Elmira Tarıverdiyeva, Trend-in Avropa redaksiyasının icmalçısı
Ötən həftənin sonunda Prezident Dmitri Medvedevin Azərbaycana baş tutan səfəri son vaxtlar çoxlu müzakirələrə səbəb olmuş Rusiyanın Gümrüdəki hərbi bazası məsələsinə aydınlıq gətirib.
Rusiya və Ermənistan Rusiyanın Gümrüdəki hərbi bazası haqqında 1995-ci ildə bağlanmış ikitərəfli müqaviləyə dəyişikliklərin edilməsi barədə protokol imzalayıblar. Dəyişiklik Rusiya bazasının Ermənistanda qalma müddətinin uzadılmasını nəzərdə tutur. 1995-ci il müqaviləsinin qüvvədə olma müddəti 25 il təşkil edirdi, indi isə o, 49 il müddətinə qüvvədə olacaq (1995-ci ildən etibarən).
Lakin Azərbaycanın başlıca sualı bu müqavilənin Yerevan tərəfindən şərhi ilə bağlı olub.
Avqustun sonunda Medvedevin Ermənistana səfəri zamanı Ermənistan prezidenti Serj Sarkisyan rusiyalı həmkarı ilə birgə mətbuat konfransında bəyan edib ki, Rusiya bazasının imzalanmış protokolla "coğrafi və strateji məsuliyyəti" genişlənir və Ermənistan ərazisində olma müddəti ərzində Rusiya Federasiyası maraqlarının müdafiəsi funksiyasından başqa, o, Ermənistan silahlı qüvvələri ilə birlikdə bu ölkənin təhlükəsizliyini təmin edir.
Aydın deyil ki, cənab Sarkisyan nə üçün cəfakeş ölkəsinin təhlükəsizliyinin təmin edilməsi haqqında belə ruh yüksəkliyi ilə danışıb. Ermənistanı kimdən müdafiə etmək lazımdır? İndi bu ölkəyə hərbi baxımdan heç bir dövlət təhlükə törətmir. Ermənistanın işğal etdiyi Azərbaycan torpaqları ətrafında hadisələrin hərbi ssenaridə inkişafına Rusiya əsgərlərinin müdaxiləsi məsələsinə gəldikdə isə, burada cənab Sarkisyan öz gözləntilərində bir qədər təvazökar olmalıdır. Dağlıq Qarabağ və ona bitişik yeddi rayon Azərbaycanın hüquqi ərazisidir, həm də bu, müasir dünyada mövcud olan bütün dövlətlər tərəfindən tam tanınır. Rusiya, çətin ki, Cənubi Qafqazdakı strateji tərəfdaşının daxili işlərinə qarışmaq istəsin. Rusiyanın Azərbaycanla olan münasibətlərini Moskvanın Tbilisi ilə olan münasibətləri ilə müqayisə etmək olmaz; odur ki, Bakıya qarşı 2008-ci ilin avqustunun təkrarlanacağına ermənilər ümid etməməlidirlər.
Moskva Azərbaycanın regionda artan rolu ilə hesablaşmağa məcburdur. Rusiyanı, ilk növbədə, Azərbaycanla iqtisadi və enerji əməkdaşlığı maraqlandırır ki, bunu da qaz sahəsində imzalanan son saziş nümayiş etdirib. Medvedevin Azərbaycana səfəri zamanı ARDNŞ və "Qazprom" arasında 2011-ci ilədək Rusiyanın Azərbaycan qazının alışını iki dəfə artıraraq, ildə 2 milyard kubmetrə çatdıracağı haqqında saziş imzalanıb.
Moskva üçün iqtisadi baxımdan tam sərfəli olmayan saziş, Rusiyanın "Cənub axını" boru kəməri ilə rəqabət aparan, arxasında Avropa İttifaqı ölkələrinin dayandığı "Nabucco" qaz kəmərinə Azərbaycan qazının daxil olması imkanlarını minimallaşdırmaq məqsədi güdür.
Bundan əlavə, Bakı Rusiya üçün Şimali Qafqazda sabitləşdirici amil kimi də vacibdir.
Ona görə də təəccüblü deyil ki, Moskvadan ötrü Azərbaycanla Ermənistanın mənafeyi üçün mübahisə etmək konstruktiv deyil. Prezident Medvedev də azərbaycanlı həmkarı İlham Əliyevlə birgə keçirdiyi mətbuat konfransında buna aydınlıq gətirib və bəyan edib ki, Rusiya hərbi bazasının Gümrüdə fəaliyyət müddətinin uzadılması haqqında Yerevanda imzalanmış saziş Zaqafqaziya regionunda sülh və sabitliyin bərqərar olmasına istiqamətlənib."Bu sazişdə prinsipial heç nə yoxdur, yalnız bu, bazanın fəaliyyət müddətinin müəyyən olunmuş zamana qədər uzadılması deməkdir", - o bəyan edib.
Əslində, Cənubi Qafqazda Rusiya bazası Ermənistanın təhlükəsizliyini müdafiə etməkdən daha vacib məqsədlər daşıyır; qəribədir ki, Yerevanda bunu dərk etmirlər.
Rusiya hərbi bazasının Gümrüdə fəaliyyət müddətinin uzadılması Qərb və digər ölkələrə anlamağa imkan verir ki, Zaqafqaziya Moskvanın Vaşinqton və Aİ ölkələrindən daha loyal yanaşdığı İrana qarşı mübarizədə istifadə oluna bilməz.
Bundan əlavə, Cənubi Qafqazda baza icarəsi müddətinin uzadılması daha bir aydın məqsədə işarədir - regionda Rusiya nüfuzunun genişləndirilməsi və Kreml mövqeyinin "üstün maraqlar" zonasında möhkəmləndirilməsi.
Rusiya hərbi bazasının uzunmüddətli mövcudluğu məsələsi Ermənistanın saxta təhlükələrdən nəzəri müdafiəsindən daha genişdir. Moskvanın bütün fikirlərinin Yerevanın sakitləşdirilməsinə yönəlməsini düşünmək ən azından sadəlövhlükdür. Və Ermənistan nə qədər tez bu fikirlə barışsa, qonşularla çoxsaylı mövcud problemin həllinə bir o qədər konstruktiv yanaşa bilər.