Bakı. Trend:
Bu gün Trans-Adriatik Boru Kəmərinin (TAP) istismara verilməsindən 5 il ötür. TAP Xəzərin Azərbaycan sektorundan təbii qazı Yunanıstandan Albaniya və Adriatik dənizindən keçərək İtaliyaya və daha sonra qərbi Avropaya nəql edən boru xətti proyektidir. Təbii qazın Azərbaycandan Avropa bazarlarına ixracının ən qısa və birbaşa marşrutunu təşkil edir. Boru kəmərinin uzunluğu 878 km təşkil edir.
İndiyədək bu kəmərlə təxminən 52,7 milyard kubmetr təbii qaz
nəql edilib. Bu miqdar bütövlükdə Azərbaycanın Avropaya qaz
ixracında TAP-ın ciddi payı olduğunu göstərir və uzunmüddətli sabit
ixrac bazarının formalaşmasına kömək edir. Qaz ixracı Azərbaycanın
iqtisadiyyatına sabit valyuta gəliri gətirir, bu da ölkənin
sosial-iqtisadi dayanıqlığını gücləndirir. TAP-ın ötürücülük
potensialı artdıqca gəlirlər də artmaq potensialına malikdir. TAP
Azərbaycanın Avropa üçün etibarlı qaz tədarükçüsü kimi mövqeyini
əhəmiyyətli dərəcədə möhkəmləndirib. Bu, təkcə iqtisadi yox, həm də
geosiyasi üstünlükdür: Avropa ölkələri Azərbaycan qazına etibar
edir və bu da Azərbaycanın strateji tərəfdaş kimi dəyərini
artırır.
Avropa üçün TAP enerji təhlükəsizliyi kontekstində vacibdir, çünki
kəmər Aİ-nin enerji mənbələrinin diversifikasiyasına xidmət edir.
TAP Azərbaycanın Avropa bazarlarına birbaşa çıxışını təmin edərək,
təkcə regional, yox, qlobal enerji arenasında rolunu gücləndirir.
Enerji ixracında yalnız ənənəvi bazarlara deyil, Avropaya yönəlmə,
Azərbaycanın ixrac geosiyasını müxtəlifləşdirir. Bu da risklərin
azaldılması baxımından vacibdir. AP layihəsi beynəlxalq
tərəfdaşlarla – Avropa şirkətləri, beynəlxalq investorlarla
birlikdə həyata keçirilmişdir. Bu, Azərbaycanın enerji sahəsində
beynəlxalq etibarlılığını artırır. Kəmərin etibarlı və davamlı
işləməsi, beynəlxalq standartlara uyğunluğu (məsələn,
təhlükəsizlik, ətraf mühit) Azərbaycanın infrastruktur
yatırımlarında yüksək peşəkarlığını nümayiş etdirir.
2026-cı ildən kəmərin ötürücülük gücünün 1,2 milyard kubmetr
artırılması planlaşdırılır. Bu artım TAP-ın gələcəkdə daha böyük
rol oynaya biləcəyini göstərir. TAP-dan gələn qaz ixracı
Azərbaycanın milli büdcəsinə, ixrac gəlirlərinə müsbət təsir
göstərir, bu isə iqtisadi sabitliyin güclənməsinə, sosial
proqramların maliyyələşməsinə və investisiyaların artırılmasına
imkan verir. Enerji tranziti kimi böyük layihə Azərbaycanın
infrastruktur investisiyaları üçün təcrübəsini zənginləşdirir,
şirkətlər üçün texniki imkanları genişləndirir və gələcək enerji
layihələrində zəmin yaradır. TAP birbaşa Avropaya çıxış yaratdığına
görə, Azərbaycan regionda enerji dəhlizi kimi mühüm rola malikdir.
Bu da Azərbaycanın regiondakı geosiyasi mövqeyini gücləndirir – o,
sadəcə enerji istehsalçısı deyil, həm də enerji tranzitçisi kimi
önəmli oyunçudur.
Beş il ərzində TAP Azərbaycanın Avropaya enerji ixracı
strategiyasının uğurlu bir hissəsini təşkil edib. Bu layihə
Azərbaycan üçün geosiyasi üstünlük, iqtisadi mənfəət və beynəlxalq
nüfuz baxımından böyük dəyər daşıyır. Gələcəkdə TAP-ın ötürücülük
gücünün artırılması planları reallaşsa, bu, həm Avropada
Azərbaycanın rolunun daha da möhkəmlənməsinə, həm də ölkənin ixrac
gəlirlərinin artmasına gətirib çıxara bilər. Eyni zamanda, TAP
Azərbaycanın enerji siyasətində diversifikasiya strategiyasının bir
simvolu kimi qalır – təkcə neft-qaz hasilatçısı deyil, enerji
tranziti ölkəsi kimi rolu genişlənir.
TAP Azərbaycan qazını birbaşa Avropa bazarına çıxaran boru xətti
olduğu üçün ölkəyə davamlı valyuta axını təmin edir. TAP Azərbaycan
üçün sadəcə boru kəməri deyil, strateji iqtisadi layihədir. O,
ölkəyə uzunmüddətli valyuta gəlirləri, sabit Avropa ixrac bazarı,
investisiya axını, iqtisadi təhlükəsizlik kimi mühüm faydalar
qazandırır.