Azərbaycan, Bakı, 28 fevral /Trend, müxbir V.Javoronkova/
Avropanın Xəzər regionundan enerji resurslarının idxalında maraqlı olması Xəzərin statusunun müəyyənləşdirilməsi prosesini sürətləndirə bilər. Mərkəzi Asiya üzrə alman ekspert Mixael Laubş belə hesab edir.
"Qaz ixracı layihələrinin reallaşdırılmasında beynəlxalq investorların marağını nəzərə alaraq, bu, Transxəzər qaz kəmərinin həyata keçirilməsi prosesində son problemdir. O, [Xəzərin statusu] beynəlxalq ictimaiyyətin müdaxiləsi olmadan daha tez həll edilə bilər", - Trend-ə Berlindən telefonla Almaniyanın qeyri-hökumət təşkilatı ETG-nin rəhbəri deyib.
Türkmənistanda bazar ertəsi "Transxəzər boru kəmərinin ekoloji aspektləri" konfransı öz işinə başlayıb.
Müşahidəçilər və ekspertlər hesab edirlər ki, yüksək beynəlxalq səviyyədə ekoloji ekspertiza Transxəzər boru kəmərinin mümkün tikintisinə başlamağa imkan verəcək.
Tranxəzər qaz kəməri dənizin dibi ilə Türkmənistandan Azərbaycana kəmərin çəkilməsini nzəərdə tutur. Planlaşdırılır ki, bu layihə Aİ üçün Xəzər regionundan Avropaya qaz nəqlinin prioritet marşrutlarından biri olan "Cənub dəhlizi"nin tərkib hissəsi olacaq.
Ekspertin fikrincə, qazın gələcək ixracı ilə bağlı danışıqlar müsbət başa çatır, lakin Xəzərin hüquqi statusu müəyyənləşdirilmədən Xəzər dənizinin dibi ilə boru kəmərinin tikintisi qeyri-mümkündür.
"Mən Xəzərin hüquqi statusu həll edilmədən Transxəzər qaz kəmərinin və digər qaz layihələri üzrə danışıqların aydın və açıq nəticələrinə şübhə ilə yanaşıram", - Laubş vurğulayıb.
Türkmənistan Xəzərdə digər dövlətlərlə sərhədini hələ müəyyənləşdirməyib. Xəzərin dibinin bölüşdürülməsi məsələsində Azərbaycan, Rusiya və Qazaxıstanın bir-birilərinə qarşı heç bir tələbləri yoxdur. Bu ölkələr arasında sözügedən məsələ üzrə həm ikitərəfli, həm də üçtərəfli müqavilələr var. Tərəflər həmçinin bölücü xətlərin koordinatlarının müəyyənləşməsi üzrə bir fikrə gəliblər. Məsələ yalnız Türkmənistan və İran tərəfi ilə razılaşdırılmayıb. Buna görə də çoxillik müzakirələrə baxmayaraq, Xəzərin statusu indiyədək müəyyənləşdirilməyib.
Ekspertin fikrincə, hüquqi status müəyyənləşdirildikdən sonra xarici investorlar layihəyə sonradan cəlb edilmələrinə əsas üçün zəmanət alacaqlar.
"Bu məsələni [dənizin dibi ilə boru kəmərinin tikintisi] birtərəfli qaydada həll etmək olmaz. O, digər Xəzəryanı dövlətlərlə razılaşdırılmalı və Xəzər dənizinin statusu üzrə yekun bəyannamə imzalanmalıdır. Qaz kəmərinin bütün dövlətlərin razılığı ilə belə bəyannamə olmadan tikiləcəyi barədə fikirləşmək bir qədər optimist görünür", - Laubş bildirib.
"Bu məsələdə böyük rolu İran və Rusiyanın mövqeyi oynayacaq. Moskva indi elə bir vəziyyətdədir ki, Türkmənistan özünü Avropa bazarına yeni qaz tədarükçüsü rolunda göstərməyə çalışır. Bu isə onun maraqlarına daxil olmaya bilər", - analitik hesab edir.
Ererji tədarükünün mənbə və marşrutlarını diversifikasiya edəcək və bununla da Aİ-nin enerji təhlükəsizliyini artıracaq "Cənub dəhlizi" layihəsi Avropa İttifaqı üçün prioritet enerji layihələrindən biridir. "Cənub enerji dəhlizi" layihəsinə aiddir: "Nabukko" qaz kəməri, Transadriatik qaz kəməri (TAP), "Ağ axın", ITGI (Türkiyə-Yunanıstan-İtaliya qaz kəməri).