...

ABŞ - ın Mərkəzi Asiyadakı hərbi bazalarının taleyi hələ də həll olunmayıb - TrendNews - un icmalçısı

Siyasət Materials 27 Yanvar 2009 19:24 (UTC +04:00)

Viktoriya Javoronkova, Trend -un Avropa redaksiyasının icmalçısı

Artıq bir neçə aydır ki, Amerikanın Mərkəzi Asiya ərazisindəki - ABŞ üçün strateji baxımdan əhəmiyyətli ərazidəki hərbi bazaları ətrafında müxtəlif söhbətlər gedir.

Mərkəzi Asiyada hərbi bazalar 11 sentyabr terror aktlarından sonra, Əfqanıstanda terrorçularla mübarizə məqsədilə yerləşdirilib. Belə ki, Mərkəzi Asiya ölkələri ya Əfqanıstanla həmsərhəddirlər, ya da bilavasitə onun yaxınlığında yerləşirlər. Amerika bazalarının yerləşdirildiyi vaxtdan onların sayı azalıb. Özbəkistanda Əndican hadisələrindən sonrakı qalmaqal və Avropa İttifaqının bu ölkəyə qarşı tətbiq etdiyi sanksiyalar nəticəsində Karşi-Xanabad bazası bağlanılıb. İndi ABŞ HHQ - nin Mərkəzi Asiya ərazisində sonuncu yararlı bazası - Qırğızıstanda Manas bazası fəaliyyət göstərir. Yüklər bu bazadan başqa, qismən Almatı hava limanı vasitəsilə daşınır.

Yanvarın əvvəli Manas bazasının yaxın vaxtlarda bağlanılacağına dair mətbuatda çoxsaylı məlumatlarla əlamətdar oldu. Bəziləri hesab edirlər ki, bazanın bağlanmasının səbəbi Moskvanın Bişkekə ayırmağa hazır olduğu 2 mrd. ABŞ dolları məbləğində kredit ola bilər.

Digərləri Qırğızıstanın bir sıra problemləri Rusiyanın köməyi ilə həll etməyə ümid etdiyini və bunun üçün də bazanı bağlamağa hazırlaşdığını hesab edir. Kredit elektrik stansiyalarının tikintisi üçün lazımdır; ölkə kəskin elektrik enerjisi çatışmazlığı yaşayır. Lakin Manasın Qırğızıstan üçün bir sıra üstünlükləri var. Ölkə bazanın öz ərazisində yerləşməsindən sabit gəlir alır. Hazırda Qırğızıstanın iqtisadi vəziyyəti son dərəcə ağırdır. Büdcə kəsirinə malik ölkənin təxminən 2 mlrd. ABŞ dolları  həcmində xarici borcu var. Belə vəziyyətdə Rusiyadan kredit almaq çox məntiqli olardı. Bundan başqa, bazada yerli sakinlər işləyir.

Bazanın taleyinin artıq həll edilmək üzrə olduğu görünürdü ki, Amerikalı general Devid Petreus Mərkəzi Asiya ölkələrinə səfərə gəldi. O, dərhal Qırğızıstandakı bazanın bağlanılması ilə bağlı KİV məlumatlarını təkzib etdi. KİV ölkə hökumətindəki anonim mənbəyə istinad edirdi.

Beləliklə, baza bağlanılacaq ya yox? Bu dillemada Rusiya və Amerikanın Mərkəzi Asiya ölkələrində təsir uğrunda mübarizəsini görmək olar.

Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatına (ŞƏT) üzv ölkələrin Əfqanıstanın problemlərinin müzakirəsi üzrə iclası bu ilin martına planlaşdırılıb. İclas Moskvada keçiriləcək. İclasda, NATO qoşunlarının antiterror koalisiyası çərçivəsində, yeddi ildən çox davam edən fəaliyyəti ərzində Əfqanıstanın problemlərini hələ də həll edə bilməməsi barədə məsələ qaldırıla bilər. Bu, Rusiyanın Əfqanıstanın problemlərini müstəqil həll etmək meylindən xəbər verir.

Lakin ABŞ - ın regiondakı sonuncu bazası bağlanılsa da, bu, Amerikanın regiona təsirini itərəcəyi demək deyil. Əvvəllər Özbəkistanda bağlanılmış baza ABŞ qonşunlarının dislokasiya yeri ola bilər. Aİ-nin bazanın bağlanılmasına gətirmiş sanksiyalarını bir müddət əvvəl götürüblər. Bundan başqa, Özbəkistan Rusiyanın hakim rol oynadığı Avrasiya İqtisadi Birliyinin (AvrasiyaİB) tərkibindən çıxıb. Son illərdə Daşkənd xarici siyasət vektorunu, Qərbyönümlüdən Rusiyayönümlüyə və əksinə, çox tez-tez dəyişib, GUAM - ın tərkibindən çıxaraq (Özbəkistanın üzvlüyü zamanı təşkilat GUÖAM adlanırdı),  AvrasiyaİB və Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatına (KTMT) daxil olub.

Daşkəndin KTMT-nin tərkibindən çıxması barədə rəsmi sorğu olmasa da, ekspertlər ölkənin xarici siyasət vektorunun yenidən Qərb tərəfə dəyişəcəyini istisna etmirlər. Bu halda amerikalıların Özbəkistana qayıtması tamamilə mümkün olur.

Öz səfəri zamanı Petreus Rusiya ilə yüklərin RF ərazisindən mümkün daşınması barədə razılaşmanı da xatırladıb. Lakin Moskva NATO və ya ABŞ - ın hərbi yüklərinin Rusiya ərazisindən Əfqanıstana tranzitinə razılıq barədə informasiyanı inkar edir. "Bizə amerikalılar, ya da ümumilikdə NATO üçün hərbi tranzitin həyata keçirilməsinə Rusiyanın guya razılıq verməsi barədə heç bir şey  məlum deyil", - Rusiyanın Alyans yanındakı nümayəndəsi Dmitri Roqozin "İnterfaks"a bildirib.

Manas bazasının taleyi yaxın vaxtlarda həll olunmalıdır. Baza bağlanarkən ABŞ qoşunlarının hara yerləşəcəyi mühüm məsələ olsa da, ekspertlər ona birmənalı cavab verməyə tələsmirlər.

Müəlliflə əlaqə saxlamaq üçün elektron ünvan: [email protected]

Xəbər lenti

Xəbər lenti