Azərbaycan, Bakı, 12 mart / Trend , müxbir D.İbrahimova /
MAQATE-nin baş direktoru əl-Baradeyinin ərəb ölkələrinə ünvanlandığı çağırışlara və onların İranla Qərb arasındakı münaqişələrin həllində iştirak etmək istəklərinə baxmayaraq, rəsmi Tehranın siyasətini dəyişmək üçün ərəb ölkələrinin təsir vasitələri yoxdur.
"Ərəb ölkələri İranın nüvə proqramının inkişafı ilə bağlı məsələyə təsir edə bilməzlər. Onların Tehrana təsir etmək üçün nə iqtisadi ne də ki siyasi potensialları var", - İran üzrə ingilis ekspert Piruz Müctəhidzadə Trend -a bildirib.
MAQATE-nin baş direktoru çıxışında İranla qonşu olan ərəb ölkələrini Qərblə Tehran arasında gedən münaqişənin həlli istiqamətində fəal olmağa çağırıb. Qərb ölkələri ilə İran arasında yaşanan gərginliyin səbəbi, Tehranın nüvə işləmlərinin sülh xarakterli olduğunu vurğulamasına baxmayaraq, Birləşmiş Ştatların və bir sıra qərb ölkələrinin sözügedən nüvə proqramının hərbi məqsədlər daşıdığını iddi etmələri ilə bağlıdır.
Müctəhidzadənin sözlərinə görə, əl-Baradeinin təklifləri kifayət qədər siyasi gücə malik deyil.
"Əl-Baradei dünyanın müxtəlif regionlarında nüvə stansiyalarının fəaliyyətini müşahidə edən təşkilatın - MAQATE-nin baş direktorudur və onun siyasi bəyanatları lazımi çəkiyə malik deyil", - Trend -la telefon bağlantısı zamanı "Avrosevik" İngiltərə Elmi-Araşdırmalar Mərkəzinin sədri Müctəhidzadə bildirib.
MAQATE nüvə texnologiyalarının dinc məqsədlərlə istifadə sahəsində elmi-tekxiki əməkdaşlığın aparıcı hökumət forumudur. MAQATE BMT çərçivəsində muxtar təşkilat kimi 1957-ci ildə yaradılıb. Təşkilatın nizamnaməsində deyilir ki, MAQATE atom enerjisinin sülhün qorunması istiqamətində geniş və ətraflı istifadə olunmasına can atır.
Ekspertlər hesab edirlər ki, ərəb öllkələri İranın nüvə işləmlərinin dayandırılmasında maraqlı olsalar da, Tehrana lazımi təsir vasitələrinə malik deyillər.
"Ərəblər İsraildə nüvə silahının olmasından və İranın nüvə işləmləri aparmasından narahatdırlar. İsrail və İran nüvə sahəsində işləri davam etdirdiyi müddətdə digər ərəb ölkələri üçün nüvə silahı əldə etmək istiqamətində işlər aparmağa qapılar açılır", - Trend -a telefonq bağlantısı zamanı Misirin Yaxın Şərq üzrə aparıcı siyasi icmalçısı əl-Səid Xani bildirib.
Ekspertin sözlərinə əsasən, nə Qərbin, nə də ərəb ölkələrinin Tehrana təsir etmək imkanları yoxdur.
"İrAnın müəyyən məqsədləri var. Tehran Şərqdə "islamın siması" olmağa can atır. Bununla yanaşı, İranın güclü ordusu və xüsusi hərbi birləşmələri var ki, bu da rəsmi Tehrana ərəb ölkələri ilə qərb ölkələrinin təsir etməsini çətinləşdirir", - "Əl-Cümhuriyyə" qəzetinin baş redaktoru Xani deyib.
İran ordusunun ixtiyarında 2000 km məsafədə yerləşən hədəfi vurma qabiliyyətinə malik "Şahab-3" ballistik raketləri var.
Ekspertin fikrincə, ərəb ölkələrinin problemi, Fələstin məsələsində göstərdikləri həmrəyliyi İranla bağlı məsələlərdə göstərməmələridir.
Suriya HƏMAS-ın İsrailə qarşı apardığı savaşıdəstəklədiyi halda, digər ərəb ölkələri - Səudiyyə Ərəbistanı, Misir, İordaniya HƏMAS-ı İsrail ərazilərini atəşə tutmasına son qoymağa çağırırdılar.
İran daxilində də ərəb ölkələrinin İrana təsir etmək imkanında olmadığını düşünürlər, baxmayaraq ki, ərəb ölkələri münaqişənin həllinə müdaxilə etməyə səy ediblər.
Ərəb dövlətləri liqasının başçısı Əbdül Əmr-ül Mussa 2008-ci ilin dekabrında İranın nüvə proqramı ilə bağlı danışıqlarda ərəb ölkələrinin iştirakının vacibliyini vurğulayıb.
BBC-nin verdiyi məlumata əsasən, o, demişdir ki, ərəblər, İranla qərb ölkələrinə Yaxın Şərqlə bağlı məsələlərdə ərəb ölkələrinin iştirakı olmadan qərarlar qəbul etməyə imkan verməməlidirlər.
Ərəb ölkələri Tehranın nüvə proqramını inkişaf etdirməsindən narahat olsalar da, qərb ölkələri ilə İranın münasibətlərinin yaxşılaşması da ərəblərə sərf etmir.
"Qərb ölkələri ilə İran münasibətlərinin bərpası ərəb ölkələrinin Yaxın Şərq regionundakı təsirini zəiflədəcəyindən ərəb ölkələri bunu istəmirlər ," - Trend -a telefon bağlantısı zamanı daxili məsələlər üzrə iranlı ekspert Həsən Xanizadə deyib. Hazırda ABŞ Əfqanıstan və İraqdakı məsələlərin həlli üçün müttəfiq axtarır. İran Birləşmiş Ştatların müttəfiqi olarsa bu da ərəb ölkələrinin Yaxın Şərqdə təsirini minimuma endirər.
Hazırda loqistika ekspertləri tərəfindən İran ərazisindən tranzit məqsədi ilə istifadə etməklə Əfqanıstana NATO qoşunları üçün yük daşımaq imkanları nəzərdən keçirilir. Üstəlik Hillari Klinton İranı martın 31-də Hollandiyada keçiriləcək Əfqanıstanla bağlı konfransda iştirak etməyə dəvət edib.
Məqalənin yahzılmasında T.Cəfərov və Ü.Sadıxova iştirak ediblər.
Məqalə müəllifi ilə əlaqə ünvanı: [email protected]