini dəyişmək üçün uzun vaxt lazımdır.

Onun sözlərinə görə, müsəlman dünyasının bir çox ölkələri erkən nikahları təşviq etmir və faktiki olaraq onları qadağan edir, sadəcə, adamlar qanunlara riayət etmirlər. Ona görə də bu gün başlıca vəzifə qanunvericiliyin qüvvədə olmasına nail olmaqdır.

Şada İslam bildirir ki, erkən nikahlarla mübarizənin bütün ölçüləri maarifləndirmə kampaniyası çərçivəsində aparılmalıdır. İlkin mərhələdə dəqiq izahat vermək lazımdır: erkən nikaha icazə verilmir və bu, qadın hüquqlarının pozulması deməkdir. İkincisi, adamların şüuruna çatdırmaq lazımdır ki, qadının hüququ var və bu hüquq nəzərə alınmalıdır.

"Maarifləndirmə vacibdir. Çünki insanlar gənc qızlara 10-11 yaşlarında daha yuxarı yaşda olan kişilərlə cinsi həyat sürməsinin ziyan verdiyini dərk etmirlər", - Şada İslam bildirir.

Azyaşlı qadınlar erkən hamiləlik, cinsi yolla keçən infeksiyalar kimi ciddi risklərlə üzləşirlər. Erkən nikahların ölümcül nəticələrindən biri ailə və dostlardan ayrılıq, yaşıdları ilə ünsiyyət azadlığından və ictimai həyatda iştirakdan məhrumolma, eləcə də təhsil almaq imkanlarının azalmasıdır.

18 yaşına çatmamış anaların uşaqlarının həyatının ilk ilində ölməsi riski daha yuxarı yaşda olan qadının uşağındakından 60 faiz çoxdur. Bu barədə YUNİSEF-in məruzəsində deyilir.

"Erkən nikahların yayıldığı ölkələrdə qadın nəinki ailədə kişinin mülkiyyəti, həm də mübadilə, mükafat predmetidir", - Şada İslam Trend-ə bildirib. - "Qadının statusunun artırılması son dərəcə vacibdir. Çünki işləyərkən qadın bazar iqtisadiyyatının mühüm elementinə çevrilir və valideynlərdə qızlarını tələsik ərə vermək zərurəti aradan qalxır".

"Mübarizənin təhsil metodları ilə yanaşı, ciddi qanunvericilik tədbirləri daha əlverişlidir. Məsələn, inzibati cəzalandırma", - ilahiyyat üzrə azərbaycanlı ekspert Ramin Vəkilov belə hesab edir.

Nikaha daxil olarkən yaş senzi məsələsi bir çox Qərbi Avropa ölkələrində də müzakirələr mərhələsindədir. XIX əsrədək bu ölkələrin ərazisində 11-12 yaşında qızların ərə verilməsi təbii hal hesab edilirdi. Bu gün bu senz müxtəlif ölkələrdə 16-18 yaş arasındadır.

"Erkən nikah ümumdünya faciəsidir. Bu gün də Yaxın və Orta Şərqin patriarxal cəmiyyətlərində bu ənənə saxlanılır", - Satanovski bildirir.

Müsəlman azlıqların problemləri üzrə ərəb mənşəli avropalı ekspert Əsma Əbdülhəmid hesab edir ki, erkən nikahın İslamla heç bir əlaqəsi yoxdurv və bu adətlərin İslamla əlaqələndirilməsi dinin imicinə böyük zərbədir. Çünki İslamın əsas normalarından biri ailənin saxlanması və uşaqların tərbiyəsidir.

"Azyaşlı qız ərə verilərkən tərbiyədən heç bir söhbət gedə bilməz. Axı özləri hələ uşaq olan valideynlər öz uşaqlarını normal tərbiyə edə bilməyəcəklər", - Əbdülhəmid Trend-ə telefonla bildirib.

"Erkən nikahlar hələ də İslam dünyasında, dünyanın bir çox nöqtələrində mövcud olan tayfa mədəniyyətinin qalıqlarıdır", - Şada İslam belə hesab edir. - "Bu qətiyyən dini norma deyil. İslama görə, qadın seçim hüququna malik olmalıdır, seçim isə yalnız yetkinliklə gəlir".

Satanovskinin fikrincə, bu halda Yaxın Şərqdəki müsəlman ölkələri ümumi Yaxın Şərq tendensiyasını regionların müvafiq adətləri üzərində qurublar.

"Afrikada vəziyyət oxşardır", - o deyib. - "Yaxın və Orta Şərq bizə Afrikadan daha çox tanışdır. Onun dərinliklərində sivil cəmiyyətə azacıq belə etina edilmədən hər şey baş verir".

Materialın hazırlanmasında R.Hafizoğlu iştirak edib

Xəbər lenti

Xəbər lenti