Bakı. Trend:
Cənubi Qafqaz tarixi baxımdan Avropa və Asiya arasında əsas nəqliyyat, ticarət və enerji axınlarının kəsişdiyi ərazi hesab olunur. Azərbaycanın, Ermənistanın və Gürcüstanın coğrafi mövqeyi regionun tranzit yük, enerji resursları və investisiya axınları üçün strateji hablar rolunu oynamağa imkan verir. Son illərdə regionda ciddi dəyişikliklər baş verib. Qarabağın işğaldan azad edilməsi, iqtisadi inteqrasiyanın güclənməsi və infrastruktur layihələrinin sürətləndirilməsi Cənubi Qafqazı Şərq və Qərbi birləşdirən mühüm tranzit qovşağı kimi bərpa edir. Bu kontekstdə xüsusilə nəqliyyat dəhlizlərinin inkişafı, onların müasirləşdirilməsi və yeni ticarət imkanlarının yaradılması mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Bu konteksdə 2025-ci il oktyabrın 22-də keçirilmiş V Tbilisi “İpək Yolu” Forumu isə yalnız siyasi iradənin nümayişi üçün platforma deyil, eyni zamanda regionun iqtisadi və logistika təşəbbüslərinin praktiki müzakirə yeri oldu.
Bunu Trend-ə politoloq Azər Qarayev deyib.
"Forumu 73 ölkədən 2300-dən çox iştirakçı izləyib. Tədbirdə Azərbaycanın Baş naziri Əli Əsədov, Ermənistanın Baş naziri Nikol Paşinyan və Gürcüstanın Baş naziri İrakli Kobaxidze iştirak edib, həmçinin beynəlxalq təşkilatlar, biznes dairələri və logistika ekspertləri də forumda təmsil olunub. Forumun əsas məqsədi siyasi bəyanatların praktiki addımlara çevrilməsi üçün diskussiya platforması yaratmaqdır. Bu baxımdan forum nəqliyyat və tranzit - marşrutlar, infrastruktur və multimodal terminallar, iqtisadi əməkdaşlıq - ticarət və logistika maneələrinin azaldılması, investisiya üçün əlverişli şəraitin yaradılması, energetika və rəqəmsallaşma – şəbəkələrin inteqrasiyası və texnologiyaların tətbiqi, regionda sabitlik – ölkələr arasında etimadın gücləndirilməsi və sülh şəraitinin formalaşdırılması kimi mövzuları əhatə edib", - o deyib.
Onun sözlərinə görə, Forumda qaldırılan ən mühüm məsələlərdən biri Azərbaycanın Ermənistana tranzit yük daşımaları ilə bağlı bütün məhdudiyyətləri aradan qaldırması oldu.
"Tarixən bu məhdudiyyətlər siyasi gərginlik səbəbindən tətbiq olunmuş, regionda ticarət və logistikanın səmərəliliyini məhdudlaşdırmışdı. Praktik olaraq, bu qərarın əhəmiyyəti Qazaxıstan taxılının Azərbaycan ərazisi vasitəsilə Ermənistana daşınması ilə göstərilib. Bu nümunə göstərir ki, region bir vahid logistika qovşağı kimi işləyə bilər və siyasi qərarlar ilə iqtisadi maraqlar uzlaşdırıla bilər. Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan bu məsələ ilə bağlı Prezident İlham Əliyevə təşəkkürünü də bildirib, məhdudiyyətlərin aradan qaldırılmasının yük dövriyyəsinin artmasına, infrastruktura sərmayələrin yatırılmasına və regionda sülhün möhkəmlənməsinə xidmət etdiyini vurğulayıb. Bu, siyasi qərarların praktik nəticələrə çevrildiyi nadir nümunələrdən biridir.
Forumda diqqət çəkən əsas məsələlərdən biri də Zəngəzur dəhlizi, yəni “Tramp marşrutu” oldu. Bu marşrut Cənubi Qafqazı Avropa və Asiya bazarları ilə birləşdirməyi, həmçinin Mərkəzi Asiyadan yüklərin tranzitini təmin etməyi hədəfləyir. Sözügedən dəhliz sayəsində yüklərin Mərkəzi Asiyadan Avropaya çatma müddətinin qısalır, logistika zəncirləri optimallaşdırılır və daşımaların maliyyəti azalır, Cənubi Qafqaz vasitəsilə beynəlxalq ticarət genişlənmə imkanları qazanır", - o bildirib.
A.Qarayev qeyd edib ki, marşrutun uğurla reallaşdırılması üçün ölkələr arasında infrastruktur koordinasiyası, müasir texnologiyaların tətbiqi və sərhəd prosedurlarının standartlaşdırılması tələb olunur. Azərbaycanın tranzit məhdudiyyətlərini aradan qaldırması bu marşrutun praktik işləkliyini təsdiqləyən ilk addım oldu.
"Forumda ayrıca Orta dəhlizə diqqət çəkilib. Bu marşrut Avropa və Asiyanı Cənubi Qafqaz vasitəsilə birləşdirir. Orta dəhliz konteynerlərin sürətli tranziti üçün dəmir yolları, beynəlxalq əhəmiyyətli avtomobil yolları, Qara dəniz və Xəzər limanlarını birləşdirən şəbəkə, multimodal terminallar, yüklərin qısa müddətdə dəmir yolu, avtomobil və dəniz vasitələrinə yönləndirilməsi imkanlarını özündə birləşdirir. Zəngəzur dəhlizi də bu marşrutun bir hissəsinə çevrilə bilər.
Tranzit məhdudiyyətlərinin aradan qaldırılması və nəqliyyat marşrutlarının inkişafı çoxşaxəli iqtisadi faydalar gətirir. Məsələn yük dövriyyəsinin artması - Qazaxıstan taxılı nümunəsi göstərir ki, region beynəlxalq yükləri böyük həcmdə emal edə bilər. Maliyyətlərin azalması - tranzitin sadələşdirilməsi logistika xərclərini və çatdırılma müddətini azaldır. İnvestisiyaların cəlbi - sabit və şəffaf tranzit sistemi beynəlxalq sərmayədarların etibarını artırır. İqtisadi inteqrasiya - “Tramp marşrutu” və Orta dəhliz Cənubi Qafqazda vahid nəqliyyat məkanının yaradılmasına xidmət edir. Ekspertlərin proqnozlarına görə, tranzit potensialının artması 5-7 il ərzində ölkələrin ÜDM-inə bir neçə faiz artım gətirə bilər və logistika, anbarçılıq, liman infrastrukturu, sığorta və maliyyə xidmətləri kimi sahələrin inkişafına təkan verə bilər", - o bildirib.
Politoloq vurğulayıb ki, ümumilikdə Forum göstərdi ki, Cənubi Qafqaz yalnız fiziki marşrutları birləşdirməklə kifayətlənmir, eyni zamanda regionun rəqabət qabiliyyətini artıracaq müasir texnoloji infrastruktur yaratmağa hazırdır.
"Tranzit məhdudiyyətlərinin aradan qaldırılması, yeni marşrutların yaradılması və infrastrukturların müasirləşdirilməsi iqtisadi və siyasi əhəmiyyət daşıyır. Bundan əlavə, bu, ölkələr arasında etimadı gücləndirir - praktik addımlar siyasi bəyanatları təsdiqləyir, münaqişə riskini azaldır, iqtisadi qarşılıqlı asılılıq sabitliyi artırır, beynəlxalq səviyyədə regionun rolunu yüksəldir - Cənubi Qafqaz qlobal ticarət və logistika şəbəkəsində strateji hablardan birinə çevrilir.
Həmçinin proqnozlara əsasən, növbəti 5-10 ildə region tranzit yük dövriyyəsini bir neçə dəfə artıracaq, nəqliyyat və energetika sahələrinə beynəlxalq sərmayələri cəlb edəcək, Avropa, Asiya və Yaxın Şərqi birləşdirən sabit və effektiv tranzit mərkəzi kimi mövqeyini möhkəmləndirəcək", - o bildirib.
A.Qarayev qeyd edib ki, V Tbilisi “İpək Yolu” Forumu Cənubi Qafqazın nəqliyyat, ticarət və energetika sahəsində strateji rolunu bir daha təsdiqlədi. Azərbaycanın tranzit məhdudiyyətlərini aradan qaldırması və Qazaxıstan taxılının tranzit daşımaları bunun praktik sübutu oldu.
"Tranzit koridorların yaradılması və müasirləşdirilməsi, o cümlədən “Tramp marşrutu” və Orta dəhliz, iqtisadi artım, etimadın güclənməsi və regional inteqrasiya üçün yeni imkanlar açır. Forum göstərdi ki, Cənubi Qafqaz effektiv, dayanıqlı və texnoloji baxımdan inkişaf etmiş logistika şəbəkəsi yaratmağa hazırdır, bu da regionun Avropa və Asiya ilə daha sıx inteqrasiya olunmasını təmin edəcək. Uzunmüddətli perspektivdə bu layihələr Cənubi Qafqazı strateji tranzit hablarından birinə çevirəcək, investisiya cəlbini artıracaq və regionun iqtisadi və siyasi sabitliyinə zəmin yaradacaq", - politoloq əlavə edib.