Elmira Tariverdiyeva, Trend -un Avropa redaksiyasının icmalçısı
Rusiya və Türkiyə münasibətlərinin fəallaşması təkcə bu iki ölkəyə sərf etmir. Türkiyənin Rusiyanın ənənəvi şəkildə xüsusi təsir göstərdiyi Ermənistanla münasibətlərində çoxsaylı uzanmış problemlər mövcuddur. Eyni zamanda, Rusiya Türkiyəyə qardaş ölkə sayılan Azərbaycanda böyük maraqlara malikdir.
Ankara və Moskva arasında əməkdaşlığın genişlənməsi fonunda bu ölkələrin birlikdə Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həlli prosesində irəliyə doğru addım atmaqda kömək edə biləcəyinə ümid yaranır.
"Türkiyə və Rusiyanın yaxınlaşması Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həllinə müsbət təsir göstərə bilər", - Türkiyənin xarici işlər naziri Ənməd Davudoğlu deyib.
Onun sözlərinə görə, Qara dəniz və Qafqaz regionlarını münaqişə zonaları statusundan çıxarmaq niyyətindədirlər və buna qadirdirlər. "Türkiyə həm türk-erməni, həm də erməni-azəri münasibətləri nöqteyi-nəzərindən Qafqazda perspektivlərə malikdir", - Davudoğlu bildirib.
Çox sadə bir hesab var: Türkiyə və Rusiya, heç bir zaman olmadığı kimi, dondurulmuş Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsinin həllində maraqlıdırlar.
Gürcüstan ərazisindəki avqust münaqişəsində iştirak edən Rusiya özünə sülhməramlı qüvvə imicini qaytarmalıdır. Bunu sübut etməyin ən yaxşı yolu iki Qafqaz dövlətinə xeyli uzanmış ərazi münaqişəsinin həllində yardım etməkdir. Bunun üçün Rusiyanın ATƏT-in Minsk qrupunun həmsədri və vacib regional oyunçu kimi bütün lazımi imkanları var.
Bundan başqa, Moskvaya enerji sahəsində Bakı ilə sıx tərəfdaşlıq münasibətləri də lazımdır. Qərbin mavi arzusu - "Nabukko" qaz kəməri Azərbaycan qazı olmadan realizə olmaya da bilər. "The Wall Street Journal" qəzetində bu yaxınlarda yazılan məqalədə belə bir fikrə rast gəlinir ki, Türkmənistanın bu layihədəki rolu xeyli böyüdülüb, çünki Aşqabad özünü Rusiyaya "25 illik müqavilə ilə bağlayıb", həmçinin Çinə qədər güclü (buraxılış gücü ildə 40 milyard kubmetr) qaz kəməri tikir.
Qəzet yazır ki, bu halda Azərbaycan Qərb ölkələri tərəfindən "Nabukko" layihəsində ən böyük qaz tədarükçüsü kimi nəzərdən keçirilməyə başlayıb. Bununla belə, Moskva qaz bazarında inhisarçı kimi qalmaq istəyərək, Azərbaycan qazının mümkün qədər böyük həcmlərdə alınması üzrə Bakı ilə müqavilələr imzalamaq üçün xeyli səy göstərib.
Kreml Bakının rəğbətini bir yolla qazana bilər - Cənubi Qafqazdakı əsas tərəfdaşı olan Ermənistana təzyiq göstərnək.
Türkiyənin bu uzanmış ərazi mübahisəsini həll etməkdə öz maraqları var. Birincisi, Ankara özü də Qafqaz kimi strateji istiqamətdə vacib regional oyunçu roluna iddia edir. Və bu istiqamətdə əsas siyasi təşəbbüs Türkiyə tərəfindən ötən il təklif edilən regiondakı təhlükəsizlik və əməkdaşlıq platformasıdır. Maraqlıdır ki, layihənin mümkün iştirakçıları qismində məhz Türkiyə və Rusiya - Qafqazda regional təsirdə maraqlı olan ölkələr çıxış edir.
Türkiyənin Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həllindəki ikinci marağı, ölkənin Aİ-yə daxil olma yolunda qarşısında duran maneələrin arxada qoyulmasıdır.
Avropanın Ankara ilə münasibətlərin vacibliyini daima vurğulamasına baxmayaraq, Türkiyə hələ də Aİ-nin genişlənməsi prosesindən kənarda qalır. Ankaranın yerinə yetirməli olduğu çoxsaylı formal meyarlarla yanaşı, Aİ Kiprin birləşdirilməsi, Osmanlı imperiyasında "erməni soyqırımı"nın tanınması və Ermənistanla sərhədin bağlı olması ilə əlaqədar tələblər də irəli sürür. Ancaq Yerevanla münasibətlərin normallaşdırılması, nəqliyyat kommunikasiyalarının bərpası Dağlıq Qarabağ münaqişəsi həll olunmadan mümkün deyil. Hətta apreldə imzalanan ikitərəfli münasibətlərin normallaşmasını nəzərdə tutan "yol xəritəsi" belə müşahidəçilərdə nikbinlik oyatmır.
Maraqlıdır ki, Yerevan erməni-türk münasibətlərinin normallaşdırılmasını Türkiyənin qondarma "erməni soyqırımı"nın fakt kimi tanınması ilə bağlamır. Cavabında isə Dağlıq Qarabağın Türkiyə üçün maneə olmayacağına ümid edir. Bu, Türkiyə üçün yalnız münasibətləri normallaşdırmaq deyil, çoxdankı tarixi mübahisəni aradan qaldırmaq üzrə də əla şansdır. Ancaq dövlətin birinci şəxsləri dəfələrlə bildiriblər ki, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi həll olunmadan münasibətlərin normallaşması mümkün deyil.
Nəticədə, Ermənistan və Azərbaycan arasındakı ərazi mübahisəsinin həlli ilə bir neçə regional oyunçu qazanacaq. Onlardan iki ən güclüsü - Türkiyə və Rusiyaya isə elə öz maraqları üçün maksimum səy göstərmək lazımdır.
Məqalə müəllifi ilə əlaqə ünvanı: [email protected]